Morgunblaðið - 15.09.1985, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. SEPTEMBER 1985
B 9
A þessum tíma voru mikU brögö
að því aö börn þeirra, sem her-
foringjas tjórnin iét koma fyrir katt-
arnef, gengju kaupum og sölum
IGLATKISTAN
Sjá ÞRAUTSEIGJA
I YIÐSKIPTALIFIÐl
Þrátt fyrír til-
raunir kín-
verskra stjórn-
valda til að
minnka skrif-
finnskuna og
grisja reglu-
gerðafrumskóg-
inn er þaö enn
sem fyrr meiri-
háttar mann-
raun fyrir venju-
legan kaupsýslu-
mann frá Vest-
urlöndum aö
reyna aö sinna
þar viðskiptum.
Fyrirfram
ákveðnir fundir
og ferðaáætlanir
standast, ekki og
jafnvel fram-
kvæmdirnar
sjálfar reynast
kannski allt aðr-
ar en um hafði
verið talað. Út-
lendingar í Pek-
ing kunna marg-
ar sögur og þær
ekki allar falleg-
ar um viðskipti
sín við Kínverja.
Þegar farið er til
einhvers af-
skekkts staðar
úti á landsbyggð-
inni með flugvélinni, sem þangað
fer einu sinni í viku, komast menn
ósjaldan að því, að gleymst hefur
að gera ráð fyrir, að þeir þurfi að
komast til baka aftur, og önnur
tilhögun ferðarinnar, fundir og
þess háttar, breytist stöðugt þar
til útlendingurinn gefst upp og
forðar sér heim. „Hafðu með þér
tösku troðna af þolinmæði," sagði
kaupsýslumaður nokkur frá Ástr-
alíu. „Margir verða fyrir hálfgerðu
áfalli þegar þeir komast að því hve
langan tíma tekur að koma hér
einhverju í verk. Útlendingar
skilja þetta ekki og það breytir
engu þótt alltaf sé verið að skrifa
og segja frá því í fjölmiðlum er-
lendis. Bara að fá fram ákveðinn
fundartíma og ganga frá ferða-
pöntun tekur meiri tíma í Kína en
alls staðar annars staðar." Til að
fá vegabréfsáritun til Kína þarf
einhvern kínverskan ábyrgðar-
mann, yfirleitt fyrirtæki eða þá
stjórnardeild, sem ætlunin er að
skipta við. „Gakktu hins vegar frá
því, að Kínverjarnir sjálfir panti
fyrir þig hótelherbergi. komi á
fundum og skipuleggi ferðina,"
Vandinn að
versla við
Kínverja
sagði breskur
verslunarráðu-
nautur, sem stýrt
hefur mörgum
sendinefndum,
„og hvert sem
erindið er, skaltu
ekki búast við
miklum árangri í
fyrstu heimsókn,
ekki í annarri
heldur eða þeirri
þriðju". Samn-
ingaviðræður í
Kína taka langan
tíma og ekki er
óalgengt, að þrjú
ár líði frá fyrstu
ferð þar til samn-
ingar eru undir-
ritaðir. „Jafnvel
þótt búið sé að
undirrita samn-
inga skaltu bíða
með að hrósa
sigri," sagði
breskur kaup-
sýslumaður, en í
landi þar sem
mörg grundvall-
arlög nútíma-
þjóðfélags eru
enn í mótun vilja
málin stundum
taka nýja stefnu
og allt aðra en
undirritaðir
samningar kveða á um. Útlend
fyrirtæki í Kína hafa fengið að
reyna það. í Kína stunda nokkur
útlend olíufélög olíuleit meðfram
ströndinni og nú fyrir skemmstu
var þeim gert að skyldu að þjálfa
kínverska starfsmenn með ærnum
tilkostnaði fyrir félögin. Voru
þessar kröfur reistar á mjög óljósu
orðalagi í þeim samningum, sem
félögin höfðu undirritað. „í Kína
er viðhorfið til útlendinga það, að
þeir séu óþrjótandi auðsupp-
spretta og úr því að þeir hafi svona
mikinn áhuga á kínverska mark-
aðnum sé ekki nema rétt að þeir
borgi það, sem upp er sett,“ sagði
vestrænn bankastarfsmaður. Að
bera mútur á embættismenn, sið-
ur, sem kommúnistar þóttust hafa
upprætt, er nú aftur orðið algengt,
að því er vestrænir kaupsýslumenn
segja og raunar einnig fréttir í
kínverskum fjölmiðlum. Talið er,
að eitt evrópskt fyrirtæki a.m.k.
sé með bankareikninga í Sviss á
nafni þeirra kínversku embættis-
manna, sem það þarf á að halda
vegna viðskiptanna í Kína.
— MARY-LOUISE O’CALLAGHAN
IBRAUÐSTRITIÐ
Stanslaus straumur ólöglegrr.
innflytjend:. flæðir yfir
landamær: Mexíkc og Bandaríkj-
anna og virðist sem flestir banda-
rísku landamæraverðirnir verði ao
horfa hjálparvana á þessa flóð-
bylgju af fólki, sem leitar í sífellu
til norðurs í leit aö betra lífi.
Langþreyttur landamæravörður
spjallaði viö mig um 10C metra
austur af landamærastöð, þar sem
umferðin fer um 24 akbrautir, og
við horfðum á fjóra Mexíkana
skjótast ; gegn um gat á girðing-
unní sem er þarna.
„Ef ég hleyp á eftir þeim þá
stökkva bara aðrir hér í gegn,“
sagði þessi ungi Bandaríkjamaður
og horfði um leið á eftir Mexíkön-
unum fjórum, sem stefndu í áttina
FISKELDI
Seiðið sem
kynni að valda
straum-
hvörfum
m
INoregi nýtur um þessar mund-
ir mikilla vinsælda lítið ýsukóð,
sem er aðeins tveggja þumlunga
langt og hefur hlotið nafnið Hall-
steinn. Það, sem gerir þennan fisk
svo merkilegan, er, að hér er um
að ræða fyrstu ýsuna sem tekist
hefur að klekja út í fiskeldisstöð.
Það voru vísindamenn við rann-
sóknarstöðina á Austurvelli við
Björgvin, sem náðu þessum stór-
merkilega árangri eftir margra
ára tilraunastarf, en hann á lík-
lega eftir að hafa mikil áhrif í
fiskeldinu, sem í Noregi er orðið
að meiriháttar atvinnuvegi.
Á þessu ári verður velta fiskeld-
isstöðvanna hátt í sex milljarða
íslenskra króna og framleiðsla lax
og silungs eykst um 40% árlega.
Tilraunir til að ala annan fisk, t.d.
þorsk, sandhverfu og humar, fara
nú fram í Noregi, Bretlandi,
Frakklandi og Danmörku, en með
tilkomu Hallsteins virðast Norð-
menn vera komnir með gott for-
skot.
Hallsteinn og bróðir hans,
Viggó — þeir heita báðir eftir
frammámönnum í norskum sjáv-
arútvegsmálum — þrífast um
þessar mundir aðallega á átu og
athygli fjölmiðlanna og hafa m.a.
komið til Þrándheims þar sem
þeir voru heiðursgestir á alþjóð-
legri fiskeldissýningu. Svo mikill
er áhuginn á þeim í Noregi að
sjónvarpið hefur gert um þá sér-
stakan þátt.
Ysan er hvarvetna mikilsmet-
inn fiskur en í Norður-Evrópu hef-
ur ýsuaflinn minnkað ár frá ári.
Fiskeldið, sem hófst í alvöru fyrir
aðeins 15 árum, hefur hleypt nýju
lífi í litlu byggðirnar meðfram
ströndinni og nú starfa við það um
5.000 manns. Til marks um upp-
ganginn má nefna það, að Norð-
menn ráða nú um 80% markaðar-
ins fyrir lax.
Nokkur tími mun líða áður en
ljóst verður hvort ýsueldið á fram-
tíð fyrir sér. Ýsan, sem getur lifað
í rúm 20 ár, er mjög viðkvæm fyrir
sólarljósi, getur meira að segja
sólbrunnið, og er afar viðkvæm á
taugum. Ivar Holmefjord, sem
starfar við rannsóknastöðina á
Sunndalsora, segir til dæmis frá
því, að þegar þeir skildu einu sinni
eftir eina ýsu í eldistankinum þá
stytti hún sér aldur með því að
stökkva upp úr honum.
- SIMON TISDALL
Mexíkanarnir hafa
betur í feluíeiknum
aö hólum og hæðum Kaliforníu á
leið sinni norður á bóginn.
Bandaríska iandamæraeftirlitiö
hefur tilkynnt, aö rúmlega ein
milljón ólöglegra innflytjenda hafi
veriö handtekin á síðasta ári.
Borgin Tijuana í Mexíkó, sem
er viö landamæri Bandaríkjanna,
er sá staður sem flestir fara um á
leiðinni vestur á bóginn í atvinnu-
leit. Á þessu svæði eru engar girð-
ingar á landamærunum.
Viö landamærastöðina var hóp-
ur manna, sem dró enga dul á það
aö þeir hefðu einfaldlega „gengið"
meö ólöglegum hætti inn í Banda-
ríkin Bandarískur landamæra-
vörður, Fred Stevens, var þarna
nálægur.
Á baAmulIarakrinum.
Bandaríkin ens fyrirheitna iandið
Stevens tjáði mér að hann starf-
aði í sérstakr: sveit, sem hefði þaö
verkefnt aö reyna aö koma 5 veg
fyrir árásir ræningjr. á innflytj-
endurna þar sem þeir færu um
gilin og gljúfrin Bandaríkjamegin.
Mörg manndráp áttu sér staö á
síðastliðnu ári i grennd við San
Ysidro og' Stevens landamæra-
vörður varð fyrir fimm byssukúi-
um í maímánuði síðastliðnum áður
en öðrum landamæravörðum tókst
að skjóta árásarmanninn til bana.
„Hinir mexíkönsku „polleros"
þekkj^, mig,“ sagöi Stevens og
notað: spánskr. uppnefnið, sem
þýðir hænsnahirðir og notaö er um
mennina sem smygla ólöglegum
innflytjendum yfir landamærin.
Þeir krefjast yfirleitt 10—15 þús-
und króna af hverjum innflytjenda
fyrir aðstoðina.
I bænum San Ysdro er mest um
aö vera á laugardagskvöldum, en
þá reyna flestir að smygla sér yfir
landamærin. Það má segja að
bærinn sé eitt allsherjar leiksvæði,
þar sem fjöldinn allur af væntan-
legum, ólöglegum innflytjendum
Skrúfjárn fer
í stjörnuleik
Iruslahaugnum, sem er á braut
um jörðu, má a.m.k. finna 4.775
hluti, sem gerðir eru af manna-
höndum. Þar er t.d. geimfara-
hanski, lítið notaður, ljósmyndavél,
sem aðeins hefur verið í eigu eins
manns, og japanskt skrúfjárn, sem
kostaði nýtt tæpar fimm þúsund
krónur.
Marga stærri hluti er að sjálf-
sögðu að finna í geimnum, allt frá
óvirkum gervihnöttum til efri skot-
þrepa og eldflaughreyfla, en skrúf-
járnið sem á var minnst tapaðist nú
nýlega frá geimferjunni Discovery.
Ekki er ólíklegt að það muni
hringsóla um jörðina næstu 20—30
árin en þó ekki alveg eftirlitslaust
því að með því og hinum 4.774 hlut-
unum er fylgst af Norad, banda-
ríska ratsjárkerfinu.
Þetta geimaldardrasl er raunar
aðeins hluti af því drasli, sem eftir
verður úti í geimnum í hvert sinn
sem eldflaug er skotið á loft, en þá
er oft um svo smáa hluti að ræða að
það tekur því ekki að nefna þá.
„Það er ótrúlega mikið af rusli á
braut um jörðu og næstum í hvert
sinn sem geimflaug er skotið á loft
verður eitthvað eftir," sagði Peter
Willmore, prófessor við geimrann-
sóknadeild háskólans í Brmingham.
Hvað verður um þetta rusl að lok-
um fer mikið eftir því hve langt það
er frá jörðu. óvirkur gervihnöttur,
sem er í 400 km fjarlægð, getur
haldið áfram hringsóli sínu í óra-
tíma en það, sem nær er, fellur
loksins inn í gufuholfið, brennur og
eyðist.
„Það, sem fjærst er, getur enst í
hundruð eða þúsundir ára og raun-
ar er alls ekki vitað hvað verður um
það að lokum,“ sagði Willmore.
Starfsmenn Nasa, bandarísku
geimferðastofnunarinnar, segjast
gera allt, sem þeir geta til að svína
ekki allt út í geimnum. „Við höfum
allt í tjóðri og jafnvel ruslapoka
með okkur til að safna saman því
rusli, sem við náum til, og koma
með það aftur," sagði talsmaður
Nasa í Houston. „Þetta er eins og að
fara í skógarferð þar sem menn
reyna að skiija ekkert eftir nema
fótsporin. Við erum að reyna það
sama.“
-ANDREW MONCUR
og landamæravörðum eru í felu-
leik.
Ég horfði á hóp ungmenna
hlaupa eftir bílastæði Bandaríkja-
megin landamæranna og höfðu
þau auðveldlega skotið vörðunum
ref fyrir rass. Þó sveima þyrlur
landamæraeftirlitsins iðulega
þarna yfir að næturlagi og beina
kastljósum aö hlíðunum, sem
bærinn stendur við.
José Luis Peres, sem er forstöðu-
maður Upplýsingamiðstöðvar inn-
flytjenda í Tijuana, segir að um
80% innflytjendanna séu Mexí-
kanar.
Hann heldur því fram, að
straumur ólöglegra innflytjenda
til Bandaríkjanna stöðvist ekki
fyrr en laun í Mexíkó hafi hækkað
það mikið, aö áhugi fólks á atvinnu
í Bandaríkjunum minnki. Lág-
markslaun verkamanna í Kali-
forníu eru hærri fyrir eina klukku-
stund en full daglaun í Mexíkó eða
um 120 krónur.
- MARK FAZLOLLAH