Morgunblaðið - 09.01.1986, Page 19
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. JANÚAR1986
19
Fiskveiðibæklun
og önnur bæklun
eftir Kristjón
Kolbeins
Föstudaginn hinn 20. desember
sl. birtist grein í Mbl. eftir Ammund
Backmann um þau vandamál, sem
við er að etja í sjávarútvegi. Greinin
er á margan hátt vel skrifuð en þar
er tæpt á ýmsu, sem þyrfti nánari
skýringa við út frá hagrænu sjónar-
miði. Um þessi mál hefur oft verið
fjallað á undanfömum ámm út frá
líffræðilegum, hagrænum og ýmsum
félagslegum sjónarmiðum. Þráfald-
lega hefur þessi umræða farið fyrir
ofan garð og neðan hjá almenningi,
vegna fræðilegra útskýringa og
einatt em menn ósammmála í grund-
vallaratriðum þ.a.e. greinir á um
fræðin sjálf. Þetta er svipað því og
þegar deilt er um hvort reykingar
valdi krabba eða tilhneiging til
krabbameins reykingum. Einnig
hafa greinarhöfundar oft gleymt
því að mál sitt skal hver og einn
setja fram á svo skýran hátt að
amma viðkomandi skilji það. Eg
vona að ömmur taki þessi orð ekki
óstinnt upp. Sízt vildi ég kasta rýrð
á þær.
Á íslandi eru a.m.k. 5.000 fiski-
fræðingar og hver og einn þeirra
telur sig hafa höndlað hinn eina
stóra sannleika. Á Alþingi íslend-
inga sitja 60 þeirra og auðvitað
mótast afstaða þeirra til kvótakerfi,
skrapdagakerfis, banns við notkun
ákveðinna veiðarfæra o.fl. á fiski-
fræðilegum rökum.
Fiskifræðingar eru á margan hátt
í erfiðri aðstöðu þar eð það sem
þeir eru að fást við er yfírleitt hulið
sjónum manna undir yfirborði sjáv-
ar. Spádómar þeirra hafa stundum
brugðizt vegna of- eða vanmats á
styrkleika einstakra árganga. Oft
er einnig erfitt að meta hvaða
samhengi ríkir milli veiða á mörgum
stöðum úr fæðukeðjunni og vaxtar
og viðgangs einstakra stofna.
Eitt er þó víst að það er að m.v.
nútíma tækni þolir enginn fiskstofn
óhefta sókn. Flestir eru sammála
um að fara eftir ráðleggingum fiski-
fræðinga í sambandi við veiðar á
síld, loðnu, humri, rækju og skel.
íslenzki vorgotssíldarstofninn er nær
horfinn vegna gegndarlausrar of-
veiði og norsk-íslenzki síldarstofninn
er ekki svipur hjá sjón m.v. það sem
hann var fyrir tuttugu árum þegar
íslendingar veiddu 700-800 þúsund
lestir af síld. Þegar kemur að nýt-
ingu þorskstofnsins eru menn ekki
sammála.
Á þorskinn verða menn að líta
sömu augum og á hrossastóð, naut-
gripahjörð eða fjárhóp, sem ákveð-
inn fjölda einstaklinga á ákveðnum
aldri og af tiltekinni þyngd. Ekki
er sett á á haustin undan þeim ám
sem drepa undan sér á vorin, né
heldur verða þau lömb gemlingar,
sem fara í sláturhús á haustin. Það
þætti léleg búmennska að reka lömb
til slátrunar á miðju sumri þegar
fallþunginn er 10 kg undir því yfir-
skyni að nýta þurfi sláturhúsin betur
yfir sumarið. I staðinn fyrir að bíða
fram á haust þegar fallþunginn er
14-15 kg.
Með ýmsum aðferðum eins og
merkingum, endurheimtum, aldurs-
samsetningu aflans, seiðarannsókn-
um og bergmálsmælingum er reynt
að meta styrkleika einstakra ár-
ganga fiskstofna. í raun er ekki vitað
að fullu um styrkleikann fyrr en
árgangsins hættir að gæta í veiðinni.
Fiskveiðar byggjast á nýtingu
endurnýjanlegra auðlinda og um þær
gilda ákveðin lögmál sem valda því
að sóknin hefur tilhneigingu til að
fara fram úr hagkvæmustu sókn.
Þetta stafar af þvi að ekki fara alltaf
saman hagsmunir einstakra útgerða
eða byggðarlaga og þjóðarheildar-
innar. Eftir að fiskstofn er fullnýttur
hefur aukin sókn eingöngu í för með
sér breytta afladreifingu, aukinn
kostnað og oft minni heildarafla. Það
hefur sýnt sig að með aukinni sókn
breytist þorskaflinn oft lítið en
kostnaðurinn eykst. Mikil sókn hefur
áhfrif á stofnstærð þannig að stofn-
inn minnkar og veiddur er hlutfalls-
lega stór hluti af stofninum með
miklum kostnaði. Ef dregið er úr
sókn eflist stofninn og þar með
kynþroskahluti hans. Oft getur afl-
inn jafnvel aukist, kostnaður við
veiðamar minnkar, hagkvæmni
veiðanna eykst. Verið er að veiða
lítinn hluta af stómm stofni með
litlum kostnaði.
Stærð hrygningarstofnsins hefur
geysimikla þýðingu í þessu sambandi
einkum fyrir vetrarvertíð sunnan-
lands og vestan. Það er gömul
þumalfingursregla að vertíðarafli á
bát er að meðaltali einn þúsundasti
af hrygningarstofni þorsksins. Við
getum litið þannig á að vertíðarbátur
fari með ákveðinn kostnað út á sjó
óháð aflanum. Því skiptir vemlega
máli hvort afli er að meðaltali 700
lestir á bát eða aðeins 200, allt eftir
því hvort hrygningarstofninn er 700
þúsund lestir eða aðeins 200 þúsund
lestir.
Það sem gerir gæfumuninn þegar
dregið er úr sókn er að fiskurinn
nær að þyngjast á milli ára. Meðal-
þungi þriggja ára þorsks er aðeins
1,1 kg en 7 ára er hann 4,7 kg.
Ohætt er því að fullyrða að náttúran
greiði okkur okurvexti af þeim
þorski sem við geymum í sjónum
frá fjögurra ára aldri til sjö ára
aldurs þótt tillit sé tekið til náttúm-
legrar dánartölu. Þess ber einnig að
geta að þegar dregið er úr sókn
byggist veiðin á fleiri árgöngum en
þegar sóknin er mikil.
Miklar sveiflur em á styrkleika
einstakra árganga þorsks. Þess
vegna fer oft þannig að ákveðinn
árgangur heldur uppi veiðinni í mörg
ár. Þetta heyrir víst fortíðinni til.
Árgangurinn frá 1922 hélt uppi
veiðinni árin 1930-1933 og einnig
árin 1934 og 1935 en hans gætti
allt til ársins 1940. Árgangurinn
1945 var einnig mjög sterkur og átti
ríkan þátt í veiðinni árin 1953-1957.
Árgangurinn frá 1964 var einn sá
bezti, sem klakizt hafði út í tvo ára-
tugi en vegna gegndarlausrar veiði
á honum fyrir kynþroskaaldur veidd-
ist hundrað þúsund tonna minni afli
úr honum en verið hefði ef sóknin
í hann hefði verið innan skynsam-
legra marka á meðan hann var að
alast upp.
Kristjón Kolbeins
„Það þætti léleg bú-
mennska að reka lömb
til slátrunar á miðju
sumri þegar fallþung-
inn er 10 kg undir því
yfirskyni að nýta þurfi
sláturhúsin betur yf ir
sumarið.“
Áður fyrr veiddu íslendingar um
80% þorskafla síns á tímabilinu frá
janúar til maí. Nú hefur sú breyting
orðið að aflinn dreifist meira yfir
árið og jafnframt yfir landið. Út-
haldið hefur orðið dýrara.
íslendingar hafa sjaldan kunnað
sér hóf í fjárfestingu. Fjárfest hefur
verið í afkastagetu flota umfram
afrakstursgetu fiskstofna og því er
ástandið eins og Ammundur lýsir í
upphafi greinar sinnar. Ástæðan er
ekki sú að nægur fiskur sé í sjónum
fyrir flotann til að stunda óheftar
veiðar og því sé við fískifræðinga
að sakast. Þeir séu það miklar fiski-
fæiur að þeir finni aldrei fisk og
því sé bölsýnistefna ríkjandi í fisk-
veiðum íslendinga. Ástæðulaust er
að blanda saman bjartsýni og ósk-
hyggju. Raunsæi er fyrir mestu.
Kunnur Nóbelsverðlaunahafi
sagðist eitt sinn vera skammtíma
bölsýnismaður en langtíma bjartsýn-
ismaður. Þetta ættu fleiri að hafa
að leiðarljósi.
Höfundur er viðskiptafræðingur.
Sálfræðinga-
félag íslands
heldur nám-
skeið um helgina
Gagnamiðstöð Sálfræðingafé-
lags Islands gengst fyrir nám-
skeiði i Odda 11. og 12. janúar.
Á laugardag hefst námskeið
kl. 13.00 með þvi að dr. Sigríður
Valgeirsdóttir kynnir rannsóknir
á leiðsöguprófi. Klukkan 14.00
fjallar Þorsteinn Sigurðsson
skólastjóri um Raynell-tal-
kennslupróf.
Á sunnudag kl. 13.00 talar Gylfi
Ásmundsson forstöðusálfræðingur
um túlkun á MMPI. Sölvína Kon-
ráðsdóttir sálfræðingur ijallar um
þýðingar og staðlanir á sálfræðileg-
um prófum kl. 14.00 og að síðustu
ræðir Júlíus K. Bjömsson sálfræð-
ingur um tölvuforrit, sem kallast
Eysenck Personaiity Questionnaire.
Þátttökugjald verður innheimt á
staðnum. Þá verða kynnt ýmis sál-
fræðileg gögn sem unnið er með
hér á landi.
Mannekla —
ekki mannelska
í tilvitnun í bréf frá Kjartani
Jónssyni trúboða í Kenýa í dálk-
unum Fólk í fréttum í miðviku-
dagsblaði breytti prentvilla, þar
sem mannekla varð að mann-
elsku, rækilega merkingu í setn-
ingu. Hún átti að vera svona:
„Vegna manneklu hjá Norska
lútherska kristniboðssambandinu,
sem við störfuðum í mjög nánum
tengslum við, vomm við lánuð hing-
að niður á strönd Indlandshafs í
eitt ár.“
Leiðréttingf
RANGT var hermt I Morgun-
blaðinu miðvikudaginn 8. janúar
hver hæsti mögulegi vinningur í
Happdrætti Háskólans væri.
Sagt var að hann gæti hæstur
orðið 10 milljónir króna í des-
ember með fimmföldum tromp-
miða.
Hið rétta er að hæsti mögulegur
vinningur er 18 milljónir í desem-
bermánuði svo fremi sem viðkom-
andi eigi fjóra miða á sama númeri
auk trompmiðans. Hæsti vinningur
á einn miða er 2 milljónir í desember
þannig að fjórfaldur miði auk
trompmiða nífaldar upphæðina.
Ný bandarísk kvikmynd byggö á blaöagreinum, er birst hafa í Rolling Stone-
Magazine. Handrit: Aaron Latham og James Bridges. Framleiöandi og leikstjóri:
James Bridges.
Aöalhlutverk: John Travolta, Jamie Lee Curtis.
John Travolta hefur fengiö mjög góöa dóma fyrir leik sinn í þessari mynd. Hann
hlaut frægö og frama fyrir myndirnar „Urban Cowboy", sem James Bridges leik-
stýröi. Einnig „Staying Alive" í leikstjórn Sylvester Stallone, „Grease“ og „Two
of a Kind" þar sem hann lék á móti Oliviu Newton-John. Hann var útnefndur til
Óskarsverölauna fyrir „Saturday Night Fever".
Jamie Lee Curtis er dóttir hjónanna Tony Curtis og Janet Leigh. Skemmst er
aö minnast hennar í hinni frábæru gamanmynd „Trading Places“ þar sem hún
lék á móti Dan Aykroyd og Eddie Murphy.
Tónlist: Perfect sungin af Jermaine Jackson. Lay Your Hand On Me — Thompson
Twins. I Sweat — Nona Hendryx. All Systems Go — Pointer Sisters. Hot Hips —
Lou Reed. Shock Me — Jermaine Jackson og Whitney Houston. Wear Out The
Grooves — Jermaine Stewart. Masquerade — Berlin. Talking To The Wall —
Dan Hartman. Wham Rap — Wham!
Blaðadómar: „Fyrsta flokks leikur. Skemmtileg, fyndin og eldfjörug."
Rex Reed, New York Post
„Fullkomin er fyrsta flokks mynd.“
US Magazine
„John Travolta er fullkominn í „Fullkomin". Myndin er fyndin og sexí.“
Pat Collins, CB-TV
Sýnd í A-sal kl. 5, 7, 9 og 11.15.
Hækkaö verd.