Morgunblaðið - 31.07.1985, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. JÚLl 1985
25
Ritskoðun af-
létt í Brasilíu
Rio de Janeiro, 30. júlí. AP.
HIN NÝJA borgarastjórn Brasilíu aflétti á mánudag ritskoóun í landinu við
mikil fagnaðarlæti þeirra, sem þola
meðan herinn var við völd.
„Hér með er ritskoðun útdauð [í
Brasílíu] og fólkið hefur tekið við
völdum," sagði Fernando Lyra,
dómsmálaráðherra, í ræðu eftir að
ritskoðun var aflétt.
Hér eftir mun brasiliska ríkið
aðeins ákveða hvort myndir verði
bannaðar börnum eða ekki.
Hér er um reginbreytingu að
ræða frá því sem áður var því að
herforingjastjórnin virti skoðana-
frelsi í landinu að vettugi, áður en
ríkisstjórn miðflokks Jose Barn-
máttu ofsóknir fyrir skoðanir sínar
eys tók við völdum í apríl, og var
með skærin í öllu sem birtist i
dagblöðum og bannaði iðulega
kvikmyndir, bækur, leikrit og
lagði meira að segja bann við sýn-
ingu á sjónvarpsþætti með
Bolshoi-ballettinum, þar sem
dansararnir væru kommúnistar.
Lyra sagði að þetta væri draumi
líkast: „Eftir að hafa verið í
stjórnarandstöðu í nítján ár er
erfitt að gera sér grein fyrir því að
ég er orðinn dómsmálaráðherra."
Tillögur stórveldanna:
Ásaka hvort annað
um áróðursbrögð
Moskn/Las Vegas/Bonn/Sameinuíu þjMirnar. 30. júlí. AP.
VIÐBRÖGÐ við tillögum Sovétmanna um bann við kjarnorkuvopnatilraun-
um og boði Bandaríkjamanna til Sovétmanna um að vera viðstaddir tilraun á
kjarnorkuvopnum hafa verið blendnar.
Tass-fréttastofan sagði að hér Boð Bandaríkjastjórnar kom á
væri um kænskubragð Banda- óvart í kjarnorkutilraunastöðinni
ríkjamanna að ræða til þess að
leiða athygli manna frá tillögu
Sovétríkjanna um bann við kjarn-
orkuvopnatilraunum, en sagði
ekki hvort boðinu yrði hafnað.
Shultz, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, sagði að tillaga
Sovétmanna væri áróðursbragð og
hafnaði henni.
Richard Perle, aðstoðarvarn-
armálaráðherra Bandaríkjanna,
tók í sama streng og Shultz og
sagði að tilraunabannið hefði eng-
in áhrif á kjarnorkurannsóknir
Sovétmanna.
Sovétmenn munu láta af kjarn-
orkuvopnatilraunum frá og með 6.
ágúst til 1. janúar, en Shultz sagði
að þeir hefðu dæmt framtak sitt
sjálfir með þremur tilraunum í
síðustu viku.
í Nevada, þar sem ekkert var vitað
um að slíkt boð væri í bígerð.
Forseti Sameinuðu þjóðanna,
Javier Perez de Cuellar, kvaðst
fagna tillögum Sovétmanna um
tilraunabann og boði Bandaríkja-
manna og hvatti stórveldin til yf-
irgripsmikillar samningagerðar
um tilraunabann á kjarnorku-
vopnum.
Breska stjórnin:
Vill ekki að BBC
sýni mynd um IRA
London, 30. júlí. AP.
BRESKI innanríkisráðherrann, Leon Brittan, fór þess á leit við forráðamenn
breska sjónvarpsins, BBC, að þeir sjónvörpuðu ekki viðtali við leiðtoga írska
lýðveldishersins, IRA, á þeirri forsendu að það mundi láta í Ijós fylgi
sjónvarpsins við hryðjuverkasamtökin.
Fyrirhugaðar voru sýningar á
sérstökum þætti um írska lýðveld-
isherinn þann 7. ágúst nk., en í
þættinum er m.a. viðtal við einn
leiðtoga hryðjuverkasamtakanna,
Martin McGuinness. Forráða-
menn BBC komu saman til fundar
í dag til að ræða ósk innanríkis-
ráðherrans. Ágreiningurinn um
Afganir senda
þúsund börn til
Sovétríkjanna
Islamahaö, 30. júlí. AP.
Eitt þúsund afgönsk börn voru í
dag send til Sovétríkjanna f það sem
yfirvöld kalla „skemmtiferð og vin-
áttuhcimsókn“.
Otvarpið í Kabúl sagði börnin
myndu heimsækja borgir og bæi í
suðurhluta Sovétríkjanna og að síð-
ar meir myndu 500 börn til viðbótar
slást í hópinn.
Yfirvöld í Kabúl hafa sent hundr-
uð barna til Sovétríkjanna til
„náms“ í fræðum Marx og Lenins.
Útlægir Afganir og sendifulltrúar
segja tilganginn með þessu „upp-
eldi“ sé að ala upp stjórnendur
framtíðarinnar.
sýningu þáttarins siglir í kjölfar
yfirlýsinga nokkurra háttsettra
embættismanna í Bandaríkjunum
og Evrópu, um að taka hart á
hryðjuverkamönnum, eftir flug-
ránið í Libanon í síðasta mánuði,
þar sem 39 Bandaríkjamönnum
var haldið föngnum í 17 daga.
Brittan sagði í bréfi sínu til
BBC að með sýningu þáttarins
væri sjónvarpsstöðin að gefa
hryðjuverkamönnum tækifæri á
að ná fylgi almennings við aðgerð-
ir sínar. I Lúndúnablaðinu Sunday
Times var haft eftir Margréti
Thatcher, forsætisráðherra Breta,
að yrði þátturinn sýndur, myndi
hún fordæma BBC harðlega.
Á mánudag sprakk sprengja í
mannlausum sendiferðabíl, sem
lagt hafði verið fyrir utan dóms-
málaráðuneytið í Belfast og er
írski lýðveldisherinn talinn bera
ábyrgð á sprengingunni. Spreng-
ingin olli töluverðum skemmdum
á byggingum í kring og einn lög-
reglumaður særðist þegar gler-
brotum rigndi yfir hann. Sprengj-
an sprakk um hálf eitt aðfaranótt
mánudags, en stuttu áður hafði
lögreglunni borist tilkynning um
hana og var verið að koma fólki úr
húsum í kring, þegar hún sprakk.
Utanríkisráðherrar, sem sitja ráðstefnuna f Helsinki um öryggi og samstarf í Evrópu, eftir setningu hennar.
George Schultz, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, (4. frá vinstri) og Eduard Shevardnadze, hinn nýi utanríkis-
ráðherra Sovétríkjanna (3. frá hægri) takast í hendur. Milli þeirra stendur utanríkisráðherra Finna, Paavo
Vayrynen.
Ráöherrafundurinn í Finnlandi:
Brot á Helsinkisam-
þykktinni gagnrýnd
Helsinki, 30. júlí. Krá Birni Bjarnnsyni.
„HELSINKISAMÞYKKTIN og aðrar ályktanir sem tengjast ráðstefn-
unni um lög um samvinnu í Evrópu eru aðeins gögn um það sem áunnist
hefur á fundum. Þessi skjöl eru lifandi áætlanir fyrir samtíðina og
fyrirheit um framtíðina," sagði Mauno Koivisto, forseti Finnlands, meðal
annars þegar hann setti ráðstefnu utanríkisráðherra ríkja Evrópu og
Norður-Ameríku hér í dag.
Fundurinn er haldinn á sama
stað og samþykktin, sem kennd
er við Helsinki, var undirrituð
fyrir réttum tíu árum. Til þessa
fundar hér koma saman leiðtog-
ar, forsetar og utanríkisráðherr-
ar sömu þjóða og þá. Meirihluti
þátttökuþjóðanna taldi þó að
slíkur fundur kynni að gefa
ranga mynd, vegna þess að mun
minni árangur hefði náðst á
vettvangi öryggisráðstefnunnar
og í samskiptum austurs og vest-
urs á síðastliðnum tíu árum, en
vænst var hér 1975.
Ásakanir um að ýmis ríki hafi
virt að vettugi ákvæði sam-
þykktarinnar setja sterkan svip
á málflutning fulltrúa vest-
rænna ríkja á fundinum. Jages
F. Pool, utanríkisráðherra Lúx-
emborgar, flutti ræðu fyrir hönd
tíu aðildarlanda Evrópubanda-
lagsins og harmaði sérstaklega
að þeir sem hefðu krafist holl-
ustu við Helsinkisamþykktina
hafa í sumum ríkjum verið fang-
elsaðir, sendir í þrælkunarvinnu
eða verið neyddir til vistar á geð-
veikrahælum.
Talsmaður Evrópubandalags-
ins nefndi engin ríki í þessu
sambandi, en það gerði George
Shultz, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, hins vegar og
rakti i löngu máli i ræðu í dag
hvaða harðræði einstaklingar
hefðu mátt þola í Sovétríkjunum
og öðrum kommúnistaríkjum
fyrir skoðanir sínar. Hann sagði,
að ekki væri unnt að tala um
Helsinkisamþykktina og áhrif
hennar, án þess að ræða um ör-
lög einstaklinga, því að ætlunin
hafi verið að einstaklingar nytu
skjóls af samþykktinni.
Fulltrúar kommúnistaríkj-
anna beindu athyglinni að öðr-
um þáttum alþjóðamála og
ræddu ýtarlega um hættuna af
kjarnorkuvopnum. Utanríkis-
ráðherra Rúmeníu taldi það lítt
til fyrirmyndar að Helsinkisam-
þykktinni hefði ekki verið fylgt
að því er varðar fráhvarf frá
viðskiptahindrunum og auk þess
vildu menn hefta miðlun á
tæknilegri þekkingu milli þátt-
tökuríkjanna.
Eduard Shevardnadze, utan-
ríkisráðherra Sovétríkjanna,
svaraði ásökunum um mannrétt-
indabrot í Sovétríkjunum með
því einu, að Sovétmenn leyfðu
ekki neinni þjóð að skipta sér af
innanríkismálum sínum. Hann
varði mestum tíma í þessari
fyrstu ræðu sem hann flytur á
alþjóðlegum vettvangi til að
gagnrýna stefnu Vesturlanda og
þá einkum Bandaríkjanna i
vígbúnaðarmálum.
Sovétmenn láta nú mikið með
tilboð sitt um að stöðva tilraunir
með kjarnorkuvopn í fimm mán-
uði frá og með 6. ágúst næstkom-
andi. Lögðu þeir áherslu á það á
blaðamannafundi eftir ræðu
Shevardnadze að þetta tilboð
markaði merk þáttaskil. Banda-
rikjamenn vilja ekki fallast á
slíkt bann, nema eftirlit sé
tryggt- í tilefni alþjóðafunda
hafa Sovétmenn áður verið með
tillögur um bann er snerta ýms-
ar hliðar kjarnorkuvígbúnaðar-
ins og hafa þær verið taldar til
áróðursbragða af ráðamönnum
Vesturlanda.
Pólsk yfirvöld:
Fjölskylda flóttamanns
fær að fara til Noregs
Oslé, 30. Júlf. AP.
PÓLSK yfirvöld hafa ákveðið að
leyfa eiginkonu Waldemars Knihin-
icki og börnum að flytjast til Noregs
þar sem Knihinicki dvelst, eftir að
hann flúði frá Póllandi fyrr á árinu.
Svenn Stray, utanríkisráðherra
Noregs, tilkynnti ákvörðun pólsku
yfirvaldanna, eftir að hann og
utanríkisráðherra Póllands, Stef-
an Olzowski, ræddu saman fyrir
ráðherrafundinn sem nú er hald-
inn í Helsinki.
Knihinicki var mikið í fréttum
fyrr í sumar, þegar hann fór í 50
daga hungurverkfall fyrir utan
pólska sendiráðið i Osló til að
vekja athygli á að fjölskylda hans
fengi ekki að flytja frá Póllandi.
Stray sagðist búast við að eigink-
ona Knihinickis, Jolanta, og dætur
hans tvær, Beata og Anna, fengju
að fara til Noregs innan skamms,
en gaf ekki upp ákveðinn dag.
Tyrknesk yfirvöld leystu úr ha-
ldi Aleksander Bertelsen, Tyrkja
sem hefur norskan ríkisborgarar-
étt, sl. þriðjudag, eftir að norska
utanríkisráðuneytið hafði beitt
miklum þrýstingi til að fá hann
sendan til Noregs. Bertelsen hefur
verið norskur ríkisborgari síðan
1974, en var handtekinn í Tyrkl-
andi árið 1984 er hann var þar í
heimsókn.
Flóðin á Indlandi:
GENGI GJALDMIÐLA:
London, 30. júlí, AP.
GENGI dollarans var misjafnt eftir
löndum í dag vegna yfirlýsingar frá
Bandaríkjamönnum um 13,4 millj-
arða dollara viðskiptahalla í júní og
þess að Malcolm Baldridge, við-
skiptaráðherra Bandaríkjanna,
sagði að gengi dollarans þyrfti að
falla frekar til þess að bæta stöð-
una.
( London hækkaði dollarinn
gagnvart sterlingspundinu, sem
kostaði 1,4275 dollara síðdegis í
dag (1,4370).
Gengi dollarans var annars þann-
ig að fyrir hann fengust:
2,8150 Vestur-Þýsk mörk (2,8300)
2,3015 svissneska franka (2,2975)
3,1710 hollensk gyllini (3,1835)
8,5850 franska franka (8,6100)
1.890,50 ítalskar lírur (1.896,00)
1,3510 kanadískir dollarar (1,3488)
236,83 jen
340 látnir
Nýja Delhí, 30. júlí. AP.
Að minnsta kosti 340 manns hafa
farist í flóðum á Indlandi að undan-
fornu og tjón á mannvirkjum er met-
ið á um 20 milljarða króna, að því er
Shandaranand, áveituráðherra,
sagði í indverska þinginu í dag.
Hann sagði að átján milljónir
manns og 970 hektarar lands
hefðu orðið illa úti í monsúnrign-
ingunum og flóðum af þeirra sök-
um í norður- og norðausturhluta
Indlands.