Morgunblaðið - 09.01.1986, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. JANÚAR1986
Hvemig er mannlíf í sjávarþorpum fyrir austan? Mannlíf-
ið snýst um afla úr sjó, beint og óbeint. Lífið er fiskur.
Þegar illa aflast versnar afkoma fyrirtækja og vinna
minnkar. Fólk getur ekki staðið við skuldbindingar og
sveitarfélög berjast í bökkum og reyna að halda samfélag-
inu gangandi þ.e. heilsugæslu, skólum og öðrum mikilvæg-
um þáttum þess.
Góð aflabrögð kalla á mikla, oft óhóflega vinnu, hægt
er að greiða skuldir frá aflaleysisárum og verða bjartsýnn
á ný. Kemur sildin, loðnan, hvemig verður vertíðin? spyr
fólkið, sem á allt sitt undir fiskinum úr sjónum. Ekki er
hægt að komast hjá slítandi vinnutörnum, sem þekkjast í
sjávarplássum, t.d. á síldveiðitímum. Fiskurinn verður ekki
keyptur eftir hentugleika eins og sígarettupakki út úr búð.
Hráefnið verður ónýtt sé það ekki unnið jafnskjótt og það
berst að landi.
Dagmar og eiginmaður hennar, Garðar Eðvaldsson.
Morgunblaðið/Elsa Petersen.
Hvemig
er mannlíf
í sjávarþorpum
fyrir austan?
Rætt við Dagmar Óskarsdóttur á Eskifirði,
fyrstu konuna sem á sæti í Síldarútvegsnefnd
Morgunblaðið/ólafurK. Magnússon.
Dagmar Óskarsdóttir á fundi í Síldarútvegsnefiid. Talið frá vinstri: Óskar Vigfusson, form. Sjómannasam-
bands íslands, Margeir Jónsson, útgerðarmaður, Birgir Finnsson, fyrrv. alþingismaður, Guðmundur Karls-
son, framkv.stjóri, Kristmann Jónsson, útgerðarmaður, Einar Benediktsson, aðst.framkv.stjóri, Gunnar
Flóvenz, framkv.stjóri, Dagmar Óskarsdóttir, framkv.stjóri, Sigurður Stefánsson, lögg. endurskoðandi. Á
myndina vantar Hermann Hansson, kaupfélagsstjóra, Höfh, Hornafirði.
konur átt dijúgan þátt { atvinnulíf-
inu eins og á flestum stöðum þar
sem fiskiðnaður er aðalatvinnuveg-
ur. Þær stjórna heimilum, hús-
byggingarframkvæmdum og fyrir-
tækjum, sem er eðlileg afleiðing
þess, að margur húsbóndinn er
mikinn hluta ársins úti á sjó. Nokkr-
ar konur eru og hafa verið út-
gerðarstjórar, þær sjá um rekstur
fyrirtækja með miklum skörungs-
skap. Má sjá þær skjótast í bankann
með stresstösku í hendi um leið og
þær fara i verslun að kaupa nauð-
synjar til heimilanna. Ein þessara
kvenna situr f rótgróinni karla-
nefnd, sem er að hálfu leyti skipuð
af Alþingi og sækir fundi reglulega
til Reykjavíkur þar sem nefndin
kemur saman til þess að ræða um
silfur hafsins, veitt og óveitt, nýtt
ogsaltað.
Fyrsta og eina konan, sem hefur
átt sæti í Síldarútvegsnefnd er
Dagmar Óskarsdóttir. Hún féllst á
að sitja fyrir svörum stallsystur
sinnar, sem hefur fundist lítill gaum-
ur hafa verið gefinn að þessu merkis-
þrepi í metorðastiga kvenna.
- Dagmar, ert þú Eskfirðing-
ur?
- Nei, ég er fædd í Reykjavík
1935 en ólst upp á Seyðisfirði frá 8
ára aldri og bjó þar til ársins 1959.
Ég var að vísu að heiman í nokkur
ár við nám og vinnu. Ég var fyrst
í Eiðaskóla og síðan í Verzlunarskóla
íslands og útskrifaðist þaðan 1953.
Eftir það vann ég við skrifstofustörf
í Reykjavík og á Seyðisfírði þar til
ég gifti mig 1957. Á Seyðisfirði var
ég hjá Erlendi Bjömssyni fyrst á
bæjarskrifstofunni, þegar hann var
bæjarstjóri og síðan á sýsluskrifstof-
unni eftir að hann varð sýslumaður.
Ég kynntist manninum mínum Garð-
ari Eðvaldssyni, ættuðum úr Mjóa-
firði, á Seyðisfírði og við bjuggum
þar tvö fyrstu hjúskaparár okkar en
þá fluttum við til Djúpavogs. Hingað
til Eskifjarðar fluttum við ekki fyrr
en árið 1968 og hér er yngsta bamið
okkar af fimm fætt.
- Var maðurinn þinn lengi á
sjó?
- Garðar var skipstjóri á bátum
allt til ársins 1980 og þá var ég búin
að vera sjómannskona í 23 ár.
- Leiddist þér það aldrei?
- Þegar ég var yngri þótti mér
það einmanalegt, sérstaklega þegar
við bjuggum á Djúpavogi. Eg þekkti
engan þegar við fluttum þangað og
kynntist fáum og það held ég að sé
eini tíminn, sem mig vantaði félags-
skap. Ég var svo ung þá og hafði
þörf fyrir að umgangast fólk en
Garðar var á sjó mest allt árið og ég
bundin yfir ungum bömum og þá h
eld ég, að ég hafi vanist af því að
umgangast fólk. En mér hefur aldrei
leiðst. Ég hef alltaf haft nóg að
gera, hef unnið mikið í höndunum,
lesið mikið og fundið mér eitthvað
til. Það væri frekar að mig hafi
vantað tíma.
- Ertu mikil húsmóðir?
- Ég var alltaf að og áður saum-
aði ég og prjónaði á börnin og það
má vera að ég hafi skapað mér þetta
annríki til þess að finna ekki eins
fyrir einverunni. Ég held að ég hafí
hugsað þokkalega um bömin mín
og heimilið en ég hef aldrei kunnað
að halda veizlu.
- Hvenær byijaðir þú að vinna
utan heimilisins?
- Árið 1971 stofnuðum við Garð-
ar ásamt öðrum hjónum, Elínborgu
og Aðalsteini Valdemarssyni, hluta-
félagið Sæberg og keyptum bát, sem
við skírðum „Sæberg". Garðar og
Aðalsteinn vom til skiptis skipstjórar
á skipinu og sá sem var í landi
hugsaði um útgerðina, veiðarfæri
og annað sem tilheyrði rekstrinum.
Ég sá um bókhaldið og peningamál-
in, með þeirra hjálp framanaf, en
með tímanum lenti öll pappírsvinna
á mér og ég var nokkuð fljot að
komast inn í lánakerfið og annað
sem tilheyrir svona fyrirtæki og ég
hef oft sagt síðan að ég væri sann-
kallað möppudýr þess. Fyrstu árin
var ég rheð þetta á borðstofuborðinu
heima. Þá var oft mikið að gera en
einhvem veginn tókst mér að sam-
eina þetta heimilisstörfum og bama-
uppeldi. Tíminn var notaður á kvöld-
in þegar bömin voru sofnuð og um
helgar ef hægt var að senda þau í
bíó. Svona var þetta en fljótlega
keyptum við gamla söltunarstöð og
fluttum skrifstofuna þangað og enn
síðar fluttum við í þetta hús, sem
við erum í nú.
- Hafið þið saltað síld frá stofu-
un fyrirtækisins?
- Nei, en eftir 1975 hefur verið
saltað hjá Sæbergi hf. nema eina
eða tvær vertíðar. Jú, það er mismik-
ið að gera og stundum eru um 100
manns á launaskrá á viku, en nú
vinn ég allt bókhaldið á tölvu og er
örfljót að því og þetta er ekkert mál.
Ég hef alltaf verið í hálfu starfi hjá
fyrirtækinu og þó að komi tamir,
þannig að vinna þarf á öllum tíma
sólarhringsins, hef ég ekki reiknað
það sem aukavinnu heldur talið að
það jafnist upp þegar rólegri tímar
eru. Fyrstu árin var ég launalaus,
þá vom aðrir sem gengu fyrir og
peningamir þurftu að fara í annað.
- Varstu ekki hrædd við tölv-
una, að fara að læra á hana og
skipta um vinnuaðferð?
- Nei, ég var ekki haldin tölvu-
hræðslu. Ég fékk tilsögn hjá GSR,
sem er útgerðarfyrirtæki á Reyðar-
firði, svo kom þetta með æfingunni
og ég sé ekki eftir handskrifuðu
bókhaldsaðferðinni. Það er svo
hreinlegt og mikill tímasparnaður
að vinna bókhald á tölvu, ég gæti
trúað að það væri helmingi fljótar
unnið á þann veg og allt nákvæmt
og úrlausnir koma strax. Launa-
seðlar prentast á skammri stund og
þeir eru tilbúnir til útsendingar beint
úr tölvunni. Ég hef alltaf haft gaman
af að vinna við bókhald og nota
tölvuna einungis sem vinnudýr en
hef ekki komist upp á lag við að
leika mér á hana.
- Hvenær varstu kosin í Síld-
arútvegsnefiid, kom það þér á
óvart?
- Það var haustið ’82. Ég er búin
að sitja marga fundi með síldarsalt-
endum í gegnum árin og því ekki
óeðlilegt að ég væri kosin, þótt mér
kæmi það á óvart kannski vegna
þess að ég er kona. Ég var eins og
þorskur á þurru landi í nefndinni í
byijun, en karl hefði áreiðanlega
verið það líka. Flestir þurfa einhvem
aðlögunartíma þegar þeir hefja nýtt
starf. Fyrst var ég kosin til þriggja
ára og nú nýlega endurkjörin til
næstu þriggja. Það eru tvö saltenda-
félög á landinu. Síldarsaltendur á
Suður- og Vesturlandi eru í öðru
félaginu en saltendur á Norður- og
Austurlandi í hinu. Þessi tvö félög
eiga þijá fulltrúa í Síldarútvegs-
nefnd, það félag, sem hefur hærra
söltunarhlutfall á þriggja ára tíma-
bili hefur tvo fulltrúa en hitt einn.
Jú, sumt fólk hefur orðið hissa á
því að ég sæti í þessari nefnd og
þá ekki síður kvenfólk. „Hvað er
kvenmaður að gera í Síldarútvegs-
nefnd," sagði ein og hélt að þetta
væru einkamál karla. Sumir halda
ef til vill að kvenfólk hafí ekkert vit
á síld eða útgerð yfirleitt, en við, sem
höfum þetta fyrir lifíbrauð og erum
alin upp við sjóinn og fiskirí, lítum
þetta kannski öðrum augum. Hér
hafa konur orðið að sjá um ýmislegt
sem varðar útgerð og hefur það
eflaust lengi verið svo þar sem karl-
menn hafa unnið til sjós en konur í
landi. Nei, ég verð síður en svo vör
við að samnefndarmenn líti mig
öðmm augum af því að ég er kona,