Alþýðublaðið - 14.01.1932, Page 2

2
ALÞÝÐUBLJlÐIÐ
Samvinnufélag Isfirðinga.
Ábyrgðir rikissjóðs. Morgnnblaðið og Verklýðsbiaðið
Ábyrgðin fyrir S. í.
í dag hefir samii andinn ko>mið
í einu yfir Morgunblaðið og Verk-
lýðsblaðið, og veitast þau í senn
að Samvinnufeiagi isfirðinga, en
eins og góðum herforin gjum hæf-
ir er liðið látið sækja fram í
tvennu lagi>.
MorgunblaÖið telur að ríkis-
sjóði muni verða dýr ábyrgðiin
vegna félagsins, líklega eitthvað
ámóta og ábyrgðin vegna Síldar-
einkasölunnar, en Verklýðsblaðilð
segir félagiö eiga ógreidd margra
mánaða vinnulaun og hrósar
happi fyrir hönd kommúnista yfir
því, að þarna sé eittt fyrirtæki
jafnaðarmanna komið á höfuðið,
og kryddar söguna með gömlum
Vesturlands- og Morgunblaðs-lyg-
um um fjárhag ísafjarðarbæjar.
Vi'rðist þessi vinstri armur helzt
finna bæði bæjarfélaginu og Sam-
vinnufélaginu til foráttu, að þau
séu háð hei'mskreppunni, eins og
annað hér á jörðu, en ekki ein-
hvers staðar utan og ofan við
hana, t. d. uppi i tunglinu.
Þegar lánin voru tekiin fyriir
Samvinnufélagið, fengust þau alls
eigii hérlendiiiS;, og eigi erlendis
nema tiil skamms tíma. Þau eiga
að greiðast upp á 10 árum, sem
er svo skammur timi, að eógi
verður staðið í skiilium í islílcu ár-
ferðii, sem nú er. Hefir rikiissjóð-
ur því hlaúpiö undir bagga og
greift fyrir félagið i/2 árs af-
borganir og vexti, rúmar 18 þús.
sænskar krónur, og eftirstöðvar
af vátryggingargjaldi, 4000 krón-
ur, en ársiðgjald er 21 000 kr.,
er félagið hafði greitt að öðru
leyti'.
Lánin, sem á öLlum sjö skipun-
um hvíla, eru um 273 000 krónur,
eins og MorgunblaðiiÖ segir, eða
um 39 þús. krónur á hverju sikipi
Til tryggingar lánunum er sam-
ábyrgð félagsmanna, fyrsti veð-
réttur í skipunium og ábyrgð ísa-
fjarðarkaupstaðar. Skipin kostuða
um 60 þús. krónur hvert. Fimm
þeirra eru þriggja ára gömul, en
tvö að eins tveggja ára. Þau eru
viðurkend hin beztu, hvort heldur
til síldar- eða þorsk-veiða, og
myndii því veðið í þeiim eitt
nægja til þess að tryggja ríkis-
sjóð, nema því að eins að engiin
skip verði nokkurs virði vegna
söluvandræða á afurðunum.
Aðrar ábyrgðir.
Annars er réttast, fyrst farið
er nú að gera ábyrgð ríkissjóðs
fyrir Samvinnufélag ísfirðinga að
biaðamáli, að gera nokkurn sam-
anburð á tryggingum þeiim, er
krafist hefir verið af því, og
tryggingum þeim, er íhaldið læt-
ur nægja, þegar það eða þess
merin eiga í hlut.
Lánunum má skifta, í tvent, lán
með ábyrgð ríkissjóðs, og lán,
sem tekin eru beint í bönkunium.
Ábyrgð, sem ríkissjóður hafði
tekist á hendur fyriir Káraféiag-
ið, er nýlega failin. Ríkissjóöur
verður að greiða þar um 187 þús.
krónur, sefri er alveg tapað fé,
því að aðrar veðskuldir þar á
undan voru 214 þús. krónur í
togaranum Kára einum saman.
Engrar bæjarábyrgðar hafði ver-
ið krafist, engrar samáb.yrgðar
af hluthöfum, og veðrétturinn í
skipinu var einskis virði. Þegar
lánið; var fyrst veitt, var skipið
þó ekki svona þrælveðsett, en
Jón Þorláksson hafði tveim dög-
u.m eftir næstsíðustu kosnimgar
fært veðrétt fyrir ábyrgðarláni
ríkissjóðs talsvert miikið aftur á
bak, eftir kröfu íslandsbanka, án
lagaheimiidar.
Þá hefir ríkiissjóður verið í á-
byrgð fyrir Hafnarsjóð Vest-
mannaeyja, sem er eins konar
Paradís íhaldsins og kommúnism-
ans hér á landi. Þó íhaldiö að
vísu stjórni, fjármálunum. Vest-
mannaeyjar er aflasæiasta ver-
stöð landsins, og gæti sennilega
veriö hin auðugasta. Um ástandiö
þar gerist eigi þörf að fjölyrða.
Bærinn hefir til skamms tíma
talið skipulagsuppdrátt sinn af
kaupstaðnum til eignar, til jDfess
að eiga fyrir skuldum. Hafniar-
gjöldin eru þau alhæstu er þekkj-
ast, en þó er fjárniálasukkiö svo
mikið, að ríkissjóður mun. vera
búinn að greiöa um eina miljón
króna vegna Eyjanna. Um trygg-
ingar er mér ókunnugt, en lík-
lega eru þær bara hin góðu and-
iit íhalidsmeÍTÍhlutans í Vest-
mannaeyjum.
Þetta er það, sem mér er kunn-
ugt um ábyrgðir íhaldsiins og
tryggingar þær, er þeir krefjast
ríkissjóði til handa af sínum
mönnum. Mörgum kann að
blöskra, en þó er þetta eiigi nema
sáralítill hluti þess, er bankarn-
ir hafa lánað út á þessi sömu
góðu andlit. Hvernig hafa hiniar
33 milljónir, er bankarnir hafa af-
sikrifað' sem tapað, verið lánaðar?
Stærstu upphæðiirnar skjóta
stundum upp kolinum, en þó eru
flestflr almenningi ókunnar. Og-
hverniig er ástándi'ð nú? Hvað eru
ma'rgar miilljónir nú, sem ekki
erf-búið að afskrifa, en vissulega
eru tapaðar, þar á meðal t. d. í
Vestmannaeyjum ? Að þessu siinni
skal ekki fariö langt út í þá
sálma, en svona rétt titi srniekk-
bætis viil ég nefna tvö dæmi. Ég
nefni upphæðirnar og dæmin úr
mínu bygðarlagi, ekki af því að
þær séu binar stærstu, sem ég
þekkii til, né heldur af því að
þær séu nokkur einsdæmi, heldur
vegna, þess, að þær eru einmitt
samanlagðar ekki fjarri þeirri
uppbæð, er rikitssjöður hefir greitt
vegna Samvinnufélags ísfir'ðinga,
og báðar aðstandendum Morgun-
blaðsins einkar kunnar. Það
reynir minna á höfuð ritstjóranna
og gerir þeim samanburöinn létt-
ari, heklur en ef stærri dæmi og
þeim óskyld væru tekin.
Erfðafesta og sálnaveiðar.
Nokkru áður en Siigurður Krist-
jánsson meðritstjóri. Morgunbiaðs-
ins fór frá Isafiirði, fékk hann
liand á erfðafestu hjá bænum.
Það er lítill skiki, að stærð
11/2 dagsLátta, á svonefndu
Torfnesi, grýttur og ófrjór og á
að fara undir veg á næstu árum.
Bærinn gat tekiÖ landiö aftur
fullræktað fyrir 25 aura feraliin,
að mig minnir. Það er látið með
ýmis konar sldlmálum, svo sem
þei'm, að leági nxá selja það án
leyfiis, en veðsetning er hexmil,
einnig áttd það að vera girt inn-
an tveggja ára arinars falla undir
bæinn án endurgjalds. Það’ gat
or'ðið aériið viðfangsefni fyrir
mann, er vildi prýða bæinn, og
æfa kraftana í nokkur sumur, að
koma landinu í rækt, en annars
virtist það verðlítið, nema sem
prófsteinn á þrek og viilja eig-
andans.
Út á fyrsta veðrétt í þessum
skika fékk Sigurður lánaðajr í últi-
búl Útvegsbankans á Isafiirði 17
þúsundir króna. Fénu hefitr ekki
verið vaiið til ræktunar, því land-
ið er enn ógiirt og hefir því falliðl
endurgjaldslaust undiir bæámn aft-
ur nú um áramótim. Mannv.Lrki
höfðu þar engin verið unnin,
nema hvað einn maður hafði ver-
ið að snúa þar við nokkrum stein-
um nokkra daga að sumarlagi.
Það hefiir heyrst, að sem hand-
veð fyrir láninu hafi fylgt 10 þús.
króna hlutabréf í togara, sem
mun ver,a alveg verðlaust. Ann-
ars mun ián þetta að einhverju
leyti vera hliðstætt Kárafélags-
láninu, þannig að tryggingar hafi
verið feldar nlður fyrdr gömilum
víxlum Siigurðar, veð verið tekið
í landdnu, en ábyrgðarmönnum
silept. Þarna er ekki ólíklegt að
tapist um 17 þús. króna af fé
bankans, án þess séð verði að
því hafi verið varið til annars en
„kosts og tæringar“ fyrk þenna
íhaldsrifstjóra. Alveg nýlega hefir
Útvegsbankiinn einnig gefið sókn-
arprestinum á Isafirði eftir 6000
krónur af skuldum hans, og hefitr
hann viissulega engan atvimnu-
rekstur né veáðiskap stundað
annan en þann, sem lögboðiinn er
hverjum presti, og eins og kunn-
ugt er geta sálnaveiðar þjóð-
kiirkjuprests ekki talist áhættu-
samar, þó hitt sé meira en satt,.
að fiskiríið er ekki m.ikið.
Aðstððumunorinn.
Ég hefi, nefnt þessi tvö dæmi
ti:l þess að sýna hinn átakanlega
aðstöðumun íhald.smannia og ann-
ara til bankanna. Vissulega óska
ég ekki eftir að komast í jötuinai
á sama hátt og þessiir og svo ó-
taJmargir aðrir íhaldsmenn, en
Samvinnufélag Isfirðinga er Iífs-
skilyrði og atvinnuvegur minst
200 verkamanna- og sjómanna-
fjölskylda. Þegar ríkissjöður
greiðir fyrir það í bili rúmar
26 þús. krónur gegn fuilri trygg-
ingu og ábyrgð, þá hrópar íhalds-
málgagnið og blað kommúnista
yfir því hástöfum sama dag-
inn, en þótt tveim íhaldsmönnum
á sama stað, sem alla æfi hafa;
haft tvö- og þre-faldar tekjur á
við verkamenn, er gefin ög lánuð
gegn engri tryggingu svipuð upp-
hæð, þá er þagað yfÍT því vand
léga. Það er auðséð hverjir þykj-
ast eiga bankana, og því miöur
er ástandið hjá þeim orðið sllíkt,
að ek.ki er af miiklu að státa.
Mér hefir skilist á þeini, ihaids-
mönnum og kommúnistum, að
þeir væru að hæða okkur jafnað-
armenn fyriir, að þau fyrirtæki,
sem við stjórnum, væru háð
heims'kreppunni. En hvað er um
h/f. Hið ís'l.-rússineska verzlunar-
félag? Skyldi það ekki vera háð
heimskreppunni? Og hvað er um
útgerðina undiir hinni frjálsu sam-
keppni? Skyldi hún yfirleitt verai
betur stödd en Samvinnufélag ts-
firðinga?
Senniiega eru þau ekki, mjög;
mörg, útgerðarfyriTtækin í land-
inu, sem geta staðið í skilurot
eftir árið, og fjöldinn allur á ekki.
fyri;r skuldum. Þetta er vitanlegai
að kenna heimskreppunni og svo
hinu megna ólagi, sem er á fisk-
verzluninni.
íhaldiðhefirmergsogið banbana
Um Samvinnufélagið er þó þaÖ
að segja, að þrátt fyrir það, þó
það hafi eigi stafað nema 3 ár,
þar af tvö með fallandi verðlagL
einkum nú hið siðara áriö, þegar
alt er að hrynja 1 rústir, er hagur
þess þó eigi verri en svo, að fé-
lagsmenn hafa í hendi sér að
láta eignir og skuldir standast
nokkuð á. En eignirnar eru fastar
og skuldirnar lausar, er því
S. 1. eins og öðrum erfitt að
sitanda í skilum, nema mieð að-
stoð hankanna, en peir eru ordnir
svo pmutsognir af gömlum töp-
um og nýjum, al> pó gulluœg
fasteignaved séu í bodi, geta peir
engan eyri lánad, þó fyrirtækLc*
standi á fullkomlega traustum.
grundvelli.
Fyrst Morgunblaðiið hefir gert
Samvinnufélag isfiirðinga eitt út-
gerðarfyrirtækja á landinu að um-
talsefni, sýnilega í því skyni, að
spilla áliti þess>, væri fróðlegt
að taka önnur fyrirtætó1 einstakra
manna til samanburðar, en þó-