Morgunblaðið - 12.07.1985, Qupperneq 15

útvegurinn „gengur í auðlind, sem
hann þarf ekki að greiða fyrir, en
fiskvinnslan geldur þess síðan og
greiðir fyrir afnot fiskimiðanna
með of hátt skráðu gengi íslensku
krónunnar." Með þessum orðum
virðist vera ýjað að því að rang-
skráning gengisins sé í raun eins
konar auðlindaskattur, sá tollur
sem fiskvinnslan greiði fyrir afnot
af auðlindinni.
Ef hér væri um dulbúinn auð-
lindaskatt að ræða, væri eðlilegt
að innheimt skattfé væri til ráð-
stöfunar fyrir ríkisvaldið, en svo
er ekki nema að hluta til. Þótt há
innflutningsgjöld, sem tengd eru
rangskráningu krónunnar, renni í
ríkissjóð, þá virðist svo sem veru-
legur hluti „auðlindaskattsins"
renni í vasa innflutningsverslun-
arinnar.
Eðlilegt er, að almúgamenn eins
og við dr. Jónas, reyni að skilja,
hvers vegna stjórnvöld eru ófús að
viðurkenna, að íslenska krónan er
ekki eins verðmæt og þau hefðu
helst kosið. Auðlindaskattkenning
dr. Jónasar er nokkuð langsótt.
Beinna liggur við að benda á áhrif
gengisskráningar á framfærslu-
visitölu og skýra hágengisstefn-
una sem skammtímaráðstöfun til
að hafa frið á vinnumarkaðinum,
eða sem mislukkaða tilraun til að
hlífa launþegum við raunveruleik-
anum, eftir því hvort horft er á
málin frá sjónarhóli atvinnurek-
enda eða launþega.
„Galdurinn við
höfuðborgarsvæðið“
Þegar rætt er um það aðdrátt-
arafl, sem Reykjavík hefur á
menn og fjármuni, er ekki vænlegt
til skilnings að loka augunum
fyrir megineinkennum íslensks
efnahagslífs, miðstýringu og þrá-
látri háskráningu íslensku krón-
unnar. Þó er það einmitt þetta,
sem dr. Jónas virðist gera „það
verður með hverjum deginum ljós-
ara að byggðarlag verður að hafa
vissa stærð til að ná eftirsóknar-
verðri hagkvæmni. Þetta er nú all-
ur galdurinn við höfuðborgarsv-
æðið,“ segir dr. Jónas. Það þarf
talsverðan kjark og mikla trú á
mátt galdranna til að afgreiða
málið með þessum hætti. Af orða-
lagi doktorsins má ráða að kenn-
ingin um hina hagkvæmu stærð
hafi almennt gildi. Fróðlegt væri
því að vita hver er hin „vissa
stærð“, sem leiðir til „eftirsóknar-
verðrar hagkvæmni". Höfuðborg
Frakklands hefur lengi haft mikið
aðdráttarafi, svo mikið, að þar-
lendum stendur ekki á sama. Þótt
þeir séu þekktir fyrir að hafa fjör-
ugt ímyndunarafl, hefur þeim ekki
enn dottið í hug kenningin um
hina hagkvæmu stærð, enda ber
þeim flestum saman um að París
sé af mjög óhagkvæmri stærð.
Frakkar hafa hins vegar haldið
því fram að ofvöxtur Parísar sé
nátengdur miðstýringu valds og
fjármagns og hafa lengi reynt að
draga úr henni. En svo leitað sé
augljósari dæma má benda á að
hvarvetna í þriðja heiminum er að
finna höfuðborgir, sem tútnað
hafa út vegna miðstýringar, inn-
gripa stjórnmálamanna í hagkerf-
ið og almennrar óreiðu í efna-
hagsmálum. Dr. Jónasi, sem er svo
glöggur á það að tsland hefur ýmis
emkenni vanþróaðrar þjóðar, sést
yfir það að ævintýralegur upp-
gangur höfuðborgarinnar er ein-
mitt eitt af þessum einkennum.
Markaðslögmál
og landbúnaður
Sérkennilegasta athugasemd dr.
Jónasar Bjarnasonar við erindi
mitt varðar þó markaðslögmál og
landbúnað. „Hver hefur rétt á því
að meta sauðfjárafurðir á miklu
hærra afurðaverði en almenning-
ur, sem á að kaupa þær? Sá sem
gerir lítið úr markaðslögmálum,
er einfaldlega að segja, að ein-
hverjir fáir útvaldir eigi að hafa
vit fyrir almenningi. Umsögn
Tómasar um markaðslögmálin var
eiginlega eini hortitturinn I grein
hans,“ segir dr. Jónas og bætir svo
við: „Þetta skyldi þó ekki hafa
eitthvað með atkvæðavægi og
kjördæmapot að gera?“
Ræða min á Landsfundi Sjálf-
MORGUNBLAÐIÐ, FOSTUDAGUR 12. JÚLl 1985 15
Egilsstaðin
Flugvöllur í Kverkf jöllum
EgilwtMun, 10. júlí.
SfÐUSrrU helgi júnímánaðar hélt
Flugbrautin nær fullgerð, 500 m löng og 21 m á breidd.
Heldur hrjóstrugt var um mð litast á náttstað flugvallargerðarmanna.
stæðisflokksins gekk öll, frá upp-
hafi til enda, út á það að sýna
fram á að efnahagsleg fyrirhyggja
og lítilsvirðing á markaðslögmál-
um væru undirrótin að versnandi
lífskjörum og stöðnun á íslandi.
Ef það hefur farið fram hjá dr.
Jónasi, þá er hætt við að fleira
hafi misfarist. Þeir, sem sjá það
sem þeir vilja sjá og heyra það
einkum sem þeim þóknast, verður
naumast hjálpað.
Eini fyrirvarinn, sem ég gerði í
erindi mínu, varðaði landbúnað-
inn. Þar taldi ég óraunhæft, að
svokallað heimsmarkaðsverð á
matvælum væri notað sem mæli-
kvarði á framlag íslensks land-
búnaðar, þar sem sá mælikvarði
væri fenginn með miklum niður-
greiðslum á búvörum I nágranna-
löndum okkar beggja vegna Atl-
antshafsins. Ef slíkur fyrirvari
jafngildir því að markaðslögmál
séu litilsvirt, þá er rétt að rekja þá
lítilsvirðingu til uppruna síns, þ.e.
til þeirrar verndarstefnu, sem
helstu viðskiptalönd okkar hafa
mótað gagnvart eigin landbúnaði.
Svo aðeins sé tekið eitt dæmi af
mörgum, þá var um helmingur af
tekjum breskra sauðfjárbænda ár-
ið 1983 í formi styrkja, en breskir
bændur munu eiga um 40% af
sauðfjárstofni Efnahags-
bandalagsríkjanna. Það er aug-
Ijóst að heimsmarkaðsverð ræðst
að talsverðu leyti af verðmyndun-
arkerfi stærstu framleiðendanna.
Árið 1983 voru um 20% af tekjum
sauðfjárbænda á Nýja Sjálandi
opinber framlög. Innflutningur á
lambakjöti frá Nýja Sjálandi til
Englands er verulegur. Verð á
nýsjálensku lambakjöti hefur far-
ið lækkandi á Englandsmarkaði á
hverju ári síðan 1980.
Menn tala oft um frumskóga-
lögmál markaðarins. Þau lögmál
eru þó mun manneskjulegri og
hagstæðari hinum fátækari í þess-
um heimi en þau lögmál í viðskipt-
um, sem skapast hafa vegna
niðurgreiðslna. Það er rétt að
minnast þess, að það eru aðeins
hinir efnameiri, sem hafa ráð á að
halda niðri verði á matvælum með
niðurgreiðslum. Matvælafram-
leiðsla í þriðja heiminum á í vök
að verjast gegn niðurgreiddum
matvælum iðnaðarþjóða. Hvort
Islendingar teljast til þriðja
heimsins læt ég liggja milli hluta.
En ég tel að það sé ekki svo illa
komið fyrir okkur, að við þurfum
að láta innflutta og niðurgreidda
erlenda búvöru grafa undan land-
búnaði þjóðarinnar. I verðlagn-
ingu búvara verðum við að dansa
eftir erlendri tónlist hversu illa
sem hún er samin og óskynsam-
lega.
Að vera eða vera ekki
Það hefur verið sagt, að það sé
erfitt að vera íslendingur. Ljóst er
að flestum hafa reynst villugjarn-
ar leiðir kristilegra dyggða og
kærleiksríks lífernis. Það hlýtur
þvi að vera harla erfitt að vera
kristilegur íslendingur. Af grein
dr. Jónasar Bjarnasonar verður þó
bert, að erfiðast hlutverk er að
vera íslenskur markaðshyggj-
umaður, jafnvel þótt kristileikinn
sé látinn liggja milli hluta. Dr.
Jónas vill láta markaðslögmálin
gilda um landbúnaöinn en ekki, að
því er virðist, um gjaldeyrisversl-
unina. Hann vill þjóðhagslega arð-
sama fjárfestingu, en honum virð-
ist hrjósa hugur við að treysta
sjávarútveginum fyrir því að fara
með eigið aflafé á skynsamlegan
hátt. Hann bendir á nauðsyn þess
að byggðakjarnar myndist á
ákveðnum stöðum og tekur þar
með undir hugmynd Júlíusar Sól-
ness um að byggðaþróun verði
„stýrt af skynsamlegu viti“ hinna
bestu manna, en jafnframt finnst
dr. Jónasi fráleitt að einhverjir út-
valdir hafi vit fyrir almenningi,
athafnamönnum og arðsemislög-
málum. Illkvittinn maður gæti
látið sér detta í hug, að úlfur væri
undir sauðargærunni. Þó er senni-
legra réttara myndmál að segja að
undir stríðum feldi markaðs-
hyggjuúlfsins glitti annað slagið í
sauð.
Höfundur er mennUskólakennari
í Akureyri og rilstjóri ísleadiugs.
allstór hópur slysavarnamanna víðs
vegar af Austurlandi og félagar úr
Flugklúbbi Egilsstaða til Kverkfjalla
þeirra erinda að byggja þar fhigvöll.
Er skemmst frá því að segja að ætl-
unarverkinu var lokið á einum degi
— og er þar nú myndarleg flugbraut
500 m löng og 21 metri á breidd.
Hugmynd að lagningu flug-
brautar í Kverkfjöllum kviknaði i
Flugklúbbi Egilsstaða. Flug-
klúbbsmenn leituðu samstarfs við
félaga Slysavarnasveitarinar Gró-
ar á Héraði um byggingu brautar-
innar — en Gróarmenn leituðu
síðan eftir samstarfi slysavarna-
deildanna á Vopnafirði, Seyðis-
firði, Reyðarfirði, Eskifirði og
Norðfirði.
Árangurinn varð síðan sá að 80
félagar úr ofangreindum slysa-
varnadeildum héldu til fjalla auk
flugklúbbsmanna og létu sig ekki
muna um að leggja brautina á ein-
um degi — laugardaginn 29. júní.
Við lagningu flugbrautarinnar
var bæði beitt handafli svo og
stórvirkum vinnuvélum, bifreiðum
í eigu slysavarnadeildanna og
veghefli er Vegagerð ríkisins léði
góðfúslega til verksins. Brautin
snýr norður-suður og er á austur-
bakka Jökulsár á Fjölllum í
Norður-Múlasýslu og er í einka-
eign Slysavarnafélagsins og
Flugklúbbs Egilsstaða að sögn
Sigurjóns Hannessonar, vara-
formanns slysavarnasveitarinnar
Gróar.
Meðan á verkinu stóð gistu flug-
vallargerðarmennirnir i tjöldum
og skála Ferðafélags Fljótsdals-
héraðs í Kverkfjöllum sem ferða-
félagið lét þeim góðfúslega eftir.
Slysavarnasveitamenn nýttu
tímann á fjöllum eftir að flugvall-
argerðinni var lokið til sigæfinga
og skoðunarferða um næsta ná-
grenni en á sunnudeginum var
flugbrautin formlega vígð með þvi
að ómar Ragnarsson lenti þar
flugvél sinni, Frúnni.
Með flugbrautinni i Kverkfjöll-
um hafa félagar Flugklúbbs Eg-
ilsstaða eignast flugvöll til einka-
afnota i skemmtilegu umhverfi
um leið og slysavarnamenn hafa
tryggt aðstöðu til sjúkraflugs i
bráðatilfellum en fjöldi ferða-
manna leggur leið sína í Kverk-
fjöll á sumri hverju.
—Ólafur