Alþýðublaðið - 01.10.1920, Qupperneq 1

Föstudaginn i. október.
225. tölubl.
Hér með [tilkynuist vinnam og ættingjum, að minn elskulegur
eiginmaður, Ásmundur Guðmundsson, andaðist á heimili sínu,
Þórsgötu 2, 30. september 1920. Jarðarförin ákveðin siðar.
Reykjavík, 30. september 1920.
Jónina H. Jónsdóttir.
1920
Sfðasti koimngnriHR.
III.
Jafnfratnt því sem vald hinna
kosnu sveitarhöfðingja óx og varð
arfgengt, óx vald þeirra höfðingja
sem höfðu landvarnirnar á hendi,
og einnig það varð arfgengt.
Borgunin sem þeir fengu fyrir að
halda uppi landvörnum, hafði í
fyrstu verið sanngjörn og af góð-
um hug goidin, en er stundir liðu
voru það þessir landvarnarforingj-
ar, sem sjálfir réðu því, hve mikil
var borgunin — skatturinn — til
þeirra. Þeir höfðu altaf vopnaða
menn til taks, og komu oftast sfnu
fram, en þó það kæmi fyrir ein-
staka sinnum, að samtök væru
gerð á móti þessum landvarnar-
höfðingjum eða kóngum, er þeir
síðar voru nefndir, þegar þeir
fóru altof langt í kröfum sínum,
þá tókust þau samtök eigi ávalt.
tækjust þau og yrði kúgarinn
drepinn, kom brátt kóssgur í kóngs
stað. Einhver helzti maðurinn í
samtökunum varð þá kóngur, og
þó hann kannske væri eitthvað
skárri en sá, sera fyrir var, þá
liðu vanalega ekki margir manns-
aldrar þar til aftur sótti í sama
farið. Aðstaða landvarnarforingj-
ans, eða kóngsins til sveitarhöfð-
ingjans, varð í mörgu mjög svip-
að aðstöðu þeirra til afmennings,
en lengi fram eftir öldum tókst
þeim þó ekki eins vel að brjóta
sveitarhöfðingjana undir sig, eins
þeim að kúga almenning, og
iétu kóngarnir þó óspart drepa
alia höfðingja, er þeir óttuðust
að verða mundu sér ofjarlar. Tóku
þeir síðan eigur þeirra, og settu
yfir þær og héraðsvöldin ein-
^verja menn, er verið höfðu þeitn
trúir eða reynst vel í orustum.
Stundum fengu lfka menn, er
komið höfðu sér vel við konung-
3lio, slík völd og auðæfi, að eins
því þeir höfðu komið sér vel
v'ð kóhg, og voru þá einhverjir
Sveitarhöfðingjar drepnir, þó ekk-
ei* hefðu til saka unnið, til þess
að koma hinum að. Upprunalega
voru það eingöngu þeir, sem
skarað höfðu fram úr í orustum'
og þvílíku, sem fengu slík hlunn-
indi hjá konungunum. En sfðar á
öldum voru þeir menn einkum
gæðingar konunganna, sem mestan
dugnað sýndu f því, að myrða þá
sem konungarnir töidu sér hættu-
Iega, eða ræna fögrum konum
handa konungunum, sem vana-
lega lifðu i sukki og saurlifnaði
miklurn. Állmikili hluti af höfð-
ingja- eða aðalsættum nútfmans
eiga rót sína að rekja til hóru-
sona konunga fyrri alda, og má
þar til nefna ýmsar helztu léns-
greifaættirnar í Danmörku.
IV.
Stundum hefir það borið við,
að aðallinn hefir ætlað að bera
konungdóminn ofurliði, en þegar
þetta hefir ætlað að verða, hafa
konungarnir vanalega leitað styrks
hjá lýðnum; hafa fengið lýðinn til
þess að styðja sig, með því að
veita honum lið gegn þrælkun
aðalsins. Á slfkum og þvflíkum
tfmum gerði konungsvaidið þannig
nokkuð gagn, þó það gagn væri
sjaldan gert í öðrum en eigin-
gjörnum tilgangi.
En þessir tímar eru fyrir löngu
liðnir. Nú á tímum eru kóngar
ekki til nokkurs gagns, en oft til
mikils ógagns, enda hafa kóngar
nútímans verið nefndir botnlangar
þjóðaiíkamanna. Botnianginn er,
svo sem kunnugt er, úrelt lfffæri,
og gerir nú alls ekkert gagn, en
veldur því oft að líkaminn verður
sjúkur.
En mörgum gengur illa að sjá
þetta ait, af því þeir þekkja ekki
sögu konungdómsins, og þó er
skilningurinn mikið að aukast nú
síðustu árin, eins og hið ákafa
kóngahrun sýnir.
Konungsstjórn er nú ekki í
Norðurálfu nema á Norðurlöndum,
Hoilandi, Belgfu, Bretlandi, Italíu,
Spáni og hjá hinum háifviltu þjóð-
um á Balkanskaga, og utan Norð-
urálfu ekki nema í Japan og Síam
nokkrum öðrum meira en hálfvilt-
um löndum í Asíu og Afríku.
Það virðist því eigi þurfa mikla
spádómsgáfu til þess að sjá það,
að kóngar verði, 'áður eu langt
um Ifður, ekki til annarsstaðar en
í spilum og manntafli, en af þeim
stöðum mun mörgum finnast þeir
ómissandi.
Það er haft orð á því, að
Kristján hinn tíundi sé að mörgu
leyti gerfilegur maður. En það er
í rauninni sterkasta árásin sem
hægt er að gera á konnungdóm-
inn, að það skuli vera haft orð á
því, að æðsti raaður þjóðarinnar
sé almennilegur maður! Slfkt
mundi ekki koma fyrir, ef æðsti
maðurinn í landinu væri kjörina
til starfsins af þjóðinni, þvf þá
mundi það æfinlega vera einn af
vitrustu mönnum þjóðarinnar, sem
starfann hlyti. En þar sem kon-
ungsstjórn er, getur vitfirringur
hæglega hlotið konungdóm, enda
hefir það stundum komið fyrir,
og oft hafa kóngar og keisarar
verið nautheimskir, jafnframt þvf
sem þeir voru alveg aðgerðalausir
og má tilnefna Nikulás, hinn sfð-
asta keisaia Rússa.