Morgunblaðið - 30.06.1985, Blaðsíða 20

Lsland stökkbrettí
yfir í félagslega
sælu í Svíþjóð
— að mati margra sem sækjast eftir íslenzku ríkis-
fangi og vegabréfi, segir einn viðmælenda blaðamanns
ÁSÓKN útlendinga í aö setjast aö í ná-
grannalöndum okkar hefur farið vax-
andi og hafa til dæmis Svíar miklar
áhyggjur af þróun þeirra mála. Svíar
hafa hingað til rekið mjög frjálslynda
stefnu gagnvart innílytjendum og er nú
svo komið að í höfuðborginni, Stokk-
hólmi, er börnum kennt á yfir 50 tungu-
málum. Sem dæmi má nefna að um 40
manns hafa nú atvinnu af því í Svíþjóð
að kenna íslensku en íslendingar í Sví-
þjóð eru á fjórða þúsund talsins. Þá
hafa svonefndir gestaverkamenn, aðal-
lega frá þriðja heiminum, valdið nokkr-
um vandamálum. Þjóðverjar gripu til
þess ráðs fyrir nokkrum árum að bjóða
Tyrkjum, búsettum þar í landi, umtals-
verðar fjárhæðir, ef þeir vildu snúa til
síns heima eða allt að 10 þúsund mörk á
heimilisföður, auk ákveðinnar fjárhæðar
fyrir hvern fjölskyldumeðlim. Árangur
er sá, samkvæmt blaðafréttum í Þýzka-
landi, að um 300 þúsund Tyrkir hafa
snúið til síns heima síðan 1982.
En hver er staða þessara mála
hérlendis? Nýverið var greint frá
því í blöðum að pólskum manni hafi
verið neitað um landvistarleyfi
hérlendis en fram til 16. júní sl.
hafði útlendingum fjórum sinnum
verið synjað um dvalarleyfi á árinu,
16 sinnum hafði á sama tíma verið
synjað um landf'önKU ok einum vís-
að úr landi. Rætt var við nokkra
sendiherra ok sendiráðsfólk í ná-
Krannalöndum okkar ok spurt,
hvort vart hefði orðið aukins þrýst-
ings útlendinga á að komast til Is-
lands til búsetu, auk þess var rætt
við starfsmenn útlendinKaeftirlits-
ins.
Benedikt Gröndal sendiherra í
Stokkhólmi sagði að innflytjenda-
málin væru ofarlena á baugi hjá
Svíum ojj margir væru nú þeirrar
skoðunar, að stefna þeirra hefði
verið of frjálslynd. Hvað varðar
áhujja á Islandi saj?ði hann að tvær
umsóknir hefðu borist sér nýverið
um búsetu á íslandi, en þær væru
hinar fyrstu frá því hann tók við
sendiherrastarfinu fyrir um þrem-
ur árum. Annars vejjar hefðu komið
á sinn fund þrír heimilisfeður með
samtals 10—12 manns á framfæri.
Þeir söj;ðust vera palestínumenn og
pólitískir flóttamenn, en komu frá
Líbanon. Þá barst honum og um-
sókn frá tveimur til þremur Pól-
verjum um landvist á sama jjrund-
velli. Benedikt sagði að umsóknirn-
ar hefðu verið sendar heim en þeim
verið hafnað. Þá saj<ði hann, að
ætíð væri nokkuð um fyrirspurnir í
sendiráðinu og líklega væru þar á
ferðinni aðilar sem ekki fenjíju
landvist í Svíþjóð oj{ væru að leita
fyrir sér á öðrum Norðurlönd.
Varðandi það að menn sæktu um
hæli sem póiitískir flóttamenn
saj{ði hann, að yfirleitt sæktu menn
um landvist i Svíþjóð sem slíkir en
reynt væri að jcreina raunhæfni
slíkra yfirlýsinga.
Beidnir um vegabréfaáritanir
sendar heim í auknum mæli
Haukur Ólafsson sendirráðsritari
í Bonn í Þýzkalandi sagði að j;reini-
lej? fjölj{un væri á umsóknum um
áritanir, þ.e. um heimild til að
heimsækja ísland, en þess bæri að
j{eta að aðalsumarleyfistíminn
stæði nú yfir. Hins vejcar væri lítið
um fyrirspurnir um búsetuleyfi.
Dálítið væri um umsóknir um árit-
anir upp á sex mánaða landvistar-
leyfi, en reglur væru nú mjöj{
stranj{ar hjá íslenzkum yfirvöldum
og sendu þeir því heim allar um-
sóknir um landvist sem næmi meira
en örfáum vikum. Venjulej{a væri
málið afgreitt þannig að menn
fenjcju fyrst áritun til fárra vikna
en gætu síðan sótt um framleng-
inj{u. Haukur sagði innflytjenda-
vandamálið hafa verið mikið í
Þýzkalandi, eins og dæmið um
greiðslurnar til Tyrkja bera með
sér. í þýzkum blöðum eru þessa
dagana fréttir af um 900 Rúmenum
sem nýverið hefur verið veitt leyfi
til að yfirgefa land sitt. Þetta fólk
kom frá heimalandinu í gegnum
Berlín og er nú að leita fyrir sér um
framtíðarheimkynni. Benedikt
Gröndal í Stokkhólmi sagði að stór
hluti þessara Rúmena væri þegar
kominn til Stokkhólms og mál
þeirra hefði verið blaðaefni þar.
í sendiráðunum í Kaupmanna-
höfn, London og Osló fenj{ust þau
svör, að síðustu árin hefði verið
nokkuð um fyrirspurnir um mögu-
leika á búsetu á íslandi en ekki
mikið um umsóknir. Sendiráðs-
mönnum kom öllum saman um að
hert hefði verið á reglum varðandi
áritanir og væru nú velflestar um-
sóknir um vegabréfaáritanir fyrir
lengri tíma en eðlilega sumarleyfis-
dvöl sendar heim til afgreiðslu.
Sextán sinnum hefur verið neitað
um landgöngu á íslandi á þessu ári
fram til 16. júní sl. Ástæðan, sam-
kvæmt upplýsingum útlendingaeft-
irlitsins, er sú, að tíu farþegar voru
algjörlega peningalausir. Þjóðerni
þeirra var: 1 Bandaríkjamaður, 3
Bretar, 1 ítali, 1 Ástrali, 1 Ný-
Sjálendingur, 2 Frakkar og 1 íri.
Þrír voru án áritunar, þ.e. 2 Als-
írbúar og 1 Þjóðverji og þrír grun-
aðir um að ætla að brjóta fuglafrið-
unarlög, þ.e. 2 Þjóðverjar og 1 Aust-
urríkismaður. Einum ítölskum
ríkisborgara hefur verið vísað úr
landi og fjórum sinnum var synjað
um dvalarleyfi, þ.e. 1 frá Filipseyj-
um, 1 frá Malasíu, 1 Þjóðverja og 1
Pólverja. Að sögn starfsmanna út-
lendingaeftirlitsins getur peninga-
laus ferðamaður kostað þjóðfélagið
miklar fjárhæðir, því komið getur
til þess að halda þurfi honum uppi á
kostnað ríkissjóðs. Ekki er skylt að
heimila manni landgöngu, ef hann
er peningalaus, og má þá senda
hann til baka á kostnað viðkomandi
flutningsaðila, fluj{félags eða skipa-
félags, en um leið og hann er stig-
inn á land er ábyrgðin ríkissjóðs.
Samkvæmt upplýsinj{um útlend-
ingaeftirlitsins hefur þurft að
greiða umtalsverðar fjárhæðir úr
ríkissjóði vegna þessa á síðustu ár-
um og hefur eftirlit því verið hert
til muna.
Ekki auðvelt að
leynast lengi
ísland er einangrað land og því
yfirleitt auðvelt að fylgjast með
ferðum manna til og frá landinu og
ekki auðvelt fyrir útlendinga að
leynast lengi hérlendis en sá mun
oft vera háttur þeirra á öðrum
Norðurlöndum. Svíar til dæmis
hafa átt f erfiðleikum með að gæta
sinna landamæra og er mikill
straumur útlendinga með ferjum til
landsins. Hjá útlendingaeftirlitinu
liggja yfirleitt fyrir nokkrar fyrir-
spurnir um búsetu á íslandi. Sem
dæmi má nefna, að þar liggur nú
fyrir fyrirspurn frá Líbana búsett-
um í Finnlandi. Hann býr þar í
Helsinj{fors með finnskri stúlku en
spyrst fyrir um hæli á íslandi sem
pólitískur flóttamaður.
Hjá útlendingaeftirlitinu fengust
þær upplýsingar að svo virtist sem
islenzk búseta og síðar íslenzkt
vegabréf væri eftirsóknarverðast
sem „stökkbretti" til þess að kom-
ast í hina félagslegu sælu í Svíþjóð,
eins og einn viðmælandi blaða-
manns orðaði það. Varðandi um-
sóknir um hæli sem pólitískir
flóttamenn voru þeir sem til þekkja
yfirleitt á þvi, að meirihluta þeirra
umsókna mætti fremur flokka und-
ir flótta frá lélegum efnahagsað-
stæðum, atvinnuleysi og bágum
lífskjörum. Innflytjendamál eru
viðkvæm og yfirleitt er stutt í yfir-
lýsingar um kynþáttahatur og út-
lendingadekur þegar einstök mál
ber á góma. Stefna íslenzkra stjórn-
valda er að gæta varúðar og að-
halds og eflaust hefur reysla ann-
arra Norðurlanda og þá sérstaklega
Svía fremur styrkt þá afstöðu. Is-
lendingar hafa á síðustu árum tekið
á móti tveimur hópum flóttamanna,
frá Viet-Nam og Póllandi. Til
landsins hafa komið nokkrir ætt-
ingjar Viet-Namanna en margir
Pólverjanna hafa þegar flutzt úr
landi á ný.
Sérstaða erlendra
farandverkamanna hérlendis
Einn hópur útlendinga hérlendis
hefur vakið athygli fyrir sérstöðu
en það eru farandverkamenn en
þeir hafa mestmegnis verið frá
Ástralíu og Nýja-Sjálandi.
Starfsmenn útlendingaeftirlitsins
sögðu það vekja athygli erlendra
starfsbræðra sinna, hversu vel
gengi með erlenda farandverka-
menn hérlendis, en þeir eru mikið
vandamál í mörgum nágrannalönd-
um. Verkamenn þessir koma flestir
til vinnu í frystihúsum á lands-
byggðinni og er hlutfall þeirra sem
fara heim aftur eftir eitt til tvö ár
99%. Ástæða þessa mun sú, að
mestmegnis er hér um ungt fólk að
ræða frá áðurnefndum löndum. Þar
mun til siðs að ungt fólk heimsæki
gamla heiminn og starfi þar í a.m.k.
eitt ár áður en það kemur sér fyrir
og hefur ævistarf sitt. Þá hefur ver-
ið vel staðið að ráðningum i gegnum
brezkt ráðningafyrirtæki.
Farandverkamenn og innflytj-
endur í nágrannalöndunum eru að
stærstum hluta frá ríkjum þriðja
heimsins. Oftast kemur fjölskyldu-
faðir fyrstur og einn í atvinnuleit
og er jafnvel „gerður út“ af allri
fjölskyldunni. Fjölskyldutengsl eru
mjög sterk hjá mörgum þessara
þjóða og á framfæri eins fjölskyldu-