Morgunblaðið - 06.11.1985, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. NÓVEMBER1985
53
Kveðjuorð:
Jóhann S/captason
fv. sýslumaður
Nýlega er fallinn frá, Jóhann
Skaptason, fyrrverandi sýslumað-
ur Þingeyinga, 81 árs að aldri. Með
Jóhanni er genginn maður sem
hafði áhrif á umhverfi sitt og
skildi eftir sig djúp spor á lífsferli
sínum. Farinn er gegn maður, sem
setti svipmót á hvert verkefni, sem
hann tók sér fyrir hendur. Mann-
gerðin var sérstæð, rammíslensk
og dæmigerð fyrir mann sem hafði
í heiðri viðhorf og mannkosti sem
hafa reynst þjóðinni til heilla um
gengnar aldir. Hann var ung-
mennafélagi á aldamótavísu. Mað-
ur þjóðlegra framfara, sem ætíð
huggði að hinu forna og arfi liðins
tíma, þegar áformuð voru nývirki.
Merkast dæmi um þetta er
Safnahúsið á Húsavík. Saman fór
rækt við fornar dyggðir og fram-
farahugur um að búa safninu því
besta sem krafist er um húsakynni
og aðbúnað. Það er á engan hallað
þótt sagt sé að Þingeyingar eigi
þetta framtak Jóhanni Skaptasyni
að þakka öðrum fremur. Safnahús-
ið með látleysi sínu, ásamt hinni
stílhreinu kirkju staðarins, gera
Húsavík menningarlegri en ella.
Safnahúsið er meira en fyrir aug-
að. Það er vísir að menntasetri
Þingeyinga, en sá var draumur
Jóhanns Skaptasonar. Það hefði
verið mjög að skapi Jóhanns, að
Jarðhitaháskóli Sameinuðu þjóð-
anna og Norræna eldfjallastöðin
fengju þar aðsetur vegna viðfangs-
efna í tengslum við lifandi kviku
þingeyskrar náttúru.
Jóhann Skaptason átti ættir að
rekja til þeirra þingeysku byggða,
sem eru vestan Ljósavatnsskarðs.
Honum var annt um þennan hluta
Þingeyjarþings og vildi í engu
vægja um endurskoðun héraðs-
markanna andspænis Akureyri.
Svo vel hélt hann á málum sínum
að ekki hvarflaði að vestanbyggða-
mönnum að gerast þegnar yfir-
valda á Akureyri, þótt þægilegra
væri um embættisþjónustu. Sjálf-
ur rakti hann vel frændsemi sína
í Grýtubakkahreppi og sérlega við
þá í Skarði. í landi Skarðs helgaði
hann sér reit til skógræktar og átti
í skógarlundinum snoturt sumar-
hús. Þennan stað valdi hann sér
til dvalar öllum stundum, þegar
embættisannir eða vetrarfærð
hömluðu ekki og á meðan heilsan
leyfði.
Sýslunefndarstörfin voru Jó-
hanni hugstæðri, en sum önnur
skyldustörf sýslumanna. hann
stýrði sýslunefndum Þingeyjar-
sýslna með skörungsskap og vildi
í engu víkja frá því hlutverki, að
þær væru héraðsvettvangur hinna
ólíklegustu málefna, er komu upp
í sýslunum. Hann hlutaðist til um
að Þingeyjarsýslur og Húsavíkur-
kaupstaður gæfu út sameiginlega
árbók fyrir héraðið í heild. Þetta
er víðkunnugt og annálarit og
menningarsögulegt safnrit. Sýslu-
maður átti stóran þátt í þeirri
breiðu samstöðu, sem náðist um
stækkun sjúkrahússins á Húsavík.
Honum var annt um Lauga í
Reykjadal og taldi Þingeyinga
setja niður, ef héraðsskólinn yrði
afhentur ríkinu. Slík var mála-
fylgja hans, að skólLnn var ekki
afhentur meðan hann gegndi starfi
oddvita sýslunefndar.
Jóhann braut upp á mörgum
málum í sýslunefnd, og má þar
nefna orkumálin. f samstarfi
Þingeyjarsýslu og Húsavíkurkaup-
staðar var haldinn fundur um að
vekja athygli stjórnvalda á virkjun
Jökulsár á Fjöllum og stóriðju á
Norðurlandi. Sýslumaður var einn
þeirra manna, sem skipaður var í
orkumálanefnd á sameiginlegum
fundi Austfirðinga og Norðlend-
inga 1962, til að vinnna að virkjun
Jökulsár á Fjöllum. Bæði í sýslu-
nefnd og á fjórðungsþingum braut
hann upp á þeirri tillögu, að orku-
vinnslufyrirtækin greiddu orku-
gjald þeim byggðarlögum, sem létu
í té fallvötnin og jarðhitann. Ljóst
er að, ef þessi hugmynd hefði ekki
komið til framkvæmda að hvorki
hefði komið til Laxárdeilu eða
Blöndudeilu.
Sýslumaður var náttúruvernd-
armaður, en fyrst og fremst hags-
munagæslumaður sinna byggða.
Með þessu hugarfari réðist hann
í það ófæruverk að leysa Laxár-
virkjunardeiluna á sínum tíma.
En þar réðu ferðinni á báða bóga
menn sem ekki hirtu um leikslokin
og afleiðingar þeirra. Það var
fjærri Jóhanni Skaptasyni að hall-
ast að öfgum í málameðferð og það
var ekki við hann að sakast um
hvernig fór og það öllum í óhag.
Tengsl Jóhanns Skaptasonar við
landið og söguna mörkuðu viðhorf
hans öðru fremur. Hann beitti sér
fyrir, í sýslunefnd Suður-Þingeyj-
arsýslu, að sýslan fengi yfirráð
yfir hinum forna þingstað Þingey
á Skjálfandafljóti. Þar hugðist
hann endurreisa einskonar þing-
Kveðjuorð:
Sigurður S. Magnús-
son prófessor
Prófessor Sigurður S. Magnús-
son er dáinn. Þessari harmafregn
laust niður hér í Kaupmannahöfn
í sl. viku. í einni svipan varð auðn
í vitund mér þar áður var glaðvær
lífsmynd Sigurðar. Ég kynntist
honum árið 1974 er við þá um
sumarið unnum saman í Sjúkra-
húsi Keflavíkur.
Hann var þá virtur sérfræðingur
og doktor í sínu fagi nýkominn til
starfa heima á Fróni, en ég ungur
og óreyndur læknanemi. Ég hreifst
strax af manninum og þar kom
margt til. Hann var frábær læknir
með gríðarlega þekkingu og kunni
þá list að umgangast bæði sjúkl-
inga og samstarfsfólk. Hann bjó
yfir mikilli festu, sem oft kom
sjúklingum hans til góða. Því hann
var óþreytandi við leit lausna á
flóknum sjúkdómstilfellum, gafst
ekki upp við mótbyr, heldur reyndi
aftur og aftur nýjar leiðir, sem svo
einatt skiluðu árangri. Honum var
kennsla eðlislæg. í daglegu starfi
útskýrði hann jafnan gerðir sínar,
svaraði spurningum, leiðbeindi og
sýndi. Enda fylktust um hann
nemar hinna ýmsu heilbrigðis-
stétta. Hann spurði áleitinna
spurninga og örvaði til sjálfstæðr-
ar hugsunar. Þessi ræktarsemi
Sigurðar við kennslu lengdi drjúg-
an vinnudag hans, sem þó var
ærinn fyrir. Oftsinnis vann hann
dögum saman fram á kvöld og
stundum fram á rauða nótt. Aldrei
kvartaði hann bó eða sýndi óþolin-
mæð' er lærlingar leituðu til hans
og trufluðu í daglegri önn.
t>að sem anart mig einna mest
í fari Sigurðar var hversu vel og
jafnt hanvi tók öllum hvort heldur
leitað var til hans :iem ’.æknis,
kennara eða manneskju. Hann
gerði aldrei mannamun, var hæ-
verskur og nærgætinn hvort sem
áttu í hlut háir eða lágir.
Með okkur Sigurði tókst vinátta
frá fyrstu kynnum sem aldrei
rofnaði. Leiðir skildu um hríð, en
við urðum á ný samferða er ég, sem
stúdent, lenti á Kvennadeild
Landspítalans en hann var þá ný-
tekinn við störfum, sem prófessor
í kvensjúkdómum og fæðingar-
hjálp. Enn kom Sigurður á óvart
og sýndi á sér nýjar hliðar. Á
undraskömmum tíma endurskipu-
lagði hann alla kennsluhætti í fagi
sínu bæði í læknadeild og ljós-
mæðraskólanum og færði í nú-
tímalegra horf. Naut hann góðrar
skipulagsgáfu sinnar en sýndi
fyrst og fremst fádæma elju og
dugnað. Hann var bókstaflega
hamhleypa við vinnu. Ég var vitni
að því er hann á þessu tímabili,
svo vikum skipti, nánast bjó á
vinnustaðnum og neytti vart
svefns eða matar. Honum vannst
á fáum dögum það sem hefði tekið
margan fleiri vikur að Ijúka.
Metnaður og kapp Sigurðar
duldist eigi þó vel með færi. Undir
sléttu og felldu yfirborðinu glóði
óhemju sterkur vilji og einbeiting,
sem hann kunni fullkomlega að
nýta sér til að koma fram ætlan
sinni. Hann var góður og skemmti-
legur fyrirlesari og átti auðvelt
með að vekja áhuga og koma af
stað umræðu.
Þrátt fyrir mikil og tímafrek
störf entist Sigurði tími til að
uinna ýmsum liugðarefnum sínum.
Hann aótti títí heim vini sína og
gladdist ;neð þeim ú góðri otund.
’Hann var hrókur alls í agnaðar en
einnig hjálpfús og traustur ef leit-
að var til hans í erfiðleikum.
Eftir að ég fór utan til frekara
náms urðu samskipti okkar Sig-
urðar minni en ég kosið hefði. Við
hittumst þó alltaf er tækifæri
gafst og reyndist hann mér oft
ráðagóður og hjálparhella. Honum
voru, er tímar liðu, falin mörg
ábyrgðarstörf og margvíslegur
sómi sýndur, sem ekki skal tíundað
hér.
Mér hefur oft, með undran, orðið
hugsað til hinnar miklu lifsfylling-
ar og árangurs, sem dagur hver
skilaði Sigurði. Það var sem hver
sólarhringur hans bæri mun fleiri
en 24 stundir. Nú þegar hann er
allur, bráðkvaddur á besta aldri,
finnst mér eins og hann hafi numið
þessar aukastundir frá kvöldi ævi
þeirrar, er honum var ætluð. Þess
nutu margir, en Sigurður og fjöl-
skylda hans gáfu. — Fari hann
heill í friði.
Audrey, eftirlifandi eiginkonu
Sigurðar, stoð hans og styttu, og
börnum þeirra votta ég dýpstu
aamúð mína.
Xaupmannahöfn 29. okf. 1985,
Hafur Liinarsson
stað og samkomustað allra Þingey-
inga. Leitt er að þessi hugmynd
skuli enn ekki hafa komist í fram-
kvæmd. Þetta er verkefni nýrra
forystumanna í Þingeyjarþingi.
Leiðir okkar Jóhanns Skapta-
sonar lágu saman eftir að ég réðist
sem bæjarstjóri til Húsavíkur
1958. Með okkur tókst góð vinátta,
sem hélst alla mína tíð á Húsavík.
Við höfðum eðlilega mikið saman
að sælda vegna starfa okkar. Á
þeirri tið var Húsavík að vakna
af dvala eftir kyrrstöðutíma og var
að breytast úr sjávarþorpi, þar
sem þorri verkfærra manna sótti
atvinnu sína á vertíðar og síld og
yfir í bæ með vaxandi aflabrögð á
heimamiðum, vetrarútgerð og
vinnu í fiskiðjuverinu allt árið. Þá
tíðkaðist sá háttur að bæirnir
önnuðust lögreglukostnaðinn og
jafnvel bæjarstjórnin ákvað tölu
lögregluþjóna, ennfremur hverjir
gegndu þeim störfum. Það kom að
sjálfu sér að bæjarstjórnin, var
treg að sinna kröfum tímans. Allt
fór þetta vel að lokum. Lögreglu-
þjónum var fjölgað. Keyptur lög-
reglubíll. Byggð fangageymsla og
lögregluvarðstöð.
Þau voru ófá málin, sem við
þurftum að takast á um og leysa
okkar í milli. Jóhann var fálátur
og óádeilinn, en þeim mun þyngri
í málafylgju ef honum fannst að
sér væri misboðið. Hann kom ætíð
til dyranna eins og hann var
klæddur, sanngjarn og réttlátur,
en var ekki miskunnsamur við þá
sem sviku lit í samskiptum við
aðra. Jóhann var seinn til dóma
og gat verið erfiður þeim, sem
beittu lagastaf til að ná fram vilja
sínum til að hnekkja á sanngjörn-
nm málstað þeirra er minna máttu
sín. Mér er það kunnugt að réttsýni
hans og gott hjartalag var sterk-
ara þegar á reyndi.
Ég vil þakka drengilegan stuðn-
ing í störfum mínum og á nýjum
vettvangi og áhuga hans fyrir
málefnum Fjórðungssambands
Norðlendinga.
Þingeyingar kvöddu hinn látna
sýslumann sinn í Húsavíkurkirkju,
laugardaginn 26. október. Jóhann
Skaptason var borinn til hinstu
hvíldar í Laufási þennan sama
dag. Þar er fegurst útsýni á þing-
eyskri grund við Eyjafjörð. Laufás
var sóknarkirkja þeirra frænda í
Skarði.
Áskell Einarsson
t
Eiginmaöur minn, faöir okkar, tengdafaöir og afi,
GÍSLI SIGUROSSON,
fyrrverandi lögregluvaröstjóri,
Hafnanriröi,
veröur jarösunginn frá Hafnarfjaröarkirkju miövikudaginn 6. nóv-
ember kl. 13.30. Blóm og kransar afþakkaöir en þeim sem vildu
minnast hanser bent á líknarfélög.
Vigdís Klara Stefánsdóttir,
Þóra Eyjalín Gísladóttir,
Gunnlaugur Stefán Gíslason,
Gísli Grettisson,
tengdabörn og barnabörn.
t
Elskulegur eiginmaöur minn, faöir og tengdafaöir,
JÓNAS E.I. HELGASON
frá Trostansfiröi,
Furugrund 8, Kópavogi,
er lést i gjörgæsludeild Borgarspitalans 28. þ.m. veröur jarösung-
inn frá Fossvogskirkju föstudaginn 8. nóv. kl. 10.30.
Fyrir okkar hönd og annarra vandamanna.
fris Anja Honkanen,
Kristinn Grátar Jónasson, Friöbjörg Sveinbjörnsdóttir.
t
Fööursystir mín,
GUDBJORG SIGRÍÐUR HJÖRLEIFSDÓTTIR,
hjúkrunarkona,
Skaftahlíö 6,
Reykjavík,
verður jarösungin frá Fossvogskirkju fimmtudaginn 7. nóvember
kl. 13.30.
Fyrir hönd ættingja,
Sigríöur Kristin Ragnarsdóttir.
t
Dóttir mín og systir okkar,
HJÖRDÍS SÆVAR,
sem andaöist 30. október sl., veröur jarösungin frá Fossvogskirkju
fimmtudaginn 7. nóvember kl. 10.30. Þeir sem vilja minnast hinnar
látnu láti líknarstofnanir njóta þess.
Hrefna Bjarnadóttir,
Óskar Þórhallsson,
Höröur Þórhallsson.
t
Útför fööur okkar, tengdafööur og afa,
ÁRSÆLS MARKÚSSONAR,
Hákoti,
Þykkvabæ,
veröur gerð frá Hábæjarkirkju laugardaginn 9. november klukkan
14.00
Húskveöja veröur frá heimili hins látna klukkan 13.30. Ferö veröur
frá Umferöarmiöstööinni sama dag kl. 11.00. Þeim sem vildu
minnast hins látna er bent á minningarsjóö karlakórsins Stefnis.
■lörn, Lengdabörn og Oarnabörn.