Morgunblaðið - 19.06.1985, Blaðsíða 56

56
MORGUNBLADID, MIDVIKUDAGUR 19. JÚNÍ 1985
„Módúlkerfum“ í
starfsmenntun fjölgar
eftir
Steinar Steinsson
Módúlkerfi í starfsmenntun eru
ofarlega á baugi allvíða. Á Norð-
urlöndum er unnið markvisst að
því að móta slík kerfi. Englend-
ingar hafa notað slík kerfi lengi
fyrir hluta af starfsnáminu.
Lengst hafa þó Skotar gengið. Þeir
tóku á sl. ári í notkun módúlkerfi
fyrir allar starfsmenntir á fram-
haldsskólastigi. Ástæða þess er að
nýjar og breyttar þekkingarkröfur
koma stöðugt fram svo og að
mörkin milli starfsgreina verða
stöðugt óljósari. Ný tækni kallar á
þörf fyrir breiðari menntun og
innsýn á svið annarra greina í rfk-
ari mæli en áður var. Módúlkerfið
auðveidar þessa samfösun í námi
og gerir mögulegt að móta nám í
mismunandi myndum og til mis-
munandi þarfa.
Skoska kerfíð
Skoska skólakerfið er óháð því
enska og fara Skotar mjög eigin
leiðir í skólamáium. Á sl. ári tóku
„Það er athugandi hvort
breska kerfið gæti ekki
sparað okkur mikla
vinnu í námsskrárgerð
og námsgagnagerð í iðn-
og tæknifræðslunni.
Megin áherslan yrði þá
á að kanna þekkingar-
þörfina og fylgjast með
breytingum á henni.“
þeir í notkun módúlkerfi fyrir
starfsmenntir á framhaldsskóla-
stigi. Skoska kerfið er gert úr
módúlum sem allir svara til 40
klst. kennsiu. Séu kennslustundir
stuttar þarf fleiri stundir til að
ljúka módúlnum. Alls munu vera
fyrir hendi um 2.000 módúlar til
notkunar fyrir framhaldsskólana.
Kennslumálaráðuneytið gefur út
Steinar Steinsson
módúlana svo og námsskrár fyrir
þá. Allt númerakerfið er samhæft
svo ljóst er hvarvetna í skólakerf-
inu við hvað er átt þegar um
ákveðið módúlnúmer er að ræða.
Þáttur fyrirtækja í kerfínu
í skoska skólakerfinu er þáttur
fyrirtækjanna mikill. Verulegur
hluti af starfsþjálfuninni fer fram
í fyrirtækjum og því er náið sam-
starf á milli skólans og þeirra.
Telji fyrirtæki að vöntun sé á
módúlum til að fullnægja
nauðsynlegri þekkingarþörf, mót-
ar skóiinn í samráði við fyrirtæk-
ið, nýjan módúi, sem síðan er
sendur ráðuneyti til staðfestingar.
Ráðuneytið sér um að gerð sé full-
nægjandi námsskrá fyrir módúl-
inn og skipuleggur númeringu
hans. Eftir það hafa allir skólar
aðgang að viðkomandi námsefni.
Þá hafa fyrirtæki talið hagkvæmt
að námskeið er þau halda fyrir
starfsmenn sína séu sett inn í
módúlkerfið. Skólarnir geta þá i
ríkari mæli veitt aðstoð við
menntun fólks til sérstarfa.
Prófaeftirlit
Tvær stofnanir í Skotlandi hafa
eftiriit með prófum nemenda og
að prófin uppfylli þær stöðluðu
kröfur, sem námsskráin gerir ráð
fyrir. Fyrri stofnunin SKOTVEC
(Scotch Vocational Educational
Council) annast starfsmenntahlið-
ina og samsvarandi stofnun ann-
ast síðan hin akademísku fög.
Stofnanirnar gefa út svonefnd
National Certificate. Sé námsefnið
styttra en módúlarnir gera ráð
fyrir eru þau ekki talin skírtein-
ishæf.
Ensk starfsmenntakerfí
Hinn opinberi aðili á Bretlandi
er annast stjórn starfsmennta er
MSC (Manpower Service Comm-
ission). Iðngreinarnar setja þó
sjáifar reglur um námið og lág-
marks þekkingu og hafa eftirtald-
ar iðngreinar fræðsluráð: Vél-
tækniiðnaðurinn, byggingariðnað-
urinn, samgönguiðnaðurinn, hót-
el- og veitingaiðnaðurinn, plast-
iðnaðurinn svo og oiíu- og olíu-
pallaiðnaðurinn. Aðrar iðngreinar
hafa eingöngu fræðslunefndir,
sem eru skipaðar áhugamönnum.
Fræðsluráð véltækniiðnaðarins er
þó eina ráðið sem hefur heimild
samkvæmt lögum til að innheimta
launaskatt af fyrirtækjum í iðn-
greininni og rekur þar af leiðandi
umfangsmikið fræðslustarf.
Framlag fyrirtækjanna
Bresk fyrirtæki í véltækniiðnaði
leggja mikið fé af mörkum til að
fylgjast með þörfum vinnumark-
aðarins og að þróa iðn- og tækni-
fræðslu að hreyttum aðstæðum og
þörfum. Til fræðslustarfsins
greiða fyrirtækin nær 7 milljarða
ísl. kr. Verulegur hluti þessara
fjármuna rennur til fyrirtækj-
anna að nýju sem stuðningur við
fræðslu og þjálfun starfsmanna.
Þau fyrirtæki er sinna lítt fræðslu
og þjálfun starfsmanna sinna, en
sækja þjálfað starfsfólk til ann-
arra fyrirtækja eða fræðslustofn-
ana, fá ekki endurgreiðslu á fram-
Athugasemd
yíð umfjöllun
eftir Jóhann
Hjaltason
í bókmenntaþætti Morgun-
blaðsins 11. apríl sl. „Á rekafjöru
minninganna" eftir Erlend Jóns-
son rithöfund og gagnrýnanda
segir meðal annars svo: „Ekkert
hérað hefur orðið harðara úti I
þjóölífsbyltingu þessarar aldar en
Strandasýsla". Þetta mun vera
mælt af ókunnugleika og að lítt
athuguðu máli, því að nágranna-
hérað Strandamanna Norður-ísa-
fjarðarsýsla hefur sannlega sagt
hlotið mun þyngri búsifjar í öldu-
róti aldarfarsins, þar sem tvær
nyrstu sveitir sýslunnar, Sléttu-
hreppur og Grunnavíkurhreppur,
hafa sl. 20—30 ár verið mannauð-
ar með ðllu til búsetu, að heima-
fólki Hornbjargsvitans einu und-
anteknu. Á hinn bóginn er enn í
dag enginn hinna núverandi átta
hreppa Strandasýslu alger öræfa-
eða eyðibyggð, þótt allvíða muni
þar strjálbýlt orðið hin seinni ár-
in.
Að öðru leyti fjallar fyrrnefnd-
ur bókmenntaþáttur í stórum
dráttum um 18. árgang (1984)
Strandapóstsins, sem er ársrit
Átthagafélags Strandamanna hér
í höfuðstaðnum. Umfjöllunin er
vinsamleg og sannorð yfirleitt, þó
að einstök ummæli séu miður rétt
vegna athugaleysis og ókunnug-
leika eins og fyrrnefnt atriði um
harðleikni aldarinnar á Ströndum,
í samanburði við aðrar manna-
byggðir á landi hér. Einnig segir
þar, að Strandapósturinn sé meðal
elstu héraðsritanna, hefði þó verið
heppilegra að nota þá miðstig lýs-
ingarorðsins en ekki efsta stig, því
a.m.k. tvö önnur vestfirsk héraða-
rit eru langtum eldri, t.d. Breið-
firðingur, sem hóf göngu sína árið
1942 og hefur því verið á rölti í
meir en 40 ár og Ársrit Sögufélags
ísfirðinga frá árinu 1956.
En hvað sem þessu líður er ansi
skondið, að hvorki gagnrýnandi né
ritnefnd Strp. virðast hafa veitt
því athygli eða reka íninni til þess,
að fyrir 10 árum, þ.e. 1975 í 9. árg.
Strp., er Aldarspá Guðmundar
Schevings læknis birt í heild (24
vísur) eftir því sem þá var talið,
ásamt fáeinum skýringum og
stuttorðu æviágripi Guðm. læknis,
en nú í 18. árg. tíu árum síðar
birtir Strp. sama kvæði eða vísna-
bálk að hluta til, þ.e. 11 vísur al-
veg skýringarlaust. Innan þessara
11 vísna eru þó 2 vísur, sem vantar
í hinni fyrri birtingu frá 1975, en
að öðru leyti getur varla heitið um
stafkróks- eða orðamun að ræða
milli þessara tveggja gerða.
Kvæðið eða réttara sagt ríman
Aldarspá, var á sínum tíma al-
þekkt og útbreitt í læknisumdæmi
höfundar og kannski miklu víðar.
Fjöldi manna lærði eina og eina
vísu, sumir margar en líklega fáir
alla rímuna. Þar að auki gekk hún
í uppskriftum manna á milli bæði
í brotum og heild, að því sem talið
var. Erfitt eða öllu heldur ómögu-
legt er að segja til um upphaflega
gerð rímunnar og lengd hennar,
þar eð frumrit Guðmundar læknis
mun trúlega týnt og tröllum gefið
fyrir löngu. Þegar Guðmundur
Scheving héraðslæknir orti sína
Aldarspá sat hann á Smáhömrum
í Tungusveit, því að ennþá voru
engir mannabústaðir risnir í
Hólmarifinu (nú Hólmavík) nema
aðeins íbúðarhús og sölubúð Riis-
verslunar. Mælt er og haft fyrir
satt, að Aldarspána hafi höfundur
sent fyrstum manna vini sínum og
nafnkunnum „hagsmiði bragar",
Magnúsi Magnússyni hreppstjóra
á Hrófbergi í Steingrímsfirði, sem
svaraði um hæl með nýrri rímu, 28
vísum alls, er bendir kannski til,
að einmitt þann vísnafjölda hafi
Aldarspáin haft í upphafi.
Svarríma Magnúsar hefst þann-
1.
Skjaldan sjúkur Scheving minn,
skástur baugahlynur.
Dyggðum prýddur doktorinn,
dáðatraustur vinur.
2.
Heiðruðum eg heilsa þér,
hafðu þakkir góðar.
Fyrir bréfið miðlað mér
og margar greinir fróðar.
3.
Glaður að minn hugur hló,
hnyttyrðonum góðum.
Allt mér skemmti af bar þó,
Aldarspá í Ijóðum.
4.
Springur varla spáin sú,
spriklar ungra skarinn.
IÍIt er að vera orðinn nú,
afgamall og farinn.
5.
Mönnum gengur margt i vil,
mun það flestum líka.
Að svo mæltu tek eg til,
tíðindum að flíka.
Síðan segir frá ýmsum minni
háttar tíðindum, en í 22. vísu eru
merkar sagnfræðilegar fréttir.
22.
Haldinn félagsfundur var,
föstudag hjá okkur.
Samþrinnaðan núning bar,
bænda er mætti flokkur.
23
Vegleg pöntun var þá skráð,
vöruloforð fylgdu.
Útkomuna af ást og náð,
ábyrgjast þeir gildu.
24.
Bókafélag barst í tal,
búnaðar með sama.
Tillög greiða í tíma skal,
tengd við gróða og frama.
í þessum þremur vísum er
augljóslega sagt frá deildarfundi I
Vcrslunarfélagi Steingrímsfjarð-
ar eins og Kaupfélag Steingríms-
fjarðar hét þá og langt fram eftir
árum, enda aðeins pöntunarfélag í
upphafi. Fundurinn hefur verið
haldinn á Hrófbergi, sem þá mun
Jóhann Hjaltason
„Kvæðiö eða réttara
sagt ríman Aldarspá var
á sínum tíma alþekkt og
útbreitt í læknisum-
dæmi höfundar og
kannski miklu víðar.“
hafa verið best hýsta býli sveitar-
innar og margra alda gamall þing-
staður hreppsins. Vísurnar eru
merk og lítt kunnug heimild um
það, að fundarmenn hafa auk
vörupantana sinna rætt um stofn-
un lestrarfélags og búnaðarfélags,
sem hvort tveggja risu á legg um
þetta leyti og nefndust Lestrarfé-
lag Hrófbergshrepps og Búnaðar-
félag Hrófbergshrepps, en form-
legs stofnunardags og ársetningar
verður að leita í gerðabókum fé-
iaganna, ef geymst hafa. Samt
sem áður er þetta mikilsverð vitn-
eskja fyrir félagsmálasögu byggð-
arlagsins. Rímunni lýkur Magnús
þannig:
26.
Gagnslaus endar óðurinn,
illa tilsnikkaður.
Virðulegi vinur minn,
vertu síblessaður.
27.
Hjá þér stöðugt hagsæld-in,
hefðarlega vari.
Svo þinn gamli segir vin,
sannur velunnari.
28.
Nú sé mál til lykta leitt,
lítið efni farið.
Nítján hundruð ár og eitt,
af mér saman barið.
Sjálfsagt hafa kunningjabréf og
kveðskapur gengið á víxl milli
Magnúsar hreppsstjóra og Guð-
mundar læknis, meðan hinn síðar-
nefndi sat í Reykhólasveit (Hrís-
hóli?) og á Smáhömrum í Kirkju-
bólshreppi, en miklu síður eftir að
Guðmundur Scheving lét byggja
myndarlegt íbúðarhús (Læknis-
húsið gamla) ofarlega á Rifinu ár-
ið 1903, þar sem hann sat eftir það
til dánardægurs, snemma árs
1909. Eftirfarandi fjórar vísur
virðast vera kveðjuorð, sem slitn-
að hafa aftanúr einhverju kunn-
ingjabréfi Magnúsar til Guð-
mundar læknis, en þykir rétt að
birta hér sem sýnishorrf ljóða-
kveðju þeirra í milli:
1.
Hljóttu gæði háttvirtur,
hér á svæði staðfastur.
Um lönd og græði lofaður,
læknafræði magnaður.
2
Þannig sagna þrauthlaðinn,
þegi að gagni útbúinn.
Letravagninn sendir sinn,
sjálfur Magnús vinur þinn.
3.
Að þér hlúi heppnin stinn,
hjá þér búi friðurinn.
Við þinnar frúar kúrðu kinn,
kát er sú og viðfeldin-n.
4.
Kveðju vanda eg henni hér,
hrugnislandaeik sem ber.
Af hlýjum anda eins og þér,
ofnisstranda frægur grér.
Magnús Magnússon hreppstjóri
á Hrófbergi (f. 1842 eða ’41 d.
1925) orti vissulega frá unga aldri
allt fram á elliár lausavísur í
tuga- eða hundraðatali, bænda-
rímur, formannavísur o.fl. o.fl. en
hirti lítt eða ekki um að halda
kveðskap sínum til haga, enda
mun ekki kunnugt að nein kvæða-
syrpa sé til frá hans hendi, sem
varðveist hafi fram á vora daga.
Ýmislegt af þvi tagi mun þó enn
vera til í misgóðum afskriftum
hinna og þessara manna, oft og
tíðum til þeirra komið úr minnis-
og minningasjóði einstakra vísna-
vina.
í 11. árgangi Strandapóstsins
árið 1977 er birt svonefnt Brúar-
ljóð eftir Magnús, ásamt stuttu
æviágripi hans, sem er með þeim
annmarka að fæðingarárið er
rangt, vegna rit- eða prentvillu.
En satt að segja ber heimildum
ekki saman um ártalið, þó að 1842
sé trúlega réttast.
28.5.1985.
Höíundur er fyrrrvrandi kennari
og skólastjóri.