Morgunblaðið - 05.01.1986, Page 41
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. JANÚAR1986
41
Minning:
Steinunn Þ. Guðmunds-
dóttir rithöfundur
Fædd 9. desember 1900
Dáin 28. desember 1985
Steinunn Þorbjörg Guðmunds-
dóttir fæddist í Hjallatúni í
Tálknafirði. Foreldrar hennar
voru Guðmundur Björnsson bú-
fræðingur og kennari og kona
hans, Helga Jónsdóttir frá Suður-
eyri; Margrét amma Helgu var
systir Jóns Sigurðssonar forseta.
Steinunn, eða Bogga eins og hún
var oftast nefnd, var yngst sex
systkina.
Sjálf hefur Steinunn lýst
bernskuslóðum sínum á eftir-
minnilegan hátt:
„Hefur þú séð fjörðinn minn,
hann heitir Tálknafjörður? Hann
er á Vestfjörðum, vinalegur og
frekar stuttur. Yzt er hann með
háum og tilkomumiklum fjöllum.
í brúnum þeirra má sjá hrikaleg
andlit gamalla trölla, sem stara
beisk á svipinn á hvítt brimlöðrið,
sem ár og síð veltur um sæbarið
fjörugrjótið. Út við hafið stendur
Tálkni, útvörður íslenzkrar nátt-
úru, jafn í sjón og raun, gamall
og grályndur á svipinn. Það er
innst í firðinum, sem ég átti heima.
Þar voru fjöllin orðin meinleysis-
leg, búin að stinga kollinum inn í
fallega, heiða hnúka og hlíðar-
geira.
Bærinn minn heitir Hjallatún.
Þar er lygn vogur og kyrrlátur
dalur fram með sjónum. Þar er
mikið undirlendi, volgir lækir og
síki...
Þú mátt ekki halda að hér séu
bara tún og hjallar. Hér eru holt,
móar og klettar. Hlíðin fyrir ofan
bæinn er vaxin víði og birki og
berjalyngi. Hér er lækur, bjartur
og hreinn. Hann kemur ofan af
heiði, hoppandi niður hlíðina,
syngjandi alla daga og nætur.
Breiðhillurnar eru fyrir ofan
bæinn, upp af túninu, lágir grasi
grónir hjallar, sem bærinn ber
nafn sitt af. Náttúran hefur gengið
glöð til verks að búa þær til, yfir
þeim er mýkt og fegurð. Þaðan er
vítt til veggja og gott útsýni. Yzt
úti við hafið stendur húsið hans
afa í hillingum drauma og ævin-
týra í rauðri glóð kvöldsólarinnar
Mig langar til að segja þér svo
margt. Frá sumardögum björtum
af fögnuði lífsins. Úm bárurnar
sem koma með sólhvítan kollinn
og velta sér í fangið hver á ann-
arri. Um sólina sem sígur í hafið.
Og forsælan í gilinu eins og gömul
kona með herðaklút, sem leggur
litla skugga, sokkaplögg barnanna
sinna, á steinana undir nóttina.
Um angandi tún af nýslegnu grasi
Og hér í þessari fjöru voru skelj-
ar og meyjupöppur. Yndislegar
fjaðrir. Hér sveimuðu fannhvítir
ísjakar í svörtu logninu og voru
lokkandi farkostir. Stundum lá hér
ís yfir allt og farið yfir með sleða.
Hér var leikið, sungið og dansað.
Hér gengu elskendur um og áttu
allt, himin og jörð, og þótti ekki
mikið. Og selurinn gerði vakir í
ísinn til að skyggnast um í þessum
stóra, undarlega mannheimi.
Og hér áttu heilir ættbálkar af
fuglum heima. Hérna var athafna-
líf, landamerkjaþrætur. Hér var
sungið og rifizt í öllum tónhæðum.
Hér hélt mávurinn sín fundahöld,
en lóminn tók í lærið undan rign-
ingunni. Hér rigsaði krían um
hleinarnar af sinni alkunnu frekju
meðan svartbakurinn dró rauð-
magann upp á rifið. En blikinn
montaði sig af tækifærum meðal
ásthrifinna fuglameyja. En hátt
uppi í klettum situr krummi á
mosató og horfir á lystisemdir
lífsins með blik í köldum augum.
Og kliðurinn ómaði þúsundfald-
ar raddir að manni fannst. Þá var
gaman að vakna við morgundögg
og sól á fjallabrúnum."
Steinunn naut ekki mikillar
menntunar í æsku fremur en títt
var um unglinga á hennar aldri.
Hún fluttist með foreldrum sínum
að Bíldudal og kostaði sig sjálf í
skóla vetrarlangt á Hvítárbakka
hjá séra Eiríki Albertssyni.
Á þrítugsaldri fluttist Steinunn
til Reykjavíkur. Var þar vinnu-
kona og vann í fiski og við önnur
störf sem til féllu.
í Reykjavík kynntist hún sam-
býlismanni sínum, Guðjóni Þor-
steinssyni verkstjóra hjá Reykja-
víkurborg. Synir þeirra eru Helgi
og Valsteinn, sem báðir urðu skip-
stjórar á millilandaskipum.
Steinunn hafði yndi af náttúru-
skoðun, þekkti ótölulegan fjölda
blóma og safnaði litfögrum stein-
um. Því kynntist sá sem þetta ritar
sem samferðamaður hennar á
mörgum ferðum víða um land.
Hrein náttúra og margbreyti-
legt landslag veitti Steinunni inn-
blástur til að miðla öðrum af
reynslu sinni og hugsýnum í ljóð-
um og ljóðrænu máli óbundnu.
Skrifum sínum flíkaði hún þó ekki
mikið fyrr en hún var komin um
sjötugt. 1970 og 1971 birtust verð-
launasögur hennar „Bláa skelin" í
Eimreiðinni og „Myndir minning-
anna“ í Heima er bezt; í síðar-
nefndu sögunni er sú lýsing á
heimahögum hennar, sem brot
voru tekin upp úr hér að framan.
Prentaðar bækur Steinunnar Þ.
Guðmundsdóttur eru skáldsögurn-
ar „Dögg í spori“ 1972 og „í svölum
skugga" 1976 og smásagnasafnið
„Niður fljótsins" 1979. Auk þess
birti Steinunn ljóð, sögur og frá-
sagnir í blöðum og tímaritum, þar
á meðal ritgerðina „Skóli reynsl-
unnar svíkur engan ...“ í Sjó-
mannablaðinu Víkingi 1977. Sú
ritgerð sem lýsir lífi sjómanna og
er reist að hluta á sögu og sögnum,
hafði hlotið viðurkenningu í verð-
launasamkeppni Sjómannadags-
ráðs, og þótti óvenjulegt að kona
skyldi vinna til viðurkenningar
fyrir ritgerð um slíkt efni.
Undanfarin sex ár hafði Stein-
unn ekki gengið heil til skógar, en
hélt þó ótrauð áfram ritstörfum.
9. desember sl. söfnuðust nánir
ættingjar og vinir Steinunnar
saman á heimili hennar á 85 ára
afmælinu. Alir viðstaddir höfðu
mikla ánægju af þeim samfundum
en þó gerðu allir sér ljóst, einnig
afmælisbarnið að óboðinn gestur
hafði kvatt dyra og þetta yrði
síðasti afmælisdagurinn.
Skreytingar
GARÐSHORN^Í
SUDUHHLlÐ 35
Legsteinar Framleiðum allar stærðir og gerðir af legsteinum. Veitum fúslega upplýsingar og ráðgjöf um gerð og val legsteina.
ðl S.HELGASONHF STEINSÍVÍIÐJA SKEMMUVEGl 4S SÍMI7B677
Kveöjuorð:
Gísli Sigurjóns-
son í Bakkagerði
Fáum dögum fyrir jól fór Stein-
unn á sjúkrahús til skyndiskoðun-
ar, og þá kom skýrt í Ijós að hverju
fór. Gesturinn með krabbameins-
sverðið var tilbúinn að vinna sitt
verk. Þrátt fyrir banvænan sjúk-
dóm gat Steinunn ekki hugsað sér
að halda jól á sjúkrahúsi. Til þess
var lífs- og frelsisþrá hennar of
mikil og löngun til að vera heima
á jólahátíðinni: „Heima. Ég held
annars sð þetta sé fallegasta orðið
sem við eigum, hvort heldur það
minnir okkur á hús eða gamlan
torfbæ. Það býr í mildu skini jól-
anna og í gleði okkar, í handtaki
vinar, sem ber að dyrum.“ („Mynd-
ir minninganna".) Synir hennar
og læknar virtu þessa ósk Stein-
unnar og hún fékk að dveljast á
heimili sínu frá aðfangadegi til
annars dags jóla. 28. desember
andaðist hún á sjúkrahúsi. Þá var
lífsstríði hennar lokið, en minning
hennar lifir meðal ástvina hennar
og í þeim verkum sem hún lét eftir
sig; þar á meðal eru í handriti
skáldsaga, ljóðasafn og mynd-
skreyttævintýri.
Jólin voru vinkonu minni hug-
stæð, eins og fram hefur komið,
og nú er hún til moldar borin á
þrettánda dag jóla. Þessum minn-
ingarorðum langar mig til aö ljúka
með orðum hennar sjálfrar um jól
í ævintýrinu „Jól“ í bókinni „Niður
fljótsins": „Jól dýrðar og blessun-
ar, bros á fölum vöngum. Þakklæti
yfir fullum diski. Jól með litasafni
í fötum, ilm af nýrri sápu. Púður-
sykri í boxi og hörðum kringlum.
Jól með rúsínur og sveskjur sem
litlir englar höfðu tínt í landi
draumanna.
Þvílík jól. Jól með mildum geisl-
um frá flöktandi kertaljósum, sem
hétu pabbi og mamma og systkin-
in. Jól sem koma upp gamlan stiga
í bláum kjól með stóra, hvíta vængi
á bakinu. Með jólagjöf frá Jesú-
barninu. Guðs frið."
Jón Ólafsson
Gísli í Bakkagerði er látinn, 81
árs að aldri. Hann var fæddur 14.
september 1904 í Bakkagerði í
Reyðarfirði, yngsti sonur þeirra
hjóna Önnu Stefánsdóttur og Sig-
urjóns Gíslasonar.
Hann giftist Huldu Jónsdóttur,
sem ættuð var frá Krossi á Beru-
fjarðarströnd og eignuðust þau
fimm börn: Önnu Elínu húsmóður,
sem er látin og var gift séra Sváfni
Sveinbjarnarsyni, Guðbjörgu hús-
móður, gift Ásgeiri Ásgrímssyni
flugvirkja, Sigurjón húsasmið,
giftur Sigrúnu Brynjólfsdóttur
vefnaðarkennara, Birnu húsmóð-
ur, gift Einari Stefánssyni bif-
reiðastjóra og Eddu húsmóður,
gift Jóhanni Þorsteinssyni húsa-
smið. Barnabörn Gísla voru orðin
tuttugu og eitt og barnabarna-
börnin tíu.
Gísli bjó alla sína tíð í Bakka-
gerði og stundaði þar búskap
ásamt sjósókn. Hann var mikill
áhugamaður um félagsmál og lét
þau til sín taka. Var hann meðal
annars oddviti á Reyðarfirði og í
stjórn verkalýðsfélagsins á staðn-
um.
Ég var vanur að kalla hann
Gísla, afa konunnar minnar,
„tengdaafa". Ég hitti hann fyrir
8—9 árum, en átti þess síðar kost
að kynnast honum nánar og tókust
með okkur mjög góð kynni.
Gísli var maður lágvaxinn, en
þéttvaxinn, með krepptar hendur
hins aldna verkamanns. Fyrir
hugskotssjónum mínum stendur
hann þessi hægi öldungur á hlað-
inu í Bakkagerði, klæddur í vesti
með hatt á höfði. í fullkomnu
samræmi við bæinn sinn, þar sem
andi gamla tímans svífur yfir
vötnum. Með spaugsama sögu eða
vísu á hraðbergi. Glettnisbros, sem
breiðist yfir.allt andlitið og hlátur
sem hristir alian líkamann. Ákveð-
inn, hreinskilinn og lætur ekki bifa
ákvörðunum sínum. Sjálfstæður í
skoðunum, sjálfstæður í hugsun-
um, sjálfstæður í athöfnum.
Gísli var ákaflega heimakær.
Hann bjó síðustu árin einn í gamla
Bakkagerðishúsinu, en með dygg-
um stuðningi dætra sinna og fjöl-
skyldna þeirra á Reyðarfirði.
Honum hraus hugur við að þurfa
að vistast á stofnun. Á óðali feðra
sinna kaus Gísli að orna sér ævi-
kvöldið á enda, og honum varð að
þeirri ósk sinni. Andlát hans bar
brátt að þann 29. desember sl.
Nú lýkur degi. Sól er sest.
Nú svefnfrið þráir jörðin mest.
Nú blóm og fuglar blunda rótt,
og blærinn hvíslar: Góða nótt.
Guðs friður sigri foldarrann.
Guðs friður blessi sérhvern mann.
Kom, engill svefnsins, undurhljótt
og öllum bjóð þú góða nótt.
Hvíl hjarta rótt. Hvíl höndin þreytt.
Þcr himins styrk fær svefninn veitt.
Hann gefur lúnum þrek og þrótt.
Ó, þreytti maður, sof nú rótt.
(Vald.V.Snævarr.)
Blessuð sé minning Gisla í
Bakkagerði.
Jón Steinar Jónsson
t
Faðir okkar og tengdafaöir,
STEINGRÍMUR SVEINSSON,
SveinsstöAum við Nesveg,
andaðist aö Hrafnistu föstudaginn 3. janúar.
Börn og tengdasynir.
TOLVUNAMSKEIÐ
FYRIR FULLORÐNA
Fjölbreytt, gagnlegt og skemmtilegt byrjenda-
námskeið fyrir fólk á öllum aldri.
Dagskrá:
* Þróun tölvutækninnar
* Grundvallaratriði við notkun tölva
* Notendahugbúnaður
* Ritvinnsla með tölvum
* Töflureiknir
* Gagnasafnskerfi
* Tölvur og tölvuval
Fjárfestið í tölvu-
þekkingu. Það borg-
ar sig.
Gleðilegt nýtt ár.
Tölvufræðslan
Ármúla 36. Reykjavík.
Tími: 14., 16., 21. og 22. janúar kl.
20—23.
*
■<r
X