Morgunblaðið - 12.06.1985, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. JÚNÍ 1985
29
ering
Inæmi
í ónæmiskerfinu. Einnig tærast
AIDS-sjúklingar upp. Margrét
Guðnadóttir professor hefur
stungið upp á orðinu ónæmisvisn-
un. Það hefur þann höfuðkost, að
tengja AIDS við sjúkdóm í kind-
um, visnu, sem orsakast af veiru
náskyldri þeirri er veldur AIDS.
Björn heitinn Sigurðsson uppgötv-
aði kindavisnu og varð þar með
fyrstur til að skilgreina nýja teg-
und sjúkdóma, sem stafa af hæg-
fara vefjaskemmdum af völdum
veira. Orðið visna hefur unnið sér
alþjóðlegan sess sem nafn á
kindasjúkdómnum. Mér finnst
rétt að vekja athygli á þessum
tveimur uppástungum í von um að
fjölmiðlar gefi þeim tækifæri til
að keppa við hina lipru en villandi
nafngift alnæmi.
Hversu smitnæm er ónæm-
istæring (ót-veiki)?
Veirur dafna ekki í líkama
okkar né sýkja hann nema þær
komist inn í frumur og til þess
verða þær fyrst að geta krækt sig
fastar í úthimnur frumanna. Hver
veirutegund hefur ekki „krækju-
búnað" nema fyrir örfáar af þeim
mörgu tegundum fruma, sem
mynda likama okkar. Veirur sem
skortir „krækjur" fyrir þær frum-
ur er mynda yfirborð slímhúða
geta þess vegna alla jafna ekki
smitað þótt þær séu færar um að
taka sér bólfestu í frumum er
liggja dýpra. Slíkum veirum getur
þó orðið ágengt ef sár, stungur eða
•skordýrabit greiða götu þeirra.
Veiran sem veldur ónæmistær-
ingu (ót-veiran) virðist ekki geta
krækt sig í úthimnur neinna
fruma í líkama okkar nema þær
sem umlykja T-greiningarfrum-
urnar og nánustu samstarfsfrum-
ur þeirra. Þessar frumur eru hins
vegar ekki nægiiega yfirborðslæg-
ar til að ót-veiran geti náð því
tangarhaldi sem hún þarf nema
þar sem sár eru til staðar.
Á þessu eru þó tvær undantekn-
ingar, sem líklega eru býsna af-
drifaríkar fyrir suma þá er smit-
ast af ónæmistæringu. T-grein-
ingarfrumur eru nefnilega mjög
yfirborðslægar í slímhúðum kok-
eitla og endaþarms og ót-veiran á
þvi tiltölulega greiðan aðgang inn
í líkama okkar á þessum stöðum.
Eftir smitun heldur ót-veiran
sig aðallega í T-frumunum, sem
mikið er af í blóði, en einnig hefur
hún fundist í sæði. Ót-veiran er
mjög skammlíf utan þeirra fruma
sem hún byggir vegna þess að
hlífðarkápa hennar er afar við-
kvæm. Það er því nánast óhugs-
andi að smit geti átt sér stað á
annan hátt en með inngjöf á blóði
eða blóðefnum eða við það, að lík-
amsvessar berast beint úr smit-
bera inn í opin sár á líkama okkar
eða inn í munn eða endaþarm.
Einkenni veirusjúkdóma ráðast
að nokkru leyti af því hvaða frum-
ur sýkjast hverju sinni. Það sem
greinir ót-veiruna frá öðrum veir-
um og gerir hana svona illvíga, er
að hún getur einmitt sýkt og eyði-
lagt þær frumur, sem eiga að sjá
um að verja líkama okkar fyrir
henni.
Höfundur er læknir og prófessor í
ónæmisfræöi rið Hiskóla íslands.
tyrstu upplýsingar um ót-reikina
(AIDS) hér i landi komu tram í
samtali rið Helga í Morgunblaðinu
í nórember 1982.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir Jonathan Mirsky
Flókin sambúð Kína
og Bandaríkjanna
ÞEGAR Kínverjar komust að því í apríl að bandarískur tundurspillir,
sem var á leið til Tientsin, væri búinn kjarnorkuvopnum var fyrstu
slfkri heimsókn bandarískra herskipa í 35 ár aflýst.
Fyrir tveimur árum hefði
þetta verið talið meirihátt-
ar áfall, en nú er litið svo á bæði
í Peking og Washington að
þetta hafi verið minniháttar
slys í samskiptum Bandaríkja-
manna og Kínverja.
Fyrir fimm árum töluðu emb-
ættismenn Jimmys Carter þá-
verandi forseta digurbarkalega
um að tefla fram Kínverjum
gegn Rússum. í ársbyrjun 1983
komust samskiptin í mikinn
öldudal, hinn mesta fram til
þess tíma.
Kínverjar höfðu fyllzt bræði
vegna tryggðar Ronalds Reagan
við Taiwan, beiðni einhverrar
færustu tenniskonu Kínverja
um hæli í Kaliforníu og laga-
legrar deilu að tjaldabaki um 75
ára gömul kínversk járnbraut-
arhlutabréf. En í maí 1983 tók
við gagnkvæmur skilningur á
ný.
Nú orðið eru samskiptin
miklu flóknari. Bezta dæmið
um þetta var sú skyndilega
ákvörðun að aflýsa kurteisis-
heimsókninni. Tekið var á því
með stökustu ró og málið olli
engu fjaðrafoki. Talsmaður
Hvíta hússins segir um sam-
skiptin: „Við reynum að láta
þau ekki komast á forsíður
blaðanna.“
Á sama hátt og bandariskir
sjóliðar voru fræddir um hvern-
ig þeir ættu að koma fram í Ti-
entsin kom í ljós að kinverski
sjóherinn hafði gleymt að til-
kynna leiðtogum landsins að frá
því væri greint í öllum alþjóða-
ritum um hermál að tundur-
spillar af Spruance-gerð væru
venjulega búnir kjarnorku-
dýptarsprengjum.
Áður en hægt var að greiða
úr flækjunni sagði Ha Yaobang
aðalritari erlendum frétta-
mönnum, með hliðsjón af kjarn-
orkudeilu Bandarikjamanna og
Ný-Sjálendinga, að Bandaríkja-
menn hefðu samþykkt að senda
ekki skip búin kjarnorkuvopn-
um inn i kinverska landhelgi. í
Washington var tilkynnt að slík
loforð væru aldrei veitt og skip-
in héldu áfram ferð sinni.
„Þetta var einhver misskiln-
ingur," sagði starfsmaður Hvíta
húsins. „Við teljum hann ekki
skipta miklu máli. Önnur heim-
sókn hefur ekki ennþá verið
ákveðin. Við gerum ekkert veð-
ur út af þessu."
í landvarnaráðuneytinu,
Pentagon, sagði háttsettur
embættismaður, sem fjallar um
kínversk hermál:
„Hvernig stóð á því að Kín-
verjar vissu ekkert um skip af
Spruance-gerð? Hu Yaobing var
of fljótur á sér. Við biðum eftir
þessu í 36 ár. Við bíðum í eitt
eða tvö ár enn. En þeir hafa
þegar beðizt afsökunar og ég
þori að veðja að einhVer sjó-
liðsforingi, sem átti að kynna
sér málið, á sér ekki bjarta
framtíð."
Upplýsingar Pentagon-
mannsins um móttökur þær,
sem kínverskir flotaforingjar
hefðu fengið ef þeir hefðu stigið
um borð I bandarísku skipin í
Tientsin, lýsa enn betur við-
brögðum Bandaríkjamanna:
„Þeir hefðu fengið mjög
greiða aðgöngu. Meira að segja
ég hef ekki aðgang að öllu, en
við ætluðum að vera mjög
frjálslegir við þá.“
Kínasérfræðingar í Hvíta
húsinu, utanríkisráðuneytinu,
Pentagon og Þjóðþinginu eru
sannfærðir um að Peking-
stjórnin hafi greinilega hallað
ser að Bandaríkjamönnum.
Þetta kemur heim við það sem
Kínverjar segja sjálfir; að þeir
séu óháðir risaveldunum, en
haldi sig ekki alltaf I jafnmikilli
fjarlægð frá báðum.
Sú var tíðin að menn voru
ekki eins hræddir við að láta í
ljós bjartsýni um samskiptin.
skýrt fram að Japanir, sem
væru stórveldi í heiminum, og
Kínverjar, sem væru stórveldi I
sínum heimshluta, væru í aðal-
atriðum sammála Bandaríkja-
mönnum. Enginn vill nota orðið
möndull.
Embættismenn í Washington
leggja áherzlu á að Bandarikin
vilji jafnvægi og efnahags-
framfarir í Kína og að stefna
Kínverja verði ekki aftur háð
snöggum og skyndilegum breyt-
ingum, er geti valdið umróti
innanlands og vakið áhyggjur
út á við.
Hins vegar vekur reiði, ef gef-
ið er í skyn að Bandaríkjamenn
og Kínverjar séu á sama máli í
afstöðunni til blóðugrar stjórn-
ar Pol Pots — þar sem báðir
styðji Rauðu Khmeranna gegn
Víetnömum í Kambódíu.
„Á sama máli? Ég hata þetta
orðalag," segir starfsmaður
Hvíta hússins reiðilega. „Kín-
Bandarlaka flugvélarmóðnrskipið
orku, f Hong Kong.
,Carl Vinaon“, sem er knúið kjarn-
Þegar Deng Xiaoping var í
Washington 1979 kom hann
mönnum á óvart með því að
segja að kínverski herinn væri í
þann veginn að „veita Vietnöm-
um ráðningu" og hann vonaði
að Bandaríkjamenn mundu
eggja Kínverja lögeggjan í
fyrirhugaðri innrás.
Árið 1980 sagði Harold
Brown landvarnaráðherra I
Peking, þar sem hann sat fundi
er virtust liður í löngum við-
ræðum um gagnkvæmt öryggi,
að hann gerði sér vonir um „si-
fellt nánari samskipti banda-
ríska heraflans og þess kín-
verska".
Nú er slíkt tal talið ýkjukennt
í Hvíta húsinu. Þar er ekkert
sagt er gæti gefið fulltrúum
Rússa í Genf ástæðu til að
óttast að Bandaríkjamenn og
Kínverjar séu að þrengja að
Sovétríkjunum.
„Við eigum í samningavið-
ræðum við Rússa,“ segir starfs-
maður Hvíta húsins. „Það þjón-
ar engum tilgangi að láta þeim
finnast að við og Kínverjar sé-
um að sameinast gegn þeim. Ég
get fullyrt að hvers konar
hugmyndir um möndulinn
Tókýó-Peking-Washington eru
út í hött.“
Árið 1982 hélt Caspar Wein-
berger landvarnaráðherra mik-
ilvæga ræðu og George Shultz
utanríkisráðherra hélt aðra
mikilvæga ræðu 1983. Þeir tóku
verjar styðja Pol Pot og allt það
hyski. Það gerum við ekki.“
Fleiri erfiðleikar eru fyrir
hendi. Til dæmis hefur Hvíta
húsið, þar sem megn andúö rík-
ir á fóstureyðingum, stór-
minnkað framlög til Fjöl-
skylduáætlunarstofnunar Sam-
einuðu þjóðanna til að tryggja
að engu fé sé veitt til fóstureyð-
inga í Kína.
„Stefna þeirra I fólkfjölgun-
armálinu stendur raunverulega
ekki I vegi fyrir góðum sam-
skiptum," segir starfsmaður
Hvíta hússins. „Við vildum bara
að þeir fylgdu annarri stefnu."
„Eðlileg" er orðið, sem er not-
að í Washington um samskipti
Kína og Bandaríkjanna. t vin-
samlegum milliríkjasamskipt-
um gengur á ýmsu. Minna má á
geðvonzkuleg viðbrögð Breta
við innrás Bandaríkjamanna i
Grenada.
Halda Kínverjar áfram að
hallast að Bandaríkjamönnum
eftir daga Deng Xiaopings, sem
nú er 81 árs? Émbættismaður-
inn í Hvíta húsinu sagði: „Þeir
geta ekki einu sinni ábyrgzt
hvaða stefnu þeir fylgja næstu
40 daga. Það getur enginn,
hvorki í Peking né hér. Til er
gamalt kínverskt orðtak: Eitt
skref áfram i stjórnmálum er
myrkur."
Oreinarhöfundur er fréttaritari
Obserrers í Washington.
Fornfálegur fararskjóti.