Morgunblaðið - 30.06.1985, Blaðsíða 22

22
MOKGTJNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. JÚNt 1985
Leitinni
aðí
Meit
lokið?
SÉRFRÆÐINGAR frá ísrael, Bandaríkjunum, Vestur-Þýzka-
landi og Brazilíu hafa komizt að þeirri niðurstöðu að líkið, sem
var grafið upp skammt frá Sao Paulo í Brazilíu fyrir nokkrum
vikum, sé lík stríðsglæpamannsins Jósefs Mengele, sem bar
ábyrgð á dauða 400.000 fanga í útrýmingarbúðunum í Ausch-
witz á stríðsárunum.
Sérfræðingarnir tilkynntu
þetta eftir ítarlega rann-
sókn, sem leiddi m.a. í ljós
að á líkamsleifunum voru
merki um sams konar
meiðsli og Mengele hlaut í
slysi á vélhjóli í Auschwitz.
Samanburður á ljósmynd-
um af Mengele og hauskúpunni virtist
einnig staðfesta að hér væri um Mengele
að ræða.
Einn bandarísku sérfræðinganna, sem
rannsökuðu líkið, dr. Lowell Levine, sagði
að enginn vafi léki á því að þetta væri lík
Mengeles. ísraelskur sérfræðingur, Men-
achem Russek, sagði: „Ég held að þar sem
jafnfærir sérfræðingar hafa unnið að
rannsókninni verðum við að viðurkenna
niðurstöðu þeirra."
Sonur Mengeles, Rolf, lögfræðingur í
Freiburg, er heldur ekki í vafa um að lík
stríðsglæpamannsins sé fundið. Hann hef-
ur afhent vestur-þýzka tímaritinu „Jlunte"
bréf og dagbækur föður síns og vestur-
þýzkir sagnfræðingar á borð við Andreas
Hillgruber og Gunther Deschner eru í eng-
um vafa um að þau gögn séu ófölsuð.
Rolf afhenti tímaritinu margar ljós-
myndir af föður sínum í útlegðinni og þær
eru sterkustu sannanirnar fyrir því að
hann hafi búið nálægt Sao Paulo og verið
vinur fólks, sem hefur sagt að það hafi
skotið yfir hann skjólshúsi.
Aldrei verður vitað með algerri vissu
hvort Mengele er í raun og veru látinn, eða
hvort gröf hans og skjölin er'u gabb. En
sennilega verður ekki hægt að komast nær
sannleikanum. Liggja virðist nokkurn veg-
inn ljóst fyrir hvað á daga hans dreif í tæp
40 ár eftir hrun Þriðja ríkisins.
Trygg fjölskylda
Josef Mengele, sem sérhæfði sig í til-
raunum á lifandi börnum í Auschwitz og
fékk viðurnefnið „engill dauðans", var í
hópi síðustu Þjóðverjanna, sem fóru þaðan
í janúar 1945. Bandaríkjamenn höfðu hann
í haldi í smátíma, en báru ekki kennsl á
hann.
Yfirleitt voru SS-menn húðflúraðir til
að sýna hvaða blóðflokki þeir tilheyrðu, en
Mengele neitaði að láta húðflúra sig, því
að hann var „svo viðkvæmur fagurkeri" að
sögn sonar hans.
Síðla árs 1945 sneri Mengele aftur til
heimabæjar síns, Giinzburg við Dóná, og
setti sig í samband við fjölskyldu sína á
laun. Tryggð fjölskyldu hans átti mestan
þátt í því að honum tókst að halda lífi
næstu 34 ár. Skjöl Rolfs Mengele sýna að
fjölskyldan vissi alltaf hvar hann var
niðurkominn og hún sendi honum peninga.
Fjölskyldan á fyrirtæki, sem framleiðir
landbúnaðarvélar, og var og er helzti
vinnuveitandinn í Gunzburg. Hún virðist
aldrei hafa íhugað að koma upp um hann.
Hún lét í veðri vaka að starf hans í
Auschwitz hefði verið í því fólgið að berj-
ast gegn taugaveiki, en taldi nauðsynlegt
að fela hann.
Eiginkona Mengeles, Irene, var farin að
iðrast þess í lok stríðsins að hafa gifzt
þessum kuldalega og hættulega manni. Á
árunum eftir stríðið fóru hún og Rolf, son-
Mengele, höfuðtmaður í SS, 1943, óður
en hann fór til Auachwitz.
ur þeirra, stundum út fyrir Gúnzburg og
þar hitti hún mann, sem Rolf var sagt að
kalla „frænda".
I fjögur ár eftir stríðið starfaði Mengele
hjá bónda í Mangolding, skammt frá bæn-
um Rosenheim í Bæjaralandi, um 60 km
suðaustur af Múnchen. Þar var hann kall-
aður „Fritz Hollmann". Mengele, sem var
doktor í mannfræði og læknisfræði, vann
öll venjuleg landbúnaðarstörf á sveitabýl-
inu.
Það eina sem bóndanum þótti einkenni-
legt í fari hans var að hann þvoði sér oft
um hendurnar. Kona bóndans segir að
hann hafi verið vingjarnlegur og duglegur,
„en sílesandi". Hann lék jólasvein fyrir
börnin. „Við ætluðum að drepast úr
hlátri," sagði hún.
Handtekinn
Árið 1949 sagði Mengele Irene konu
sinni að hann yrði að fara til Suður-
Ameríku, þar sem hann sagði að vel væri
tekið á móti fyrrverandi nazistum og þeir
nytu jafnvel virðingar.
Mengele sagði að Irene og Rolf gætu
komið til S-Ameríku síðar. En Irene ákvað
að skilja við hann, ekki vegna fortíðar
hans, því að hún trúði skýringu fjölskyld-
unnar, heldur vegna þess að hún hafði
fengið sig fullsadda á honum.
Fjölskylda Mengeles lét útbúa fyrir
hann falsað vegabréf með ærnum tilkostn-
aði. Það var svo klaufalega gert að Meng-
ele notaði það ekki. Hann laumaðist yfir
fjöllin til Suður-Týrol og varð sér úti um
trúverðugri pappíra.
Rolf Mengele segir að faðir sinn hafi
ekki notið verndar Odessa, félags fv.
SS-manna, eða annarra samtaka fv. naz-
ista, eins og haldið hefur verið fram. Hann
neitar því einnig að bandaríska leyniþjón-
ustan hafi hjálpað honum að hefja nýtt líf
í Suður-Ameríku.
Mengele fór til Genúa og var handtekinn
þar af misgáningi. Lögreglan hafði hann í
haldi í þrjár vikur og lét hann lausan „með
vinsamlegri afsökunarbeiðni", án þess að
gera sér grein fyrir hver hann væri. Hann
varð sér síðan úti um skilríki hjá Rauða
krossinum og sigldi til Argentínu.
Vera má að hann hafi verið í Argentínu
til 1955, þegar Juan Perón einræðisherra
var steypt af stóli. Flugkappinn Hans-
Ulrich Rudel virðist hafa fengið vin sinn
Alfredo Stroessner hershöfðingja, leiðtoga
Paraguay, til að veita Mengele borgararétt
í Paraguay.
Upp úr 1960 var Mengele í Brazilíu,
skammt frá Sao Paulo. Austurrískur
kaupsýslumaður, Wolfgang Gerhard, sem
var ákafur nazisti, tók hann undir sinn
verndarvæng og virðist hafa verið bezti
vinur hans í Suður-Ameríku.
Irene skildi við Mengele „að honum fjar-
stöddum" 1954. En „frændi“ í Suður-
Ameríku hélt áfram að skrifa syni sínum
bréf. Faðir hans, Karl, heimsótti hann í
Argentínu áður en hann lézt 1959 og not-
aði eigið vegabréf í ferðinni.
Hans Sedlmaier, yfirmaður fyrirtækis-
ins í Gúnzburg, heimsótti Mengele oft í
Suður-Ameríku. I ljós hefur komið að
Sedlmaier var aðaltengiliður Mengeles og
fjölskyldu hans, færði honum peninga og
smyglaði bréfum.
Sjálfur fór Mengele einu sinni til
Gúnzburg, 1959, til að vera við útför föður
síns. Þá afsalaði hann sér arfi sínum.
Petra Kelly, ein af leiðtogum „græningja",
segir að nunnur í heimavistaskóla fyrir
stúlkur hafi falið hann.
Rolf og fjölskylda hans.
Elsa Gulpian meö mynd af manninum som kallaöi sig „Pedro“