Morgunblaðið - 04.07.1985, Blaðsíða 16
16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. jULl 1985
Margt líkt með Islending-
um og Bandaríkjamönnum
Rætt við Marshall Brement,
fráfarandi sendiherra Banda-
ríkjanna á Islandi
„Ég frétti um skipun mína í embætti sendiherra Bandaríkjanna á
íslandi í júnj 1981. l>á vissi ég satt að segja heldur fátt um land og þjóð.
Ég vissi að íslendingar byggðu afkomu sína á fiskveiðum, að hér voru
virk eldfjöll, mikilvæg herstöð, fallegar stúlkur og annað af því tagi. Ég
vissi líka að bannað var að halda hund í Reykjavík, en við hjónin áttum
lítinn hund úti. Þegar ég sagði Pamelu, konu minni, fréttirnar um nýja
embættið sagðist ég hafa góð og slæm tíðindi að flytja. Við færum til
íslands, en yrðum að skilja hundinn eftir!“
Marshall Brement, sendiherra Bandaríkjanna á ísiandi, á skrifstofu
sinni í sendiráðinu við Laufásveg í Reykjavík. MorgunblaðiA/ rax
Það er Marshall Brement, frá-
farandi sendiherra Banda-
ríkjanna á Islandi, sem er að
rifja upp aðdraganda að komu
sinni til Islands. Hann tók við
sendiherraembættinu í septem-
ber 1981, en lætur af því í lok
júlí, er hann hverfur til kennslu-
starfa í Bandaríkjunum. Brem-
ent og frú Pamela hafa ekki set-
ið auðum höndum þessi fjögur
ár. Auk venjubundinna embætt-
isanna, hafa þau staðið fyrir
margs konar menningarstarf-
semi og líklega blandað geði og
stofnað til vináttu við fleiri ís-
lendinga en tíðkast um erlenda
sendimenn. Sendiherrann hefur
þýtt íslensk ljóð yfir á ensku og
eiginkona hans sendir í haust
frá sér rit á ensku um Island og
íslendinga. Blaðamaður Morg-
unblaðsins vakti athygli Brem-
ents á því að nafn hans væri
sennilega oftar nefnt hér á landi
í sambandi við menningarmál en
stjórnmál. Hefur sendiherrann
kannski meiri áhuga á bók-
menntum og listum, en pólitík?
„Nei, það held ég ekki,“ svarar
hann. „Ég hef haft af því lifi-
brauð um árabil að fylgjast með
stjórnmálum og kann því vel.
Hins vegar hef ég mikinn áhuga
á menningarmálum." Hann
bendir á, að auðvitað séu líka
tengsl á milli stjórnmála og
menningarmála og starfið fyrir
bandarísku menningarstofnun-
ina á íslandi sé öðrum þræði
pólitískt.
ÍSLAND OG
BANDARÍKIN
Hvernig kemur islenskt þjóð-
félag Bandaríkjamanni fyrir
sjónir?
„Island og Bandaríkin eru
gjörólík samfélög," svarar Brem-
ent. „Bandaríkin eru fjölþjóða-
ríki, en á Islandi býr ein þjóð."
En honum finnst mörgu svipa
saman. Stéttarvitund af því tagi,
sem kemur svo skýrt fram í Evr-
ópu, þekkist í hvorugu landinu.
Islendingar og Bandaríkjamenn
bera mikla virðingu fyrir mennt-
un og persónulegum árangri.
Fólk hér og fyrir vestan er, óháð
starfi og uppruna, nær hvert
öðru en þekkist annars staðar.
„Ég læt mér dettta í hug,“ segir
Brement, „að hér á landi stafi
þetta af því hve borgir mynduð-
ust seint. Allir landsmenn
bjuggu við svipuð kjör í sveitum
og það er ekki hægt að tala um
yfirstétt á Islandi, sem á sér
samfellda sögu.“
Brement segir að sér finnist
jafnræðishugmyndir Islendinga
birtast skýrast í samskiptum
fyrirmanna þjóðarinnar við
fólkið í landinu. Hann rifjar upp
ferð með Steingrími Hermanns-
syni, forsætisráðherra, út á land
og talar um hve sjálfsagt það
virðist fólki á förnum vegi að
eiga orðaskipti við ráðherrann.
Svo náið samband almennings
og þjóðarleiðtoga þekkist ekki í
öðrum löndum.
En hvað er það í fari íslend-
inga, sem helst er aðfinnsluvert?
„Þeir eru alltof gagnrýnir á
aðra,“ segir sendiherrann eftir
svolitla umhugsun. Honum
finnst íslendingar of tregir til að
viðurkenna að einhverjir séu
hróss verðir. Þeir séu jafnvel
óhóflega neikvæðir í garð þeirra
landa sinna, sem sannarlega
hafa skarað fram úr. Brement
getur sér til að þetta viðhorf eigi
rót sína að rekja til jafnræðis-
hugmynda íslendinga.
PÓLITÍSK DEILD
í SENDIRÁÐINU
I sendiráði Bandaríkjanna við
Laufásveg í Reykjavík er sérstök
deild, sem fylgist með framvindu
stjórnmála á Islandi. Marshall
Brement segir að svo sé í öllum
sendiráðum Bandaríkjanna. Sér-
fræðingar sendiráðsins þýða
m.a. greinar úr dagblöðunum og
skrifa reglulegar skýrslur um
þau stjórnmál, sem efst eru á
baugi hverju sinni. Brement seg-
ir að sér finnist íslensk pólitík
forvitnileg og hann fylgist með
henni af áhuga.
Brement segist hafa lagt á það
áherslu í starfi sendiherra, að
hlýða á ólík sjónarmið, en reiða
sig ekki á ákveðna einstaklinga
eða eitt blað. Hann segist þess
vegna umgangast bæði vinstri
menn og hægri menn og telur sig
hafa grætt á því.
Blaðamaður Morgunblaðsins
rifjar upp broslega deilu á síðum
Þjóðviljans á síðasta ári þegar
róttæklingar í Alþýðubandalag-
inu gagnrýndu það, að ritstjórar
blaðsins væru orðnir nánir vinir
bandarísku sendiherrahjónanna
og fastagestir í samkvæmum hjá
sjálfum „höfuðóvininum". Ér
þetta vináttusamband ritstjóra
kommúnistablaðs og sendiherra
Bandaríkjanna ekki einstakt í
bandarísku utanríkisþjónust-
unni?
Marshall Brement hlær við
þegar hann hugsar til þessara
deilna. Hann áréttar að hann
vilji hlusta á menn með ólík
viðhorf og segir að þau hjónin
eigi marga vini og kunningja úr
röðum listamanna og mennta-
manna. „Við spyrjum ekki um
stjórnmálaskoðanir þessa fólks,"
segir hann, enda sé það aukaat-
riði. Þau umgangist fólk, sem
þau kunni að meta og falli þeim í
geð, en velji sér ekki vini eftir
pólitískum viðhorfum þeirra.
I framhaldi af þessu er talinu
vikið að synjunum bandaríska
sendiráðsins á vegabréfsáritun-
um til róttækra vinstri manna,
sem stundum hefur orðið tilefni
blaðaskrifa á Islandi. Brement
segir að þær hafi verið byggðar á
bandarískum lögum um útlend-
ingaeftirlit, sem geti stundum
gefið tilefni til mismunandi
túlkana. Hann upplýsir, að frá
því að hann tók við embætti
sendiherra hafi engum íslend-
ingi verið synjað um vegabréfs-
áritun til Bandaríkjanna af póli-
tískum ástæðum. Hann segir að
um stefnubreytingu sendiráðs-
ins sé að ræða, sem stjórnvöld í
Washington hafi fallist á.
ERFIÐ ÚRLAUSN-
AREFNI
Ágreining íslenskra og banda-
rískra stjórnvalda um siglingar
skipafélagsins Rainbow Navig-
ation fyrir varnarliðið bar á
góma. Blaðamaður Morgun-
blaðsins spurði hvort sú ósk ís-
lendinga að fá að njóta jafnrétfc
is í þessum siglingum væri ekki
sanngjörn.
„Við erum að fást við lög,“ seg-
ir Brement, og vísar til banda-
rískra laga frá 1904, sem kveða á
um forréttinda þarlendra skipa-
félaga til að annast flutninga
fyrir Bandarikjaher. Hann bend-
ir á, að það séu líka hagsmunir
Bandaríkjamanna að eiga að-
gang að flutningaskipum, sem
hægt sé að grípa til við sérstakar
aðstæður. Hann segir, að deil-
urnar um skipaflutninga varn-
arliðsins sé eini skugginn sem nú
beri á samskipti íslands og
Bandaríkjanna og lætur í ljós
von um að samkomulag takist
sem bindi enda á þær. Hann seg-
ir að bandarískir embættismenn
vinni ötullega að lausn málsins
og væntir þess að tillaga um
hana berist einhvern næstu
daga. „Á utanríkisráðherrafund-
inum í Lissabon á dögunum átti
George Shultz, utanríkisráð-
herra okkar, lengri viðræður við
Geir Hallgrímsson, en nokkurn
annan utanríkisráðherra
NATO-ríkis. Þær snerust að
mestu um flutningana fyrir
varnarliðið," segir Brement og
telur að þetta sýni hversu
bandarískum stjórnvöldum finn-
ist mikilvægt að ágreiningurinn
verði jafnaður.
Talið berst að bandarísku
varnarstöðinni í Keflavík, en
mál sem henni tengjast eru mik-
ilvægur þáttur í starfi banda-
ríska sendiráðsins í Reykjavík.
Brement rifjar upp hinar erfiðu
deilur um nýju flugstöðina í
Keflavík, sem tókst að leysa far-
sællega eftir að Alþýðubanda-
lagið fór úr ríkisstjórn. Um tíma
voru líkur á því að fjárveiting
Bandaríkjaþings yrði dregin til
baka á meðan Islendingar
treystu sér ekki til að notfæra
sér hana, en því tókst að afstýra
og hafði sendiráðið mikil af-
skipti af því máli.
BREYTT AFSTAÐA
TIL VARNARLIÐSINS
Marshall Brement segist hafa
orðið var við breytingu á afstöðu
íslendinga til varnarliðsins á
þeim fjórum árum, sem hann
hefur dvalið hér. Verulega hefði
dregið úr þeirri andstöðu við
bandaríska herinn, sem áður var
fyrir hendi.
„Ég held að þetta eigi sér ýms-
ar ástæður," segir hann. „Ein er
sú, að stjórn varnarstöðvarinnar
hefur verið mjög góð. Það hefur
heldur ekki komið til neinna
átaka milli íslendinga og varn-
arliðsmanna á meðan ég hef ver-
ið hér og í því efni hefur engin
önnur bandarísk herstöð erlend-
is náð jafn góðum árangri. Við
höfum sýnt því fólki, sem
áhyggjur hefur af óæskilegum
áhrifum erlends hers á Islandi,
að þær eru ástæðulausar."
Brement vekur athygli á því, að í
öðrum löndum þar sem Banda-
ríkjamenn hafa herstöðvar sé
andstaðan við þær yfirleitt mest
meðal fólks er býr nærri þeim.
Hér á landi sé þessu alveg öfugt
farið. Andstaðan við varnarstöð-
ina virðist vera mest meðal fólks
úti á landi. Þetta sýnir, að hans
mati, hversu lítt varnarliðið
raskar venjulegu þjóðlífi íslend-
inga. Fólk í Reykjavík verði t.d.
alls ekkert vart við það dags
daglega að hér sé bandarískur
her.
AFSTAÐA TIL
BANDARÍKJANNA
Víða erlendis ber mjög á and-
úð á Bandaríkjunum og Banda-
ríkjamönnum. Þetta sést t.d. hjá
mörgu ungu fólki í Evrópu.
Marshall Brement var spurður
hver skýringin gæti verið.
„Það frelsi, sem við Banda-
ríkjamenn búum við, reynist
mörgum útlendingum, svo sem í
velferðarríkjunum í Evrópu
erfitt að skilja og sætta sig við,“
svarar hann. Auðvitað sé ekki
um hömlulaust frelsi að ræða í
Bandaríkjunum, en það sé meira
en í Evrópu. Allir þurfi að leggja
hart að sér til að ná árangri og
framtak og áræðni einstaklinga
skipti höfuðmáli.
Brement telur að margar hug-
myndir, sem Islendingar gera
sér af Bandaríkjunum, komi frá
Svíum. „Þar í landi höfum við
ekki hlotið góða kynningu um
langt skeið,“ segir hann. Og
vegna herstöðvarinnar í Kefla-
vík tengi ýmsir Islendingar
Bandaríkin við hernaðarstefnu.
„En Bandaríkin eru alls ekki
land hernaðarhyggju," segir
Brement, „öndvert við t.d. Sovét-
ríkin, þar sem ég starfaði í nokk-
ur ár.“
Að lokum var Marshall Brem-
ent spurður hvort hann sæi
ástæðu til að vera bjartsýnn er
hann liti yfir farinn veg og
horfði til framtíðar. „Ekki full-
komlega,“ svaraði hann. „Ég
hneigist til að líta söguna heldur
dapurlegum augum." Mörg gíf-
urlega erfið úrlausnarefni blasi
við, einkum í þriðja heiminum.
Hinar miklu birgðir kjarnorku-
vopna og hugsanleg útbreiðsla
þeirra séu líka áhyggjuefni.
„Samt sé ég ekki, að það sé fyrir
hendi nein grundvallarástæða,
sem komi í veg fyrir friðsamlega
sambúð Bandaríkjanna og Sov-
étríkjanna, sem á árum siðari
heimsstyrjaldarinnar voru
bandamenn," segir Brement og
kveðst því vilja líta vonaraugum
til framtiðarinnar.
VIÐTAL:
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Doktor í kenni-
mannlegri guðfræði
Póst- og sunamálastofnunm:
Leyfi þarf til að taka við
sendingum gervitungla
ÞANN 26. maí si. hlaut sr. Valdimar
Hreiðarsson, sóknarprestur í Reyk-
hólaprestakalli, doktorsgráðu við
Union Theologicai Seminary í
Richmondborg í Virginíufylki í
Bandaríkjunum.
Sr. Valdimar er fæddur þann 26.
maí 1950 í Reykjavík, sonur hjón-
anna Hreiðars Jónssonar klæð-
skera og Þórdísar J. Sigurðardótt-
ur. Hann tók stúdentspróf við
Menntaskólans i Reykjavík árið
1971 og lauk embættisprófi í guð-
fræði við Guðfræðideild Háskóla
(slands í janúar 1979. Veturinn
1983—1984 stundaði hann nám við
Union Theological Seminary og sl.
ár hefur hann unnið að samningu
ritgerðar sinnar hér heima.
Ritgerð sr. Valdimars ber heitið
„The Lost Sheep in the Gospel of
Luke“, eða „Týndi sauðurinn í
Lúkasarguðspjalli". Var ritgerðin
unnin undir handleiðslu dr. Jack
Dean Kingsbury, prófessors í
nýja-testamentisfræðum við „Un-
ion Theological seminary".
Eiginkona sr. Valdimars er
Eygló Bjarnadóttir og eiga þau
þrjú börn.
Sr. Valdimar Hreiðarsson, D.Min.
MORGUNBLAÐINU hefur borist
tilkynning frá Póst- og símamála-
stofnuninni vegna frétta um mót-
ttöku sjónvarpsefnis hér á landi frá
gervitunglum. Þar scgir meðal ann-
ars:
„I tilefni frétta í fjölmiðlum að
undanförnu um móttöku sjón-
varpsefnis hér á landi frá ECS-
gervitunglunum, sem eru í eigu
samtaka, sem heita Eutelsat, vill
Póst- og símamálastofnunin vekja
athygli á þvi, að hér er um að
ræða fjarskiptatungl og að leyfi
þurfi til að taka við sendingunum.
Póst- og símamálastofnunin mun
gefa út slík leyfi að fenginni um-
sókn og samþykki Eutelsats.
Þau skilyrði verða sett að um-
sækjandi hafi aflað sér heimildar
frá rétthöfum sjónvarpsefnisins
til að taka á móti og nota það og
að hann ábyrgist að greiða þau
gjöld sem Eutelsat tekur fyrir
sinn hluta."
(Úr fréttatilkynningu)