Morgunblaðið - 06.11.1985, Blaðsíða 51

51
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. NÓVEMBER1985
Minning:
Þór Þorsteins-
son bóndi, Bakka
Fæddur 19. október 1899
Dáinn 26. október 1985
Síðastliðinn laugardag, 2. nóv-
ember, fór fram á Bakka í Öxnadal
útför Þórs Þorsteinssonar bónda
þar, sem átt hafði heima á Bakka
í nær þrjá aldarfjórðunga.
Laugardaginn þann 19. október
hringdi ég þangað norður og ætlaði
að tala við Þór, gamlan vin og
leikbróður; hann átti þá afmæli,
varð 86 ára. Hann var farinn að
tapa heyrn, svo hann treysti sér
ekki í síma, en dætur hans, Björg
og ólöf, sem er bóndi á Bakka,
töluðu við mig og sögðu pabba sinn
hressan eftir aldri. Að vísu hefði
hann fengið smá áfall í fyrra, sem
ekki hefði jafnað sig að fullu, svo
hann hefði ekki farið í fjós síðan
né sinnt útiverkum, en læsi mikið
sér til skemmtunar. Mér þótti
vænt um að heyra það, átti erfitt
með að sætta mig við það, að
hetjan Þór á Bakka byggi við
örkuml. En ekki liðu nema tveir
dagar; þá var hringt til mín og
mér tilkynnt, að hann hefði fengið
annað áfall og væri kominn á
Akureyrarspítala.
Svona getur allt brugðist á
skömmum tíma. — Þór fæddist á
Möðruvöllum í Hörgárdal þ. 19.
okt. 1899. Foreldrar hans voru
Þorsteinn Jónsson frá Fornastöð-
um í Fnjóskadal, sem um árabil
hafði verið ráðsmaður á Möðru-
völlum hjá foreldrum mínum, og
kona hans, Ólöf Guðmundsdóttir,
fóstursystir móður minnar, frá
Helgavatni I Vatnsdal í A-Húna-
vatnssýslu. Þau höfðu gift sig í
slægjunum á Möðruvöllum þá um
haustið við mikla gleði heima-
manna. — Og svo, nokkru seinna,
var ljósmóðirin og skáldkonan ól-
öf á Hlöðum sótt, og drengur
fæddist, stór og mikill, var vatni
ausinn og skirður því myndarlega
nafni Þór. Heyrði ég þess getið sem
barn, að drengurinn hefði þótt
mikilúðlegur, þá hann kom í heim-
inn, og því verið spáð, að hann
yrði dugnaðarmaður sem og varð.
Við Þór lifðum okkar bernsku
saman á Möðruvöllum. Allt lék I
lyndi á því skemmtilega og mann-
marga heimili. Fleiri börn voru á
staðnum, svo hægt var að leika sér
eftir vild, hvort heldur var á Ösku-
hólnum, í Barnalautinni eða á
grundinni góðu norðan við túnið.
Alls staðar voru leikföngin, stein-
völur til að byggja bæ og penings-
hús, og ekki vantaði skepnurnar;
nóg var til af leggjum, hornum og
skeljum, hvað þá fallegum gler-
brotum, sem notuð voru innan-
bæjar, t.d. sem matarílát. Og svo
liðu árin, og við vorum höfð til
snúninga, látin reka úr túninu,
sækja kýrnar á kvöldin eða hross
upp í fjall. Þannig unnum við
saman frá morgni til kvölds okkar
bernskuár. Svo kom að því, að
okkur var trúað fyrir kúnum allan
daginn og áttum líka að moka fjós-
ið.
Setið var yfir kúnum niðri í Flóa,
sem er talsvert langt frá bænum,
úti við Neskotshóla. Okkur fannst
það erfitt í fyrstu. Kýrnar sóttu í
Nesið, sem var grösugt engi fyrir
neðan Flóann, og þá urðum við að
fara fyrir þær og reka aftur til
baka, því þá þekktust ekki girðing-
ar. Neskotshólarnir eru talsvert
háir melhólar. Á hæsta hólnum
byggðum við okkur byrgi til að
skýla okkur þegar kalt var; að vísu
var það þaklaust, en þaðan var
gott útsýni og gott að fylgjast með
kúnum. Þarna í byrginu hófum við
brátt búskap og undum glöð við
störf og leik. — Einn var sá staður
í Flóanum sem við óttuðumst. Það
var tjörn, sem kölluð var Dauða-
tjörn. Var okkur sagt, að hún væri
botnlaus og enginn kæmi lifandi úr
henni, hvorki menn eða skepnur,
en sem betur fór varð aldrei neitt
slys, sem slys skyldi kalla, og árin
liðu, og þrír drengir bættust í hóp-
inn á Möðruvöllum: Ármann, Rút-
ur og Kári.
Árið 1910 seldi faðir minn bú
sitt á Möðruvöllum, en Þorsteinn
leigði jörðina í eitt ár, flutti síðan
Minning:
Jónína Guðmunds-
dóttir frá Nýjabœ
Þann 29. október síðastliðinn
lést á öldrunardeild Landspítalans
i Hátúni 10B Jónína Guðmunds-
dóttir mágkona mín, eða Jónína á
Njálsgötunni eins og við nefndum
hanagjarnan.
Foreldrar hennar voru hjónin
Kristín Bjarnadóttir og Guðmund-
ur Guðmundsson bóndi í Nýjabæ
í Krísuvík. Þar fæddist Jónína
þann 20. júní 1896. Hún var elst
af 18 börnum þeirra Nýjabæjar-
hjóna.
Á þessu stóra sveitaheimili ólst
Jónína upp að sjálfsögðu við kröpp
kjör. Það er nærri óskiljanlegt
hvernig húsráðendum þar tókst að
koma upp svo stórum barnahóp
við þau skilyrði sem þá voru í
Nýjabæ, langt frá sjófangi á kosta-
rýrri jörð sem var mjög einangruð.
Dugnaður og ráðdeild húsbænda
mun hafa ráðið mestu um, hve vel
tókst til, en hjálp var einnig að
Krísuvíkurbjarg lagði til egg og
kjöt 1 búið svo að um munaði.
Þegar Jónfna var gjafvaxta réðst
hún til starfa hjá foreldrum mín-
um á Kalmannstjöm og síðar gift-
ist hún elsta bróður mínum Sig-
urði. Fyrstu búskaparár sín bjuggu
þau Jónfna og Sigurður f Höfnun-
um. Hann stundaði þar sjó á opn-
um bátum en snéri sér sfðan að
verslunarstörfum.
Til Reykjavíkur fluttu þau um
1930, þar sem Sigurður rak forn-
bókaverslun um áratugaskeið.
Þau hjón eignuðust 5 börn,
Kristínu, Ólaf, Steinunni, Vil-
hjálm og Guðmund. Kristín, ólaf-
ur og Steinunn eru nú látin. Eftir
lát manns sfns bjó Jónfna með
syni sínum, Vilhjálmi. Hann hefur
reynst móður sinni sérstaklega vel
og nú sfðustu árin, er heilsu henn-
ar tók að hraka, hefur hann sýnt
í Arnanes og bjó þar annað ár; þar
fæddist fimmti sonurinn, Ingi-
mundur. En svo var haldið að
Bakka, og þar hefur Þór átt heima
í 73 ár. Það var erfitt að skilja við
Möðruvelli, en bót var í máli að
eiga stöðugt athvarf hjá ólu og
Steina og fá að vera á Bakka og
vera um tíma á sumrin með litlu
drengjunum, er ég leit á sem
bræður mína.
Þór var snemma kjarkmikill og
duglegur. Minnist ég þess, að hann
var sendur með hest og kerru frá
Bakka til Akureyrar til að sækja
björg í bú vorið, sem þau fluttu
að Bakka. Hafði móðir mín orð á
því við Þorstein föður hans næst
þegar hann kom f kaupstað, að
slíkt væri ofraun svo ungum dreng,
aðeins 12 ára, að fara þessa löngu
leið, sem er rúmir 30 km. Mamma
bar ávallt Þór mjög fyrir brjósti:
En Þór var hvergi smeykur.
Þegar Þorsteinn flutti að Bakka,
var jörðin í eigu Jóns á Flugumýri,
og voru leigurnar fyrir hana 14
veturgamlir sauðir. Búskapurinn á
Bakka var aldrei mjög stór í snið-
um eftir nútíma mati, en talið
var, að þeim hjónum búnaðist vel;
allur búpeningur vel hirtur, og
ekki var að spyrja að myndarskap
Ólafar innanbæjar. Glaðværð ríkti
á heimilinu, og fólkinu þótti vænt
hveru um annað, en oft var unnið
hörðum höndum. Ungir að árum
voru Bakkabræður, þegar þeir
voru sendir með fjárhópinn vestur
henni þá hugulsemi og nærgætni
sem best varð á kosið.
Jónína var greind kona og hafði
ánægju af lestri góðra bóka. Hins-
vegar veitti lffið henni fá tækifæri
til slíks munaðar. Hún var öllum
stundum önnum kafin við að sinna
þörfum afkomenda, ættingja og
vina. Barnabörnum var hún sem
móðir og reyndar ól hún mörg
þeirra upp að mestu leyti.
Til hennar voru allir velkomnir
og ætfð reynt að leysa vandamál
að þvf marki sem mögulegt var.
Jónína hafði einstaka skapgerð,
þótt erfiðleikar virtust yfirþyrm-
andi þá haggaðist hún ekki. Hlý-
hugur og ljúfmennska streymdi
frá henni. Lengi vel þótti það sjálf-
sagt að ættingjar og vinir utan af
landi gistu hjá þeim hjónum er
þeir komu til Reykjavíkur. Má
nærri geta hvílíkt álag þetta hefur
verið fyrir húsfreyjuna, en góðvild
hennar og hjálpsemi var slík að
henni virtist létt að bæta slíkum
önnum á sig.
Heilsuleysi háði Jónfnu nú síð-
ustu árin og um alllangt skeið
dvaldi hún á öldrunardeild
Landspitalans.
Hún hafði oft orð á því, hve vel
væri hugsað um sig þar, hve hlýtt
og notalegt starfsfólkið væri. Það
er gott til þess að vita að undir
lokin naut hún þeirrar nærgætni
og tillitssemi sem hún hafði svo
oft áður sýnt öðrum.
Nú þegar Jóna er öll, þá er mér
efst f huga þakklæti til hennar
fyrir margar og ánægjulegar
samverustundir á fyrri árum.
Ég flyt hennar nánustu innileg-
ar samúðarkveðjur.
Jónfna verður jarðsett frá Foss-
vogskirkju kl. 13.30 í dag.
Oddur Ólafsson
yfir fjöllin, að Flugumýri; var oft
gaman að he.vra ferðasöguna.
Eftir 12 ára búskap á Bakka er
Þorsteinn farinn að missa heils-
una, og Þór tekur við búi vorið
1924, aðeins 24 ára að aldri. Er
hann þá ógiftur, en haustið 1929,
þann 30. nóv., gengur hann í hjóna-
band. Kona hans, Björg Jóhannes-
dóttir, var bóndadóttir frá Engi-
mýri í Öxnadal. Var Björg mikil
ágætiskona, sem öllum þótti vænt
um, er kynntust. Hjónaband þeirra
var mjög ástríkt, en því miður
bagaði Björgu oft heilsuleysi, og
lá hún á sjúkrahúsi tímunum
saman; var það manni hennar
mikil raun. Þá þurfti Þór að sinna
bæði innan- og utanbæjarstörfum.
Það var eins og Þór gæti allt, og
aldrei var kvartað. Hann hlakkaði
til á morgnana að takast á við
verkefni komandi dags. Öðru
hverju var hlaupið undir bagga,
þegar mest lá við. Sumum fannst
Þór stundum hrjúfur í viðmóti, en
hann átti til mikla bliðu og hjarta-
hlýju, þegar því var að skipta. Því
kynntist ég á okkar bernskuárum.
Þór kaupir svo Bakka 1941 fyrir
14.00 kr. Þegar fram í sótti, kunni
hann því illa að vera leiguliði.
Hann byggði upp á Bakka bæði
bæjar- og peningshús, og eftir að
bú fóru eitthvað að gefa af sér í
Eyjafirði, varð hann stórtækur í
ræktun og jók mjög bústofnninn.
Oft hef ég glaðst yfir búskap ey-
firskra bænda, þegar ég hef farið
um Eyjafjörð og séð, að öll kotin,
sem ég man eftir frá bernsku
minni, eru orðin stórbýli. Bændur
stóðu þá yfir fáeinum kindum á
vetrum og prjónuðu smábands-
sokka til að versla með fyrir jólin,
oft kaldir á höndum. Það er af sú
tíð sem betur fer. — Alltaf þykir
mér vænt um Eyjafjörð og gleðst
yfir öllu, sem betur fer þar nyrðra.
Þrátt fyrir mikið annríki heima
fyrir hafði Þór mörg trúnaðarstörf
með höndum fyrir sveit sína, var
m.a. oddviti hreppsins í 16 ár. Þeim
hjónum varð þriggja barna auðið.
Elstur var Símon. Hann þótti
mikill hagleiksmaður, en var lengi
heilsulaus og andaðist á Akur-
eyrarspítala 8. jan. 1981. Þá er
Björk, sem alltaf hefur verið heima
á Bakka. Hún var fallegt barn, en
varð fyrir áfalli í fæðingu, svo að
hún átti fram eftir öllum aldri
erfitt með gang og á það enn; góð
og elskuleg stúlka, sem ávallt
hefur liðsinnt heimilinu eftir bestu
getu. Yngst er ólöf, sem nú býr
stórbúi á Bakka — er dugnaðar-
forkur eins og pabbi hennar og
fleiri ættmenni. Hún er fædd 11.
mars 1939. Tveimur árum áður dó
Þorsteinn afi hennar, en ólöf var
skírð við kistu ólafar ömmu sinnar
þ. 17. júní 1939. ólöf á son, Helga
Þór, sem er vel gefinn dugnaðar-
piltur óg varð 21 árs daginn, sem
afi hans dó, 26 okt.
Margt rifjast upp, þá Þór er
kvaddur, sem of langt er upp að
telja. Gestrisni hefur t.d. verið
mikil á Bakka öll árin, sem þetta
fólk hefur búið þar, og bar margan
gest að garði. Kirkjustaður er á
Bakka, og þar fór jarðarfðr hetj-
unnar Þórs fram. Sá siður hefur
haldist þar fram á þennan dag, að
veitingar eru bornar fram hvern
messudag. í gamla daga fjöl-
menntu Akureyringar oft að
Hraunsvatni. Var þá lagt af stað
frá Akureyri seinnipart laugar-
dags og gist á Bakka. Tekið var
lagið í Bakkakirkju, og mikil gleði
ríkti í litlu stofunni á Bakka.
Fljótt hefur verið farið yfir
merka sögu og stiklað á stóru, en
mig langaði til með linum þessum
að senda mínu gamla vinafólki á
Bakka einlægar samúðarkveðjur,
um leið og ég þakka gömlum leik-
bróður allt gott frá langri ævi.
t Guðs friði.
Hulda Á. Stefánsdóttir
Hunangshringir!
Jójó spámaðurinn segir
að stjörnurnar mæli með
Hunangsliring i dag.
Hunangsliringimir
eru einmitt þessa stund-
ina að rúlla af stað upp
úr pottunum í Ragnars-
bakarii, glænýir og
gómsætir. Hvernig
væri að hlíta ráðum
stj arnanna og skreppa
út í búð eftir Hunangs-
bringjum með kafflnu.
Þeir verða örugglega þar
á undan þér.