Morgunblaðið - 04.07.1985, Blaðsíða 28
28
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. JÚLÍ 1985
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. JÚLl 1985
29
Plnrgtt Útgefandi nttbifrtfr hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoóarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Augiýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö- alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 360 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 30 kr. eintakiö.
Vinir kvaddir
w
Idag, á þjóðhátíðardegi Banda-
ríkjanna, kveðja einstæð hjón
vini sína á íslandi, Pamela
Sanders og Marshall Brement,
sendiherra Bandaríkjanna hér á
landi undanfarin ár. Fullyrða
má að land og þjóð hafa ekki
eignast betri vini en í sendi-
herrahjónunum og hafa þau oft
sýnt það í verki með einstæðum
hætti. Áhugi þeirra á sögu ís-
lenzku þjóðarinnar og menningu
er með þeim hætti að einstætt
má teljast, ekki sízt meðal er-
lendra sendifulltrúa, og tengsl
þeirra við mikinn fjölda fólks
eiga vart sinn líka. Þá hafa sam-
skiptin við íslenzk stjórnvöld
eflt tengsl og góðhug milli þjóð-
anna, en það er að sjálfsögðu
nauðsynlegt, svo mikil sem
tengslin eru milli íslendinga og
Bandaríkjanna vegna samstarfs
i öryggis- og varnarmálum og
mikilla viðskiptahagsmuna
okkar í Bandaríkjunum. Aðild
okkar að Atlantshafsbandalag-
inu og varnarstefna íslands er
mikilvægasti þáttur í sjálfstæð-
isbaráttu okkar í vályndum
heimi og því harla viðkvæmt og
örlagaríkt hvernig á þeim mál-
um er haldið. í höndum Geirs
Hallgrímssonar og vegna utan-
ríkisstefnu ríkisstjórnarinnar
hefur þróunin verið eðlileg und-
anfarin ár og engin stórvægileg
misklíðarefni um höfuðstefnuna
en fullyrða má að Marshall
Brement og góð samskipti hans
við íslenzka stjórnmálamenn af
öllum flokkum hafi verið lóð á
þá vogarskál. Að vísu hefur
komið upp misklíðarefni um
flutninga til varnarliðsins og
hefur sendiherrann lagt sig
fram um að leysa það, en flösku-
hálsinn er í Washington og mun
eftirmaður Brements því fá
þetta vandamál í arf en stjórn-
völd í Washington mega vita að
hvorki almenningur né íslenzk
stjórnvöld munu una því að
flutningar til og frá íslandi séu
háðir úreltum einokunarlögum
um siglingar. Önnur samskipti
landanna hafa verið með ágæt-
um og samstarfið um uppbygg-
ingu öryggis og varna á Islandi í
samræmi við hagsmuni fslend-
inga. Ratsjármálið er gott dæmi
þess en aukið eftirlit í lofti og
legi umhverfis íslands mun
draga úr spennu og styrkja ör-
yggi landsins og varnir At-
lantshafsríkjanna. Á öllum
þessum þáttum hefur Marshall
Brement haft góðan skilning.
Hann hefur verið frábær tals-
maður stjórnar sinnar en jafn-
framt vinur fslendinga. Skiln-
ingur hans á tengslum land-
anna, og þá ekki sízt mikilvæg-
um viðskiptum íslands og
Bandaríkjanna, hefur styrkt
vináttusamlegt samstarf í heimi
mikiiia átaka og óseðjandi sér-
hagsmuna.
Bandarísku sendiherrahjónin
lögðu sig fram um það þegar í
upphafi að komast til skilnings
á fslendingum, tungu okkar og
menningu og hefur það vakið
furðu margra þegar Marshall
Brement hefur flutt ræður á
lýtaiausri íslenzku og er nánast
einsdæmi eftir svo stutt ís-
lenzkunám. Hann hefur ekki
látið þar við sitja heldur hefur
hann þýtt íslenzk nútímaljóð og
vinnur nú að nýrri þýðingu á
Njáls sögu, en bæði hafa þau
Marhsall og Pamela drukkið í
sig fornar bókmenntir íslenzkar
og þekkja þær jafnvel betur en
títt er um fslendinga. Sendi-
herrahjónin jafna íslenzkum
bókmenntum við það bezta sem
gerist í heiminum. Stórverkum
íslenzkrar skáldsagnagerðar
jafna þau við skáldsögur rúss-
neskra meistara og telja Hall-
dór Laxness mesta skáld-
sagnahöfund í heimi nú um
stundir ásamt Bellow og Singer.
Auk þessara kynna af bókmenn-
ingu íslendinga og virðingu
fyrir henni, hafa þau hjónin
ræktað kynni sín af íslenzkri
tónlist og myndlist með þeim
hætti sem sjaldgæft er og Pam-
ela Sanders sem einnig er þekkt-
ur skáldsagnahöfundur efndi til
mikillar bandarískrar listiðnað-
arsýningar hér á landi og vakti
hún mikla athygli. Þá hefur hún
stofnað listiðnaðarsjóð fyrir
efnilega íslenzka listiðnaðar-
menn og vinnur nú að bók um
fsland sem út kemur í Lundún-
um í haust. Sendiherrahjónin
hafa síður en svo einskorðað
kynni sín af íslandi við höfuð-
borgina og nágrenni, heldur
hafa þau ferðazt víða um landið
og kynnzt fjölda fólks úti á
landsbyggðinni. Þar hafa þau
getað kynnt það bezta í sam-
tímamenningu Bandaríkjanna
og kynnzt reisn íslenzkrar al-
þýðumenningar eins og hún hef-
ur dafnað um allt land. Þessi
mikilvægu kynni hafa þau notað
rækilega í störfum sínum fyrir
Bandaríkin hér á landi.
Þessi upptalning ætti að
nægja til að sýna óvenjulegt og
umfangsmikið starf bandarísku
sendiherrahjónanna hér á landi
á undanförnum árum, raunar
einstakt framlag til góðrar og
gagnkvæmrar vináttu okkar og
bandarísku þjóðarinnar. Slík
vinátta er mikilvæg með tilliti
til náins samstarfs í varnar- og
öryggismálum en ekki sízt
vegna mikilvægra viðskipta-
hagsmuna okkar í Bandaríkjun-
um. Enginn sendiherra getur
gegnt starfi hér á landi svo að
árangur beri nema hann leggi
sig fram um að kynnast þjóðar-
eðli okkar fslendinga, menningu
okkar og sögu. Það hafa Pamela
og Marshall Brement gert. Því
eru óvenjulegir og traustir vinir
kvaddir. Þeim fylgja góðar óskir
með von um að samskiptin við
Bandaríkin verði okkur til heilla
og farsældar. Ekkert mundi
gleðja þau meir, né vini þeirra.
Gerum ekkí kröfur um
óeðlilega fyrirgreiðslu
— heldur heilbrigð skilyrði til rekstrar
— Greinargerð Einars Odds Kristjánssonar
og Einars K. Guðfinnssonar um stöðu
sjávarútvegs á Vestfjörðum
Eins og fram hefur komið í fréttum MorgunblaAsins áttu forsvars-
menn sjávarútvegsfyrirtækja á Vestfjörðum fund með þingmönnum
Vestfjarðakjördæmis fyrir skömmu og gerðu þeim grein fyrir alvarlegri
stöðu sjávarútvegs og fiskvinnslu þar.
í kjölfar þessa fundar tóku þeir Einar Oddur Kristjánsson fram-
kvæmdastjóri Útgerðarfélagsins Hjálms hf. á Flateyri við Önundarfjörð
og Einar K. Guðfinnsson útgerðarstjóri hjá fyrirtækjum Einars Guð-
Hnnssonar hf. í Bolungarvík saman greinargerð um stöðu sjávarútvegs-
ins. Morgunblaðið hefur óskað eftii
og fer hún hér á eftir:
Sjávarútvegur á íslandi á við
mikinn og vaxandi vanda að
stríða. Um þessi vandamál þarf
ekki að fara mörgum orðum, svo
kunn sem þau eru. Aðeins skal
drepið á fáein þeirra. Þorskafii
hefur dregist saman um þriðjung
á örfáum árum, erfiðleikar hafa
dunið yfir á freðfisk- og saltfisk-
mörkuðum, ekki síst vegna gengis-
þróunar, olíuverð hefur margfald-
ast og skreiðarbirgðir hrönnuðust
upp. Til viðbótar og að hluta sem
afleiðing af þessu búa fyrirtæki
nú við síversnandi greiðsluerfið-
leika, fjármagnskostnaður er slig-
andi, vanskil eru byrjuð að hrann-
ast upp að nýju eftir skuldbreyt-
ingu, svo að óðum sækir I sama
farið og fyrir hana.
í sem stystu máli sagt eru ekki
fyrir hendi nokkur skilyrði til
heilbrigðs rekstrar í sjávarútvegi
á íslandi.
Afleiðingar af þessu ástandi eru
í aðalatriðum eftirfarandi:
1. Algjör óvissa ríkir um framtíð
þeirra sjávarútvegsfyrirtækja,
sem nú eru í rekstri.
2. Mjög gengur á eigið fé í fyrir-
tækjunum. M.a. vegna þess að
skuldir aukast ár frá ári og að
þær eru að stofni til erlendar,
verður æ minna svigrúm til al-
mennra aðgerða.
3. Fjármagn leitar frá sjávarút-
vegi og til annarra atvinnu-
greina þar sem arðsemi er fyrir
hendi.
4. Mikill fólksflótti er brostinn á
úr fiskvinnslu. Á Vestfjörðum
einum vantar um 300 til 400
manns til starfa.
5. Hættan á staðbundnu og síðar
almennu atvinnuleysi í sjávar-
útvegi blasir við, þar sem fyrir-
sjáanleg er rekstrarstöðvun
fyrirtækjanna.
6. Fólksflutningar eru gífurlegir
úr sjávarútvegsplássum.
7. Fyrirtæki í sjávarútvegi verða
stöðugt verr undir það búin að
tæknivæðast og takast á við
nauðsynleg framtíðarverkefni.
Nauðsynleg tæknivæðing, vél-
væðing og sjálfvirkni, sem er
forsenda áframhaldandi rekstr-
ar, mun ekki geta átt sér stað.
Fyrirtækin munu því lenda í
vítahring, sem lyktar í lakari
framleiðni, minna aðlaðandi
störfum, lægri launum og verri
samkeppnisstöðu gagnvart öðr-
um atvinnugreinum.
Raunar mætti bæta við fleiri at-
riðum. Þau eru hins vegar svo
kunn að óþarfi ætti að vera að tí-
unda þau. Greining þess vanda
sem við er að glíma í sjávarútvegi
hefur marg oft farið fram. Það er
því óþarfi að bæta neinu við.
Fremur skal reynt að beina sjón-
um að lausnum á aðsteðjandi
vanda.
Til þess að taka af öll tvímæli,
skal það áréttað að vandi fyrir-
tækjanna er ákaflega bráður.
Hann er þess eðlis að ekki tjóar að
draga lausn hans. Nauðsynlegar
aðgerðir stjórnvalda verða því að
líta dagsins Ijós í þessum mánuði,
eigi að vera í þeim einhver stoð.
Þær ábendingar sem hér eru sett-
ar fram miðast því við það.
að fá þessa greinargerð til birtingar
Ennfremur skal það tekið fram,
að sá vandi sem við er að glíma í
sjávarútvegi er almennur. Vita-
skuld eiga svæði við staðbundin
vandkvæði að stríða. Augljóslega
eru erfiðleikarnir að einhverju
leyti tímabundnir. Þá eiga einstök
fyrirtæki við sín eigin sérstöku
vandamál að stríða. Það breytir
hins vegar ekki því meginatriði, að
sjávarútvegurinn í heild á við örð-
ugleika að stríða, sem ekki verða
leystir nema fyrir forgöngu
stjórnvalda.
I. Fiskverð:
Nú liggur fyrir nýtt fiskverð.
Það voru mistök að grípa ekki til
umsvifamikilla aðgerða í tengsl-
um við það, í því skyni að auðvelda
rekstrarstöðuna. Auðvelt hefði
verið að gera slíkar ráðstafanir án
nokkurra fjárútláta. Hér skulu
nefnd dæmi:
a) Munur á verði smærri fiskjar
og hins stærri verði aukinn, svo
um munar. Augljóst er að smá-
fiskur er víða erfiður baggi
fyrir fiskvinnsluna. Hann
dregur úr afköstum, er óhag-
kvæmur í vinnslu, nýtist verr,
fer oft að hlutfallslega meira
leyti í blokk og aðrar verð-
minni pakkningar. Til vðbótar
þessu má svo nefna fiskvernd-
unarsjónarmið. Þ.e. að eðlilegt
sé að beina sókninni fremur í
stærri fisk en þann smærri.
b) Verðmunur á slægðum fiski og
óslægðum verði aukinn. Ljóst
er að þegar fiskur er átumikill
og hrognafullur er fiskvinnslan
að kaupa slóg, innyfli og hrogn
á verði stórþorsks. Fyrir vikið
fer hráefnishlutfallið á vertíð-
arsvæðunum upp úr öllu valdi.
c) Strangari kröfur verði gerðar
til „ormafiskjar". Slíkur fiskur
er að vísu gæðafelldur núna.
Það hefur þó sýnt sig, að meira
þarf að koma til, svo að menn
reyni að forðast þennan fisk.
Þetta snertir mjög annað mál,
selveiðina, sem vikið er að í
öðrum hluta þessarar greinar-
gerðar.
Almennt má segja að fiskverð-
sákvörðun þarf að vera mun
sveigjanlegri en tíðkast hefur.
Hún þarf að endurspegla betur
markaðsaðstæður erlendis og að-
stæður hér innanlands. Sem dæmi
skulu eftirfarandi nefnd:
Yfir sumarmánuðina berst mik-
ill afli á land. Á þeim tíma er stór
hluti hins þjálfaða vinnuafls í
sumarfríi, eða við önnur störf.
Þess vegna hefst illa undan að
vinna fiskinn. Til viðbótar þessu
er hráefnið mjög viðkvæmt á þess-
um tíma, fiskurinn viðkvæmur og
sumarhitinn gerir geymslu oft
erfiðari. Vel mætti hugsa sér að
þetta endurspeglaðist í fiskverð-
inu. Sumarverð fiskjar yrði lægra
og það því ekki eins eftirsóknar-
vert að „moka“ upp fiskinum.
1 þeim tilvikum að fiskurinn er
átumikill og mikið inni í honum,
eins og á vetrarvertíðinni í vetur,
á tvímælalaust að auka verðmun á
slægðum fiski og óslægðum. Fisk-
verðsákvörðun verður að vera svo
sveigjanleg að unnt sé að grípa til
þannig aðgerða með litlum fyrir-
vara.
II. Skreiðarbirgðir:
Víða um land sitja fiskverkend-
ur uppi með óselda skreið.
Fjármagnskostnaður vegna
þessara birgða verður æ meiri. Því
er lagt til, að Verðjöfnunarsjóði
verði séð fyrir fjármagni til þess
að kaupa birgðir skreiðar í land-
inu, eins og þær eru í dag.
III. Vaxtakostn-
aður 1984
Á síðastliðnu ári var
vaxtakostnaður fiskvinnslunnar
af viðbótarlánum bankanna óeðli-
lega hár. Er það kunn saga, hvern-
ig fiskvinnslan greiddi háa inn-
lenda vexti fyrstu 10 mánuði árs-
ins meðan gengið var stöðugt, en
síðan var lánum þessum öllum
breytt í SDR-lán litlu fyrir geng-
isfellinguna í nóvember. Fisk-
vinnslumenn hafa mótmælt þessu,
allt frá því í fyrrahaust, og þótt
þetta óbilgjarnt með endemum.
Það er krafa fiskvinnslunnar að
þessi mál verði tekin upp að nýju
og þessi vaxtakostnaður
endurskoðaður.
Staðreynd er að raunkostnaður
fiskvinnslunnar af lánum var
mjög hár á árinu 1984 og að
margra dómi óeðlilega hár. Hér
var um grundvallarbreytingu að
ræða frá því sem áður var, því á
mörgum undanförnum árum hef-
ur rekstrargrundvöllur fiskvinnsl-
unnar einmitt byggst á mjög
ódýru rekstrarfjármagni.
Fiskvinnslan getur ekki greitt
þessa raunvexti nema tekjur komi
fram á móti, en þess hefur alls
ekki verið gætt.
IV. Endurgreiðsla upp-
safnaðs söluskatts:
Mánudaginn 30. júlí 1984 gaf
ríkisstjórnin út tilkynningu um
aðgerðir í efnahagsmálum. Þar
sagði meðal annars:
„Til þess að bæta afkomuna
þegar í stað þykir rétt að veita
útgerðinni þegar endurgreiðslu til
bráðabirgða með 3% viðbót í
næstu þrjá mánuði við bætur úr
hinni almennu deild Aflatrygg-
ingasjóðs, samkvæmt lögum nr.
21/1984, sem nú nema 4% af afla-
verðmæti. Þessi tímabundna við-
bót verður endurgreidd úr ríkis-
sjóði en fellur niður, þegar fram-
angreind endurskoðun á verð- og
skattlagningu olíu kemur til fram-
kvæmda, enda ráð fyrir því gert
að hún og aðrar ráðstafanir muni
létta kostnað af útgerðinni."
í sem skemmstu máli er ljóst að
þetta hefur ekki náð fram. Lækk-
un skatta á olíu hefur ekki haft
kostnaðarlækkun í för með sér í
neinu samræmi við það sem að var
stefnt með fyrrgreindri yfirlýs-
ingu. Viðræður olíufélaganna og
útgerðarmanna runnu út í sand-
inn og telja þeir síðarnefndu að
þvergirðingsháttur fulltrúa olíufé-
laganna hafi ráðið þar mestu.
Síðari hluta ársins 1984 var
ákveðið að endurgreiða sjávarút-
vegsfyrirtækjum uppsafnaðan
söluskatt og færa þau mál til
sama horfs og gilt hefur lengi hjá
kvæmd var ekki eins og við hafði
verið búist. Þess í stað var það fé,
sem náðist með greiðslu hins upp-
safnaða söluskatts, notað til þess
að fjármagna greiðslur úr Afla-
tryggingasjóði. Þannig varð
greiðsla á uppsöfnuðum söluskatti
hreint ekki til þess að auðvelda
greiðslubyrði sjávarútvegsfyrir-
tækjanna.
Af þessu leiðir að eðlilegt er að
setja fram eftirfarandi:
1. Staðið verði við það loforð að
greiða fiskvinnsiunni milliliða-
laust uppsafnaðan söluskatt.
Hætt verði að láta þær greiðsl-
ur fara í gegn um Aflatrygg-
ingasjóð.
2. Á meðan ekki fæst niðurstaða á
endurskoðun olíuverðs, er leiðir
til verðlækkunar á olíu, greiði
Aflatryggingasjóður til útgerð-
arfyrirtækjanna, í samræmi
við fyrrnefnda yfirlýsingu rík-
isstjórnarinnar frá 30. júlí
1984.
V. Þrír meginkostir:
Það gefur augaleið, að afkoma í
sjávarútvegi ræðst að miklu leyti
af almennri efnahagsstjórn.
Kostnaður vegna aðfanga ræðst
mjög af hinu opinbera. Tekjur
fiskvinnslunnar eru einnig undir
gengisskráningunni komnar. Þá
fer samkeppnishæfni sjávarút-
vegsins mikið eftir stjórn hins
opinbera á ríkisfjármálum, pen-
ingamálum og erlendum skuldum.
Með öðrum orðum: Hinn efna-
hagslegi stakkur sem ríkisvaldið
sníður ræður afkomu sjávarút-
vegsins og starfsfólks hans.
Mikilvægasta verkefnið á sviði
efnahagsmála á næstunni er að
skapa almennt efnahagslegt jafn-
vægi. Draga úr verðbólgu, minnka
erlendar lántökur og eyða við-
skiptahalla. Um leið verði hlut-
föllum tekna og kostnaðar út-
flutningsgreina breytt og þar með
stöðvað það alvarlega fjárstreymi,
sem nú á sér stað frá útflutningi
til innflutnings.
I því sambandi þekkjum við að-
eins þrjár leiðir, sem ná þessu
markmiði. Á þær skal bent hér, en
enginn dómur lagður á ágæti
þeirra. Það er hið pólitíska mat
stjórnvalda, sem ráða mun hver
þessara meginleiða telst fýsi-
legust:
1. AAhald með samdrætti: Út-
gjaldaáform eru skorin tafar-
laust niður. Miklu aðhaldi er
beitt í peningamálum. Skattar
jafnvel hækkaðir. Hvergi er
hnikað frá markmiði um stöð-
ugt gengi. Skuldasöfnun erlend-
is sé ekki einvörðungu stöðvuð,
heldur bókstaflega minnkuð.
2. Aðhald án samdráttar: Gengi
krónunnar sé lækkað. Samhliða
gerðar ráðstafanir í ríkisfjár-
málum og peningamálum.
Skattahækkunum eða niður-
skurði beitt til að draga úr
opinberri lánsfjárþörf og draga
úr innlendri eftirspurn í því
skyni að eyða viðskiptahallan-
um.
3. Millifærslu- og uppbótakerfí var
velþekkt um áratugi hér á
landi. Það felur í sér skatta á
innflutning. Skattatekjurnar
notaðar til að styrkja útflutn-
inginn til að mynda með út-
flutningsuppbótum, niður-
greiddum fjármagnskostnaði
eða öðru sambærilegu.
Þensluloiðin. sem nú er fetuð,
eykur viðskiptahalla og veikir
samkeppnisstöðu framleiðslu- og
útflutningsgreina gagnvart inn-
flutningi og þjónustu.
Lengra verður því ekki gengið á
þessari braut nema til komi stöð-
ugar skuldbreytingar uns allt eig-
ið fé er þrotið.
Sérstakur viöauki
Athygli manna hefur að undan-
förnu beinst mjög að dönskum
fiskiðnaði. Fyrstu niðurstöður eru
þessar: •
„Danir eru heilu tæknistigi á
undan okkur", svo vitnað sé til
ummæla Jóns Friðjónssonar,
verkfræðings hjá Coldwater.
Þetta á við um allt skipulag og
hönnun sér í lagi allar flutnings-
leiðir. Danir hafa þróað véltækni
Frá Flateyri
„Ennfremur skal þaö
tekið fram, aö sá vandi
sem við er að glíma í
sjávarútvegi er almenn-
ur. Vitaskuid eiga svæði
við staðbundin vand-
kvæði að stríða. Aug-
Ijóslega eru erfiðleik-
arnir að einhverju leyti
tímabundnir. Þá eiga
einstök fyrirtæki við sín
eigin sérstöku vanda-
mál að stríða. Það
breytir hins vegar ekki
því meginatriði, að sjáv-
arútvegurinn í heild á
við örðugleika að stríða,
sem ekki veröa leystir
nema fyrir forgöngu
stjórnvalda.“
við pökkun og frágang, sjálfvirkni
er þar miklu meiri t.d. sjálfvirk
mötun og losun í frystitæki. Þeir
hafa sérhæft húsin miklu meira
en við og þróað smápakkningar af
hinum ýmsu tegundum, þeir hafa
ekki einstaklingsbónus heldur
hópbónus, sem virðist útheimta
mun færra aðstoðarfólk.
Þrátt fyrir að launakostnaður á
hverja unna klst. sé um 70% hærri
í Danmörku er hér á íslandi, 4,3$
kostn. hér á landi á móti 7,5$ í
Danmörku, þá er ekki þar með
sagt að launakostnaður þeirra sé
hærri en okkar sem hlutfall af
tekjum, trúlega er hann lægri. Þó
að áreiðanlegar upplýsingar liggi
ekki fyrir þá er þó vitað að afköst
per manntíma er langtum hærri
þar en hér. Hjá Dansk Findus AS
er gert ráð fyrir að afköst í 5
punda pakkningum séu um 20 kg.
á manntíma, hér er það 11,4 kg. á
manntíma. í hefðbundinni
þorskblokkarframleiðslu eru af-
köst hér áætluð 13 kg. per mannt-
íma en á Borgundarhólmi þar sem
mikil sérhæfing er í blokkarframl-
eiðslunni hefur heyrst talað um
afköst frá 30 til 35 kg. per mannt-
íma.
Ástæður þessa hrikalega munar
eru margar, hér skulu nokkrar
þær veigamestu nefndar:
1. Vélvæðing, sjálfvirkni og
skipulag Dana eins og áður er
að vikið.
2. Miklu meiri fjöldi aðstoðarfólks
við eftirlit, skráningu o.þ.h. hjá
okkur en hjá þeim.
3. Stöðugra og þjálfaðra starfs-
fólk virðist vinna í fiskiðjuver-
um Dana en hér á íslandi. Hér
er fyrst og fremst um að ræða
þann vítahring að störf í fisk-
vinnslu á tslandi eru láglauna-
störf, sem allir er geta flýja og
fælast. Auk þess sem það er
nokkuð ljóst að það er mjög
óvíða á íslenskum vinnumark-
aði sem þær kröfur eru gerðar
um afköst og gæði vinnu sem
verður að gera í fiskiðnaðinum.
4. Ormur í fiskholdi er svo til
óþekktur í Danmörku. Um
ástand þessara mála á íslandi
vísast til skýrslu hringorma-
nefndar svo og til skýrslu Hall-
dórs Bernódussonar. Báðar
þessar skýrslur fylgja hér með.
Beinn kostnaður frystihúsanna
vegna ormatínslunnar er áætl-
aður árið 1985 kr. 500 millj. Þá
er ótalinn allur annar kostnað-
ur, bæði beinn og óbeinn, en
hann er gífurlegur. Svo ekki sé
minnst á þá verri nýtingu
framleiðslutækjanna, sem af
því hlýst fyrir þær tafir, sem
ormatínslan veldur. Rétt er að
geta þess einnig að ormur í
fiskholdi hefur veruleg áhrif á
nýtingu fisksins. Skv. nýlegri
athugun þá heldur fiskurinn
nokkurn veginn holdum þar til
ormur hefur náð þeim fjölda að
vera u.þ.b. 4 ormar í kg. af roð-
tausum flökum. Eftir það er fa.ll
nýtingarinnar mjög mikið,
þannig að um er' að ræða 0,9 til
1% rýrnun flakanýtingar fyrir
hvern orm sem við bætist í
hvert kíló. Þegar ormafjöldinn
hefur náð þetta 10 til 14 ormum
í hvert kg. flaka er fiskurinn í
raun orðinn nær verðlaus.
í framhaldi af þessu er rétt að
benda á eftirfarandi:
1. Báðum helstu sölusamböndum
okkar í freðfiski SH og SÍS hef-
ur nú um nokkurt skeiö verið
ljóst hvernig komið er. Hjá
báðum' er nú unnið af fullum
krafti að vöruþróun. Þar eru
mörg járn í eldinum. En eðli
málsins samkvæmt verður slíkt
ekki hrist fram úr erminni á
stuttum tíma. Mjög brýnt er
því að stjórnvöld styðji þessa
viðleitni með ráð og dáð. Full-
yrða má að það fé sem varið
yrði til vélvæðingar og hagræð-
ingar í frystihúsum landsins
muni skila sér mjög fljótt. Bent
er á að nýta að hluta þess fjár
sem ætlaður er til nýsköpunar í
þessu skyni.
2. Það er bókstaflega lífsnauðsyn
að herða baráttuna gegn seln-
um með öllum mögulegum ráð-
um, að öðrum kosti er ekki ann-
að sýnna en að þorskstofninn
verði hreinlega verðlaus. Það
fyrsta sem ber að gera er að
sjálfsögðu að fella úr gildi lög
um friðun sellátra. Ormur í
fiskholdi er í dag eitt stærsta
vandamál fiskiðnaðarins. Þetta
verður ekki gert nema með
mjög vel skipulögðu átaki allra
hagsmunaaðila undir forystu
ríkisins.
3. Leita verður allra hugsanlegra
leiða til þess að gera vinnu í
frystihúsunum eftirsóknar-
verðari en hún er í dag. Ef hægt
væri að fjölga starfsfólki við
fiskvinnsluna strax, mætti
bjarga gríðarlegum verðmæt-
um.
Leiðin út úr vanda sjávarút-
vegsins byggist þó ekki síst á
frumkvæði og atorku þess fólks
sem í atvinnulífinu starfar. —
Augljóslega er margt sem betur
má fara innan einstakra fyrir-
tækja og í greininni í heild. t þeim
efnum verður rikisvaldið ekki
kallað til ábyrgðar.
Menn í sjávarútvegi gera engar
kröfur um óeðlilega fyrirgreiðslu,
heldur einvörðungu að atvinnu-
greinin búi við heilbrigð almenn
skilyrði.
Sjávarútvegur í Kanada:
Eignaraðild íslendinga
ekki raunhæfur kostur
— segja Jón Ingvarsson og Kristján Ragnarsson
„MÉR ER HULIN RÁÐGÁTA hvernig staðið yrði að íslenskri eignarað-
ild í kanadískum sjávarútvegi,“ sagði Kristján Ragnarsson framkvæmda-
stjóri LlÚ þegar Morgunblaðið hafði samband við hann vegna ummæla
Halldórs Ásgrímssonar sjávarútvegsráðherra um hugsanlega eignaraðild -
íslendinga að sjávarútvegsfyrirtækjum í Kanada.
Kristján sagði meðal annars:
„Ég hef ekki enn heyrt um eitt
einasta íslenskt fyrirtæki i fisk-
iðnaði sem hugsanlega hefði
bolmagn til að gerast aðili að
fyrirtækjum erlendis, hvað þá að
stofna sitt eigið.
íslensk fyrirtæki eiga í nógu
miklu basli hér heima við að
halda sér gangandi. Því er mér
hulin ráðgáta hvernig ráðherra
hefur hugsað sér að staðið yrði að
slíkri eignaraðild.
Kanadískur sjávarútvegur hef-
ur einnig staðið höllum fæti og
tvö stærstu fiskiðnaðarfyrirtæki
Kanada, National Sea og Nation-
al Fishery Products, hafa þegið
gífurlegar fjárhæðir í opinbera
styrki. Við gætum engan veginn
keppt við þau félög.
Hvað varðar þjónustufyrirtæki
við sjávarútveginn hafa íslend-
ingar betri möguleika. Hér á ég
aðallega við framleiðslu á gagn-
legum hlutum á sambærilegu
verði sem Kanadamenn þurfa í
sinn fiskiðnað. En hvorki islensk
útgerð né fiskvinnsla hafa fé til
að leggja út í aðild að kanadísk-
um fyrirtækum eða þekkingu
fremri þeirri kanadísku."
Jón Ingvarsson
stjórnarformaður SH:
„Ósennilegt að Kanada-
m enn vilji styrkja erlend
fyrirtæki í sjávarútvegi
Morgunblaðið hafði einnig
samband við Jón Ingvarsson
stjórnarformann Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna og taldi hann
íslenska eignaraðild að kanadísk-
um sjávarútvegsfyrirtækjum
ekki raunhæfan kost.
„Rekstarafkoma íslenskra
fyrirtækja í fiskvinnslu og útgerð
hefur verið með þeim hætti und-
anfarin ár að ég fæ ekki séð
hvernig þau gætu fjárfest í öðr-
um löndum.
Kanadískur sjávarútvegur hef-
ur ekki getað staðið á eigin fótum
og þarlend stjórnvöld hafa lagt
mikið fé til fiskiðnaðarfyrirtækja
sem mörg hver hafa verið endur-
fjármögnuð. Því þykir mér heldur
ósennilegt að Kanadamenn vilji
styrkja erlend fyrirtæki í sjávar-
útvegi.
Ég tek undir ummæli ráðherra
þess efnis að íslendingar búi yfir
góðri markaðsþekkingu, til dæm-
is hvað varðar frystar fiskafurðir
en ég held þó að forysta okkar á
bandariska markaðnum byggist
ekki síður á gæðum fisksins en
markaðsþekkingu.“