Morgunblaðið - 06.11.1985, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. NÓVEMBER1985
21
á hegðun sinni þegar hann er undir
áhrifum. Þetta atriði er alvarlegt
frá siðferðilegu sjónarmiði. Þegar
við bætist að hver og einn verði
að ráða því hvenær hann fer í
meðferð, verður ástandið ennþá
ískyggilegra.
Hinn fíkni á því samkvæmt
þessu að fá að skaða sjálfan sig
og aðra, óáreittur, vegna þess að
ekki er hægt að takast á við sjúk-
dóminn fyrr en hann vill það sjálf-
ur.
Það hefur ekki komið fram mikil
gagnrýni á sjúkdómshugtakið, og
það er einfaldlega vegna þess að
það er erfitt að koma gagnrýni á
framfæri, ef hún beinist að mann-
úðarhugsjón og trúarbrögðum.
Þess vegna hafa þær stofnanir,
sem hafa það að markmiði að
takast á við jafnmikinn skaðvald
og áfengisvandamálið er, fengið
að starfa gagnrýnislaust. Það virð-
ist ekki vera skortur á fé til þeirra
og enginn spyr um árangur. Því
fer sem fer að fyrr eða síðar verða
þessar stofnanir baggi á þjóðfélag-
inu, þar sem markmið þeirra
breytist frá því að vera þjónustu-
stofnanir í þágu almennings í það
að viðhalda sjálfum sér.
Höíundur er silíræðingur og rinn-
ur að doktorsritgerð í greininni.
Selfoss:
Götur þung-
færar í fyrsta
snjónum
Selfossi, 4. nóvember.
FYRSTI snjórinn á þessum vetri
féll sl. helgj í kuldaáhlaupi úr
norðaustri. Á sunnudagsmorgun-
inn voru götur margar hverjar
þungfærar og sumar alveg lokaðar
þar sem snjóskaflar höfðu mynd-
ast.
Hellisheiði lokaðist aðfaranótt
sunnudagsins en var opnuð á
sunnudeginum. í dag hefur verið
örtröð á gúmmívinnustofum og
mikið að gera við að skipta um
dekk. Snjórinn kom nokkuð
óvænt enda hefur verið sumar-
blíða undanfarna daga. Með
snjónum féll hitinn úr 12 gráðum
í 5 stig undir frostmark og ekki
undarlegt þótt einhverjum finn-
ist kuldinn bíta í kinn.
Sig. Jóns.
Landsfundur
Alþýðubandalagsins:
Hefst á fimmtu-
dag og stendur
til sunnudags
LANDSFUNDUR Alþýðubandalags-
ins verður haldinn um næstu helgi,
og hefst hann með setningu í Austur-
bæjarbíói kl. 17.30 á fimmtudag,
þann 7. nóvember. Að öðru leyti fara
landsfundarstörf fram í Borgartúni
6.
Fundarstörf hefjast í Borgar-
túni 6 kl. 20.30 á fimmtudagskvöld.
Kosnir verða starfsmenn fundar-
ins og að því loknu mun Svavar
Gestsson formaður Alþýðubanda-
lagsins flytja framsöguræðu sína.
Þá munu þeir Ragnar Arnalds og
Össur Skarphéðinsson hafa fram-
sögu um atvinnumálatillögu, sem
lögð verður fyrir fundinn. Að þessu
loknu hefjast almennar stjórn-
málaumræður, og er búist við að
fundinum verði fram haldið fram
undir miðnætti.
Á föstudag verða almennar
umræður fram til kl. 17, en þá
hefja starfshópar störf og starfa
áfram á laugardag, fram til kl. 14,
að þeir skila álitum. Eftir kl. 14 á
laugardag hefst afgreiðsla mála
og síðdegis verða kosningar.
Landsfundinum verður síðan hald-
ið áfram á sunnudagsmorgun og
þá verða þær ályktanir sem fyrir
fundinum liggja afgreiddar. Búist
er við að fundinum verði lokið um
kl. 18 síðdegis á sunnudag. Lands-
fundur Alþýðubandalagsins verð-
ur opinn fréttamönnum.
„Teymdu, ég skal berja“
eftir Rósu
Sveinbjarnardóttur
Ég geri mér það full ljóst, að
það er að bera í bakkafullan læk-
inn að leggja orð í belg í lok þessa
svo kallaða kvennaáratugar og
vega og meta árangur hans til eða
frá, en það er einkum lokadagur
hans hér hjá okkur íslenskum
konum, sem rekur mig til skrifta,
því svo mjög er ég ósátt við
frammistöðu kynsystra minna,
sem ég tel að hafi verið okkur
öllum til hinnar mestu hneisu.
Það má vel vera að mín rödd sé
hjáróma í allri þessari voldugu
samstöðu — en samstöðu um
hvað? Samstöðu um að gera ekki
neitt ? Samstöðu um að leggja
niður vinnu — til að sanna fyrir
þjóðinni að kvenfólk er helmingur
vinnandi fólks, vissu það ekki all-
ir? Átti framkvæmd þessa verk-
falls að sýna að þar stæðum við
þó jafnfætis körlum? Já, mikil eru
nú frumlegheitin.
Fyrir nú utan það, að allt þetta
kvennakjaftæði er farið að fara
svo í taugarnar á stórum hluta
þjóðarinnar að meiri háttar ógleði
veldur.
Fréttamaður sjónvarps tók
nokkrar konur tali á útifundinum
og spurði þær hverju áratugurinn
svokallaði hefði breytt í frelsis-
og jafnréttisátt. Svörin voru flest
á eina lund: „Litlu eða engu,“ ein
virtist þó hafa ákveðnari og karl-
mannlegri sjónarmið. „Ekki rass-
gat,“ sagði hún, og lagði þunga
áherslu á. Ekki voru konur þessar
að því spurðar hverjum þessi litli
árangur væri að kenna, enda hefðu
svörin áreiðanlega orðið á einn
veg, karlmönnunum. Árinni kenn-
ir illur ræðari.
Nei, konur góðar, sökudólgurinn
er ekki karlkynið — heldur við
sjálfar, hver og ein — engin undan
skilin.
Á íslandi er jafnrétti milli kynja
á öllum sviðum — aðeins ef ein-
staklingurinn hver og einn notar
þann rétt. Vinna hugar og handa
er grundvöllur til að byggja upp
þjóðfélag, menntun er forsenda
þess að vinnan sé rétt framkvæmd
— rétturinn til menntunar er jafn
milli kynja, val einstaklingsins og
geta er misjöfn — engin lagasetn-
ing getur breytt því.
Og þá vaknar sú áleitna spurn-
ing, höfum við konur notað rétt
okkar til jafns við karlmenn? Svari
nú hver fyrir sig. ótal sinnúm
heyrast þær fullyrðingar að karl-
menn séu betur launaðir, en af
hverju eru þeir betur launaðir?
Vegna þess að þeir hafa valið
önnur störf en konan.
Eru ekki sömu laun greidd flug-
mönnum hvort sem um konu eða
karl er að ræða? Eru læknar ekki
með sömu laun, hvort kynið sem
er? Eru þær konur sem læra til
prests ekki með sömu laun og
karlprestar? Geta löglærðir ekki
haft svipuð laun, hvort sem gengið
er í pilsi eða buxum? Hefur skip-
stjóri á skipi, hvort sem er fiski-
skip eða farskip, ekki laun miðuð
við ábyrgð — ekki kyn? Og að
sjálfsögðu hásetar. Er ekki talað
um laun iðnaðarmanna — há eða
lág — ekki hvort kynið vinnur
þau. Er ekki konum frjálst að læra
og vinna við húsasn.íðar, múrverk,
pípulagnir, rafvirkjun, blikksmíði,
járnsmíði, vélvirkjun, rennismíði,
málningarvinnu, dúklagnir og ótal,
ótal margt annað. Óg nýjustu
kannanir sýna að ennþá, nú í lok
þess marg-margumtalaða áratug-
ar sem kenndur er við kvenfólk
þyrpast þær í gamla farveginn, hin
hefðbundnu kvennastörf. í æðstu
menntastofnunum landsins er
valið það sama — hjúkrun —
kennsla — þjónusta. Hverjum er
þetta að kenna?
Af hverju sækjast konur ekki
eftir störfum við stjórn og viðgerð-
ir á jarðýtum, vegheflum, lang-
ferðabílum og vöruflutningafarar-
tækjum? Og enn spyr ég, eru ekki
sömu laun fyrir verkstjóra í frysti-
húsunum, ef unninn er jafn langur
vinnudagur. Hvernig er með versl-
unarstjórana? Er ekki sami taxti
hjá verkafólki t.d. við fiskvinnslu
— og svarið er að sjálfsögðu jú —
en karlmenn fást bara ekki í lægst
launuðu störfin. Það er lykillinn
að allri gátunni.
En svo má endalaust deila um
kaup og kjör — það er ekki mál
kvenna einna — heldur alls vinn-
andi fólks í landinu, og það er
önnur saga sem ég ætla ekki að
fara lengra út í að þessu sinni.
En svo ég víki aftur að upp-
hafinu, hinum margumtalaða
„stórglæsilega" útifundi og verk-
falli alls þorra vinnandi kvenna í
landinu — hverju breytir hann?
Ég held að hann hafi verið tíma-
skekkja, málefnafátækt, andleysi.
Þurftu konur nú endilega að elta
úreltar aðferðir karlmanna til að
vekja á sér athygli. Verkföll eru
og verða ofbeldisaðgerð, sem eiga
að heyra sögunni til. I heilbrigðu
þjóðfélagi á vinnan að vera það
afl sem gefur arð, launin sem við
fáum fyrir vinnu okkar eiga að
skapa verðmæti — peningar eru
nauðsynlegir til að hrinda hug-
myndum í framkvæmd. Frést hef-
ur um örfáa hópa út um land, þar
sem þetta sjónarmið var látið ráða,
unninn var fullur vinnudagur og
peningarnir gefnir til nauðsyn-
legra nota. Þeim hópum og ein-
staklingum votta ég virðingu mína
óskipta — þar voru kröfurnar
gerðar til sjálfs sín, ekki annarra.
í janúar 1982 átti kvenfélag eitt
hér í bænum frumkvæði að nýstár-
legri aðferð til' fjáröflunar, og um
leið mótleik gegn hinum eilífu og
tilgangslausu verkföllum, og á ég
þar við vinnuvökurnar svokölluðu,
þar sem konur komu saman, eina
helgi frá föstudagskvöldi til
sunnudags, og unnu. Seldu svo
afrakstur vinnu sinnar síðdegis á
sunnudeginum. Þessi nýbreytni
féll í góðan jarðveg og vakti at-
hygli. Vinnuvakan kom til umræðu
á fundi hjá Kvenfélagasambandi
íslands og samþykkt áskorun til
kvenfélaga um allt land að taka
sér þetta til fyrirmyndar, og var
svo gert á næstu vikum og mánuð-
um.
En hvað skeður nú árið 1985 —
áskorun frá sama sambandinu til
allra kvenna að gera verkfall 24.
október. Er þetta sem kallast að
vera sjálfum sér samkvæmur?
Ekki furða þó lítið miði áfram.
Þetta minnir mig á smá atvik úr
æsku minni, sem ég varð vitni að.
Tveir menn, annar fullorðinn, hinn
unglingur, voru að aka heim heyi
á vagni sem hesti var beitt fyrir.
Upp bratta brekku var að fara, sem
orðin var eitt forarsvað vegna
Rósa Sveinbjarnardóttir
„Hefðu þær kvinnur
sem gengu betlandi á
fund fjármálaráðherra á
dögunum til að sníkja úr
tómum ríkiskassanum
til fjármögnunar ónýtum
og ógeðslegum hús
kumböldum ekki getað
fengið lán af þeirri
summu, sem inn hefði
komið, ef gefið hefði
verið dagsverk í staðinn
fyrir marg- umrætt verk-
fall.“
undangenginna rigninga. Vesal-
ings skepnan stritaði eins og kraft-
ar frekast leyfðu, en vagninn rann
samt afturábak og dró hestinn með
sér. Heyri ég þá að annar mann-
anna segir: „Teymd þú, ég skal
berja."
Ég er ekki reikningsglögg — og
ekki lærð í hagfræðikúnstum —
en eitt dæmi langar mig að leggja
fyrir ykkur — og nú skulum við
gefa okkur forsendur; eins og sagt
er á fínu fagmáli. Sagt var að
milli 15—18 þúsund konur hefðu
Verið á fundinum fræga — fyrir
utan þær sem ekki nenntu — en
skrópuðu samt í vinnu — við skul-
um segja að þetta hafi allt verið
láglaunakonur með í kring um 1
þúsund krónur á dag — miðað við
virka daga mánaðarins — ef við
svo margföldum 15 þúsund krónur
með þúsund kallinum, hver yrði
þá útkoman? Hefðu þær kvinnur
sem gengu betlandi á fund fjár-
málaráðherra á dögunum til að
sníkja úr tómum ríkiskassanum
til fjármögnunar ónýtum og ógeðs-
legum húskumböldum ekki getað
fengið lán af þeirri summu, sem
inn hefði komið, ef gefið hefði verið
dagsverk í staðinn fyrir margum-
rætt verkfall.
Ég veit að þið verðið ekki allar
sáttar við að ég skuli kalla þetta
verkfall, því þið talið um frí, gott
og vel, en það er ekki sama hvernig
frítíminn er notaður.
Þátttaka forseta íslands í þess-
um kvennaaðgerðum er kapítuli út
af fyrir sig. Eftir glæsilegan
embættisferil í rúm 5 ár, sem
sannaði björtustu vonir okkar
stuðningsmanna hennar, um að
kona gæti engu síður en karlmaður
gegnt þessu embætti, gerir hún sig
seka um hlutdrægni milli kynja.
En allir eru mannlegir og geta
gert mistök. Eflaust hefur áróður
frammákvenna átt sinn þátt í
ákvörðunartöku forsetans, áróður
frá konum, sem síst af öllum áttu
nokkurn þátt í kosningu hennar á
sínum tíma — hún skuldaði þeim
lítið, en nú var hún sett í sjálf-
heldu. Ég vona heilshugar — og
veit raunar, að hún kemur sér
klakklaust út úr því, gáfur hennar
og mannkostir sjá um það.
Ég ætla ekki að enda þetta
greinarkorn án þess að minnast á
eitt atvik frá liðnu sumri, sem var
til svo mikillar fyrirmyndar að það
snart strengi í brjósti hvers ein-
asta manns um allt Islands. Þar
átti hlut að máli þroskaheftur
einstakiingur — Reynir Pétur
Ingvarsson frá Sólheimum. Með
barnslegri gleði sinni, sakleysi og
frjálslegri framkomu, hreif hann
alla með sér. Hann lagði á sig að
ganga hringinn í kring um landið
til að vekja athygli og safna fé til
byggingar íþróttahúss að Sól-
heimum — og á einum mánuði
áorkaði hann meira en nokkur
annar maður á landinu. Þar voru
kröfurnar ekki gerðar til annarra,
hann var sönn fyrirmynd æskunn-
ar í landinu. Hinir eldri gætu líka
margt af honum lært — konur
jafnt sem karlar, ef nokkur maður
ætti heiður skilið, þá er það hann
og fólk það sem að baki honum
stóð.
Hvar er nú hin íslenska fálka-
orða? Af hverju var ekki heldur
skipulagður fjöldafundur á Lækj-
artorgi og verkfall einn dag en að
leggja á sig 1500 km göngu?
Megi íslensk þjóð eignast fleiri
í líkingu við Reyni Pétur — Það
sakaði ekki heldur þó þeir kæmust
inn á Alþingi.
Höfundur er skúringakona.
TOLLSKJOL OG
VERÐÚTRE KNINGUR
Tími og staður: 11.-13. nóvember kl. 09.00-12.00 (Ánanaustum 15.
Markmið þessa námskeiðs er aö kenna þátttakendum aö gera aðflutningsskýrslur
og verðútreikninga. Aukin þekking á þeim grundvallaratriðum er varða innflutning
og tollmeöferð stuöla að tímasparnaöi og koma i veg fyrir óþarfa tviverknaö vegna
þekkingarleysis.
Efni:
— Kennt að fylla út hin ýmsu skjöl og eyöublöö viö tollafgreiöslu.
— Meginþættir laga og reglugerða er gilda viö tollafgreiöslu vara.
— Grundvallaratriöi tollflokkunar.
— Helstu reglur viö veröútreikning.
— Raunhæf verkefni.
Þetta námskeið er kjöriö fyrir þá er stunda innflutning i einhverju mæli og vantar við-
bótarupplýsingar og fræðslu.
A
Stjórnunarfélag
islands
Leiðbeinandi: Karl Garðarsson. viöskiptafræöingur.
Deildarstjóri á skrifstofu Tollstjóra.
Ánanaustum 15
Sími: 6210 66