Morgunblaðið - 20.11.1985, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. NÓVEMBER1985
Stefán Benediktssonar:
Veltir okurlánamarkaðurinn
tveimur milljörðum króna?
Steingrímur J. Sigfússon (Abl.)
veittist hart að ríkisstjórninni — í
utandagskrárumræóu um okurlána-
starfsemi á Alþingi í gær — fyrir það
sem hann kallaði okurveizlu. Þar
sætu okurmangarar við veizluborð
stjórnarinnar en allur almenningur
stæði úti í kuldanum. Hér verður
drepið á örfá efnisatriði úr ræðum
þingmanna.
Okurlán — lögleg og
ólögleg
Steingrímur J. Sigfússon (Abl.)
sagði okurlánastarfsemi viðgang-
ast bæði leynt og ljóst, löglega og
ólöglega, með margvíslegum og
miður góðum afleiðingum. Hann
beindi ýmsum fyrirspurnum til
viðskiptaráðherra, forsætisráð-
herra og fjármálaráðherra. Hann
spurði hve langt þessi okurlána-
starfsemi ætti að ganga; hvort
rfkisstjórnin hyggist grípa til sér-
stakra aðgerða; hvort okurmálið
verði svæft; hvern veg eftirlits-
skyldu Seðlabanka og bankaeftir-
litsins væri háttað; hversvegna
itrekuðum viðvörunum til Seðla-
banka um okurlánastarfsemi hafi
ekki verið sinnt; hvort ávísanir
frá ríkisbönkum hafi verið þrep í
okurkerfinu; hversvegna ákvæðum
„Ólafslaga" um að fjárskuldbind-
ingar skuli ætið skráðar á nafn
hafi ekki verið framfylgt; hver
væri stefna rikisstjómarinnar i
vaxtamálum t.d. varðandi ríkis-
skuldabréf o.s.frv.
Ræðumaður staðhæfði að vaxta-
stefna stjórnvalda, sem fyrst og
fremst bitnaði á framleiðsluat-
vinnuvegum og húsbyggjendum,
hafi ekki aukið heildarsparnað
með þjóðinni en steypt mörgum í
örvinglan.
Nauðsyn innlends
sparnaðar
Matthías Bjarnason, ráðherra
bankamála, taldi mikilvægt að efla
innlendan peningasparnað, sem
nánast hafi verið lagður í rúst í
gengnum verðbólguárum. Ekki
aðeins til að tryggja æskilegt fjár-
magnsframboð heldur einnig til
að hamla gegn viðskiptahalla og
erlendri skuldasöfnun. Þetta meg-
inatriði hefði að sjálfsögðu áhrif
á vaxtastigið.
Ráðherra minnti á að það væru
ekki fyrirtæki, sem þyrftu á sínu
að halda til rekstrar og fjárfest-
inga, sem ættu sparifé í lánastofn-
unum, heldur hinn almenni þegn.
Aðstoð við
Kólumbíu:
Samstarfs-
nefnd þing-
flokka?
ÞAÐ kom fram í umræðu á
Alþingi I gær að ríkisstjórnin
hefur ákveðið að verja einni
milljón króna til aðstoðar á elds-
umbrotasvæði í Kólumbíu í
Suður-Ameríku og hefur falið
Rauða krossi íslands milligöngu
um ráðstöfun fjárins.
Ólafur Ragnar Grímsson
(Abl.) kvaddi sér hljóðs utan
dagskrár um aðstoð af hálfu
íslendinga vegna eldsumbrota
í Kólumbíu. Taldi hann að
aðstoðin ætti að vera umtals-
verð. Lagði hann til að stofnað
yrði til samstarfsnefndar þing-
flokka um það, hvern veg yrði
að þessu máli staðið.
Þingmenn tóku almennt vel
í þessa málaleitan.
Ef horfið yrði frá raunvöxtum,
þann veg að tekið væri fyrir pen-
ingasparnað i lánastofnunum,
myndu okurlánin fyrst blómstra.
Hinsvegar er nauðsynlegt að
koma lögum yfir lögbrjóta og að
að því væri stefnt, sagði ráðherra.
Hann boðaði og framlagningu
Box I: 55% lána-
fjármagns hérlendis
erlent. Box II:
frumvarpa varðandi bankamál og
verðbréfamarkað:
Frumvarp um vcrdbréfamarkaó,
sem væntanlega yrði lagt fram
fyrir jól. Þar væri, eins og í löggjöf
nágrannaþjóða, gert ráð fyrir því
að leyfi ráðherra þurfi til slíkra
viðskipta og það háð ákveðnum
skilyrðum. Hann minnti og á að
Verðbréfaþing íslands hæfi störf
næstu daga. Ávöxtun þess yrði
birt opinberlega.
Frumvarp um Seðlabanka íslands,
en nýlega hafi verið sett lög um
viðskiptabanka og sparisjóði.
Unnið er að frumvarpi um bann
við okri og frumvarpi um dráttar-
vexti, þar sem mið er tekið af breytt-
um aðstæðum í vaxtamálum.
Málinu verður hraðað
Steingrímur Hermannsson forsæt-
isráðherra minnti á að lögum um
Rannsóknarlögreglu ríkisins hafi
nýlega verið breytt, ekki sízt til
þess að hægt væri að hraða með-
ferð fjársvikamála. Það að rann-
sókn umrædds okurmáls gengur
svo hratt, sem raun ber vitni, er
að hluta til ávöxtur þessarar nýju
löggjafar. Ráðherra sagði að þessu
sérstaka máli yrði hraðað sem
kostur væri. Hann kvað stefnt að
því að stórherða viðurlög við fjár-
og skattsvikabrotum. Ennfremur
að löggilda frumvarp um verð-
bréfamiðlun, sem kvæði á um
nafnskráningu bréfa sem gengju
kaupum og sölum, og strangt eftir-
lit með þessari starfsemi allri. Þá
þurfi að setja lög um útgáfu
skuldabréfa. Ráðherra nefndi sitt-
hvað fleira, sem lög þyrfti að setja
giÞinai
um, svo sem greiðslukort og verð-
tryggingu verksala. Hann sagði og
að til þess að „taka þrýstinginn
af mjög þröngum peningamark-
aði“ kæmi til greina að leyfa lán-
tökur erlendis, án ríkisábyrgðar,
sem stuðlað gæti að vaxtalækkun
innanlands.
Fullur vilji stendur til þess,
sagði ráðherra, að leita leiða til
að leysa vanda húsbyggjenda sem
eru í vandræðum „af eðlilegum
sökum".
Forsætisráðherra sagði að ná-
lægt 55% af því fjármagni, sem
lánað væri í peningakerfinu, væri
erlent fé, ekki sízt í sjávarútvegi,
og innlend stjórnvöld hefðu ekki
áhrif á vexti erlendra lána. Þessi
staðreynd hefur áhrif á vaxtastig
hérlendis. Erfitt er að halda vöxt-
um hér langt frá því sem viðgengst
umhverfis okkur, þar eð stór hluti
þjóðarbúskapar okkar er út- og
innflutningur vöru og þjónustu.
Vextir færu hinsvegar lækkandi á
erlendum fjármagnsmörkuðum.
Spariskírteini ríkissjóðs
Þorsteinn Pálsson fjármálaráó-
herra svaraði fyrirspurn frá máls-
hefjanda varðandi vexti og spari-
skírteini ríkissjóðs. Innleyst ríkis-
skuldabréf frá áramótum fram til
ágústloka námu 1.094 m.kr. Seld
rikisskuldabréf námu hinsvegar
850 m.kr. eða 77,7% innleystra
bréfa. Síðan versnaði staðan enn.
Frá 1. september til 29. október
námu innleyst bréf 495 m.kr. en
seld 182 m.kr. eða 36,7% inn-
leystra. Þess vegna var gripið til
þess, í skammtíma, að selja spari-
skírteini á lægra verði til að örva
sölu þeirra. Það tókst. Frá áramót-
um til 8. nóvember sl. námu inn-
leyst bréf 1.645 m.kr. en seld 1.332
m.kr. eða 81% innleystra. Nú eru
þessi bréf aftur seld á nafnverði.
Ríkissjóður hafði til skamms
tíma forréttindi á lánamarkaði í
sölu skírteina. Þessi forréttindi
eru ekki lengur fyrir hendi. Ríkis-
sjóður má heldur ekki ganga of
langt á almennum lánamarkaði,
því slíkt gæti ýtt undir hærra
vaxtastig. Þessvegna er mjög
mikilvægt að ná jöfnuði milli
tekna og gjalda ríkissjóðs á fjár-
lögum.
Ráðherra kvað vexti of háa í
sumum tilfellum, öðrum ekki. Til
dæmis héldu vextir á almennum
bankabókum naumast í við verð-
lagsþróun. Vaxtastig verður ekki
lækkað með pennastriksaðferðum.
Hafa verði í huga hátt hlutfall
erlends fjármagns á innlendum
lánamarkaði. Eigum við að greiða
erlendum sparendum hærri vexti
en innlendum? Verðlagsþróun
hefur og áhrif á vexti. Sama má
segja um rikissjóð, ef rekinn er
með halla. Þessvegna er mikilvægt
að ná niður halla ríkissjóðs, er-
lendum skuldum og verðbólgu. Og
það situr sízt á þeim, sem stofnuðu
til verðbólgunnar, erlendu skuld-
anna og rikissjóðshallans að gagn-
rýna afleiðinguna, sem m.a. kemur
Frumvörp um verð-
bréfamarkað og
dráttarvexti á
næsta leyti.
fram i vaxtastiginu.
Okurlánastarfsemi, sem er ekki
nýtt fyrirbæri, þarf hinsvegar að
taka föstum tökum — og að þvi
er stefnt.
Losa þarf bankakerfið við
stjórnmálamenn
Kristín S. Kvaran (BJ) sagði
stjórnmálamenn stýra peninga-
málum þjóðarinnar. Þeir sætu i
stjórnum og ráðum sjóða og lána-
stofnana. Um þeirra hendur færu
80—90% fjárstreymisins. í miður
góðar fjárfestingar, stundum. Og
lán sem væru íhugunarverð, svo
sem til Hafskips. Losa þurfi
bankakerfið frá stjórnmálamönn-
unum.
Skattsvikin — okur-
starfsemin
Jón Baldvin Ilannibalsson (A)
taldi 10—15% þjóðarframleiðsl-
unnar fara fram hjá skattakerf-
inu. Okurstarfsemin væri hin hlið-
in á skattsvikunum. Þar væri á
ferð fjármagn, sem færi gegnum
möskva skattakerfisins, bæði lög-
lega og ólöglega.
Ég hefi litla trú á endurreisn
efnhagslífsins í samstarfi við flokk
Steingríms Hermannssonar, sagði
Jón Baldvin.
Vandi húsbyggjenda á rætur í
fimm höfuðþáttum, sagði hann.
Húsnæðislánakerfið var svipt
helzta tekjupósti sínum fyrir all-
nokkrum árum og sett á jötu óhag-
stæðra lána. Annar höfuðþáttur
er misgengi launa og lánskjara,
sem mestur var 1982—1983. Sá
þriðji er gífurleg vaxtahækkun
1984. Hinn fjórði er kaupmáttar-
skerðing. Og loks kemur til verð-
fall á íbúðarhúsnæði, fyrst í strjál-
býli, nú á höfuðborgarsvæðinu.
Þessi mál hafa nánast þróast í
eignaupptöku hjá þeim sem verst
eru staddir.
Sjúkdómur meö hroðaleg
einkenni
Stefán Benediktsson (BJ) lýsti
okurlánastarfseminni sem sjúk-
dómi með hroðaleg einkenni. Hún
væri ekki séríslenzkt fyrirbæri.
Heldur engin nýlunda. Þegar sú
staða væri komin upp að þessi
starfsemi tengdist eiturlyfjainn-
flutningi þyrti að ráðast að vand-
anum með allri þeirri hörku sem
til væri.
Okurlán eiga rætur i fjármagns-
eftirspurn umfram framboð, sagði
þingmaðurinn. Sá okurlánari, sem
nú er i rannsókn, á sér líklega 10
til 12 starfsbræður á höfuðborgar-
svæðinu. Meira og minna nafn-
kunna menn. Ef þeir velta álíka
og sá, sem i athugun er, er um
tveggja milljarða króna veltu að
ræða, utan lögsögu venjulegs eftir-
lits. Hvers vegna er ekki gengið
að þeim?
Þingmaðurinn lét að þvi liggja
að bróðurpartur þessa fjármagns
væri hjá verzlunar- og þjónustu-
fyrirtækjum, sem ekki fengju
nægjanlega fyrirgreiðslu annar-
staðar, og almenningur borgaði
brúsann i hærra verðlagi. Okur-
karlar eru léleg - einkunn fyrir
stjórnvöld á íslandi, sagði þing-
maðurinn að lokum.
Horfa á vandann
aögerðarlausir
Svavar Gestsson (Abl.) taldi svör
ráðherra ófullnægjandi. Hér
dygðu ekki orð heldur athafnir.
Ráðherrar ættu að flytja frumvarp
gegn okurlánum og fylgja því eftir,
dagfari og náttfari, unz að lögum
yrði. Það ætti að kveða á um nafn-
skráningu allra skuldabréfa, eftir-
lit bankaeftirlitsins með verð-
bréfafyrirtækjum, skattskyldu
vaxtatekna og samræmingu útlána
banka og annarra aðila.
Ráðherrar horfa á vandamálin
aðgerðarlausir, jafnvel þó nú sé
verið að setja á fót fyrirtæki í
London til að koma erlendu fjár-
magni inn á okurlánamarkaðinn
hér, verðbréfamarkaðinn, saman-
ber viðtal í Morgunblaðinu. Ráð-
herrar eru skilningslausir á mann-
leg vandamál, sem stjórnarstefnan
er að leiða yfir heimilin og lands-
fólkið, sagði Svavar.
Umræðu lauk ekki og var frestað
fram á fimmtudag.
■ a
Gamla pósthúsid opið á ný
PÓSTHÚSIÐ R-l, eða gamla pósthúsið við Pósthússtræti, var opnað
aftur á fóstudaginn eftir gagngerar endurbætur og lagfæringar sem
hafíst var handa við í vor. Þessi mynd var tekin af starfsfólki pósthúss-
ins á föstudaginn. Þá var viðskiptavinum boðið upp á kaffí og kökur í
tilefni opnunarinnar.