Morgunblaðið - 24.01.1986, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 24. JANÚAR1986
13
Vilborg: Ég hef verið með yngri
strákinn. En nú er hann hjá pabba
sínum — í kringum frumsýninguna.
Og eldri strákurinn hefur verið hjá
Helga í vetur í Reykjavík. Hann er
byijaður í skóla og Helgi er að leika
í Land míns föður hjá Leikfélagi
Reykjavíkur.
Blm.: Hefur ekkert verið erfitt að
hafa litla pjakkinn í vetur með öllum
þessum æfingum?
Vilborg: Nei, það er ekki æft svo
mikið á kvöldin. En í kringum frum-
sýningu er maður alveg óalandi og
ófeijandi. Þá eru gerðar svo miklar
kröfur til manns í leikhúsinu að
ekkert er eftir að gefa þegar heim
kemur. Þegar ég minnist á þetta
dettur mér í hug saga sem einn
kennara minna í Leiklistarskólan-
um sagði: Það var leikstjóri í Finn-
landi sem fiutti alltaf að heiman í
kringum frumsýningar — bjó þá í
annarri íbúð sem hann átti í mið-
borginni rétt hjá leikhúsinu. Öllum
til mikillar hugarhægðar því hann
var gjörsamlega óþolandi á þessu
tímabili! Þetta er algengt með leik-
ara og leikstjóra.
Blm.: Hvemig er annars að vera
leikari hér á landi?
Vilborg: Það má segja að það sé
ljúfsárt. Leikaramenntun er ofsa-
lega góð menntun. Hún þjálfar svo
margt í manni. Menn þjálfast í söng,
upplestri, leikrænni tjáningu og
stunda líkamsrækt. Maður ætti að
geta gert allt sem mann langar
eftir að hafa farið í gegnum leiklist-
norðan væri svo mikil kyrrð — svo
rólegt. Þér finnst ekkert of rólegt?
Vilborg: Ég get lagað mig að
aðstæðum. Eg bjóst ekki við neinu
Jet-set“-lífi héma. Það eru margir
fletir á mér. Stundum finnst mér
gaman að vera innan um fólk —
en stundum finnst mér það mjög
erfitt. Þá vil ég vera ein — jafnvel
úti í sveit, hlusta á fuglana og horfa
upp í himininn. En þegar ég vil
skemmta mér geri ég það og geri
það ærlega.
Blm.: Hve lengi ertu ráðin hér hjá
Leikfélaginu?
Vilborg: Ég er lausráðin — kom
upphaflega í eitt stykki, Jólaævin-
týrið. Það vill oft verða að menn
haldi svo áfram, það er hagstæðast.
Við reiknuðum það út að gamni
okkar um daginn að ef við flygjum
norður um helgar til að sýna þá
myndum við hafa um 500 krónur
í laun á viku! Hitt færi í flugið.
Þannig að það borgar sig varla .. .
Ég er eins og farandverkamaður.
Veit ekkert hvar ég verð næsta
vetur. Það er líka gott að breyta
til — holit að leika ekki alltaf fýrir
framan sama fólkið.
(Það er farið að rökkva úti og
rökkur er líka í stofunni. Hefur
reyndar verið allan tímann. Kaffið
í hvíta bollanum er orðið kalt —
blaðamaðurinn gleymdi að drekka
það. Leikaramir tveir skiptast á
orðum sem eiga ekki að heyrast út
í sal. Eftir nokkra stund kveður
blaðamaðurinn, opnar útidymar og
gengur niður tröppumar. Hann
hverfur út af sviðinu vinstra megin
„Þetta er yðar gervi. í þessu gervi verðið þér að sýngja, með sópinn
i annarri hendi og helst barnið á handleggnum, að minnstakosti
tuskubarn, og skolfötuna ekki meiren sosum tíu sentímetra frá
fætinum ...“ Feilan Ó. Feilan (Theódór Júlíusson) og Lóa (Vilborg)
i Silfurtúnglinu.
amám. Hugsunin verður að vera
þori, get og vil. Og mér finnst að
leikræn tjáning ætti að vera kennd
í skólum eins og teikning. Það er
agalegt að menn skuli ekki geta
tjáð sig almennilega.
Ég er stundum svo feimin að ég
þori ekki að heilsa fólki, og þá er
haldið að maður sé svona hrokafull-
ur. Leikaraímyndin er nefnilega
ekki rétt. Leikarinn er ekki sá sem
er aldrei feiminn; sá sem stendur
alltaf upp í partýjum og segir
brandara.
Blm.: Þú sagði áðan að hér fýrir
.. .... . ............
en leikkonan stendur á því miðju
með vindil í hendinni.)
Tjaldið
P.s. Vilborg fæddist í Kópavogi og
bjó þar sem bam. En síðan 1975
hefur hún búið í Reykjavík. Hún
er 28 ára („átta ár síðan ég varð
stúdent! — ótrúlegt. Tíminn er eins
ogorrustuþota," sagði hún).
Texti og myndir:
Skapti Hallgímsson
Unaðsparadísin
Spánn — eða ...
Af reynslu þýskra útflyljenda
Versti óvinur þeirra er leiði.
Aðaliðja þessara eftirlaunaþega,
sem leituðu síðbúnir lífsfyllingar
sem dvalargestir í spánskri útlegð,
er bundin forgarði húsanna: vökva,
bera á og slá blettinn. — Hið
„græna“ tilbreytingarleysi.
„Aðeins atvinnuleysingjamir
okkar þola þennan eilífa sunnudag,
því þeir eiga þó von,“ hæðist
spánski félagsfræðingurinn Mario
Gaviria að erlendu eftirlaunaþegun-
um við Miðjarðarhaf.
Fyrir utan þær um það bil 40
milljónir ferðamanna, sem flæða
árlega yfir spönsku strandlengjuna,
hefur innanríkisráðuneytið í Madrid
skráða árið 1984 um 22.139 Þjóð-
veija með fasta búsetu á Spáni.
Alþjóðasamtök erlendra landeig-
enda telja þó að um 250 þúsund
Þjóðveijar búi á Spáni, oftast óopin-
berlega og án löglegs dvalarleyfis.
Þjóðveijinn Tim Esser, frétta-
maður og fyrrverandi „hippi“, telur
að yfirvöld þau er fara með málefni
þessara erlendu íbúa viti ekki einu
sinni hve margir Þjóðveijar búi t.d.
á eyjunum Mallorca og Ibiza. En
það telur hann sig einan vita. Hann
gaf út á eyjunum stærsta þýska
dagblaðið, sem gefið er út fyrir
útlendinga í Evrópu, fyrir um
30.000 þýska lesendur.
Séra Wolpert frá þýsku kaþólsku
kirkjunni á hinni spönsku Benidorm
kallar þessa dvalargesti, sem komu
til að eyða rólegu ævikvöldi sínu á
sólríkum stað, „rótslitin tré“. Eftir
flórtán ára reynslu segist hann vita
að „á þeirra aldri nái ekki nærri
allir fótfestu á þessari ókunnu jörð“.
Gott dæmi þar um er eftirlauna-
þeginn og fyrrverandi kaupmaður-
inn Hans Otto Braun, frá Garmisch
— Partenkirchen. Hann lenti í ósátt
við alla sína þýsku nágranna. Hann
dró sig í hlé í skjóli bókaskáps síns,
þar sem eingöngu var að fínna stóra
þýska alfræðibók, „Grosse Brock-
haus“ frá árinu 1952. Hann braust
áfram frá A til M, þá gaf hann upp
öndina. „Þetta er verra en fangelsi
ef maður hefur ekkert samband
lengur við annað fólk,“ sagði ekkja
hans.
Heilsa þessa eftirlauna-, hjóna-
fólks verður fljótt helsta vandamál-
ið. Það spyr sjálft sig, í næstum
þrúgandi martröð: „Hvort okkar
deyr á undan f þessu framandi
landi, hver verður þá eftir, gamall
og einmana?" Óttinn við að verða
gamall og einmana í spánskri eftir-
launaútlegð rænir suma ótímabært
lífslöngunni.
Samtals á rúmlega ein milljón
útlendinga einbýlishús, íbúð eða
landskika á Spáni. Fyrir utan Þjóð-
veija eru það aðallega Englending-
ar, Frakkar, Hollendingar og Norð-
urlandabúar sem hér um ræðir.
Hagfræðingurinn Francisco
Jurado Arrones frá Malaga sagði
svo fyrir fimm árum í bók sinni
„Espana En Venta“:, „Sala föður-
lands okkar er áhættusöm." Strax,
þegar eftirspumin eftir landi hafði
náð hámarki, héldu spönsku herim-
ir sig fast við að ná fram lögum,
sem áður hafði ekki verið sinnt að
fylgja. Lög þessi bönnuðu sölu á
hemaðarlega mikilvægum strand-
svæðum við Cartagena, í kring um
Gíbraltar og á Kanaríeyjum.
Enn í dag versla yfír eitt þúsund
mangarar og gróðabrallarar með
spánska jörð og híbýli. í Þýskalandi
einu finnast 220 slíkar Spánar-
skrifstofur. Á síðastliðnu ári (1983)
námu slík land- og fasteignavið-
skipti á Spáni um meira en helming
allra utanlandsfjárfestinga eða yfir
um tvo milljarða marka. Jafnvel
ítalska mafían fjárfesti hluta gróða
síns af heróínsölu í fasteignum við
Costa Blanca.
En ímynd hinnar unaðslegu para-
„ Aldraðir þýskir út-
flytjendur gerðu sér
háar vonir um „para-
dís“ á Spáni, en nú lifa
þeir eins og í „ghetto“,
segir m.a. í grein í Der
Spiegei um þá aldur-
hnignu Þjóðverja, sem
keypt hafa húseignir á
Spáni til þess að eyða
þar ævikvöldinu.
Fer greinin hér á
eftir, þýdd og endur-
sögð.
dísar sem hinir efnuðu erlendu
innflytjendur vonuðust til að verða
aðnjótendi að, er blekking. „Við
húkum hér öll í einni kös, eins og
í „ghetto" og emm hætt að þola
hvert annað," kvartar kaupmaður
einn frá Köln.
Spánski menntaskólakennarinn
José Rubio Sáez, sem hingað til er
einn fárra Spánveija sem fá að búa
í „Panorama“-þyrpingunni við
Benidorm, sér hina rosknu ná-
granna sína sem, „ókurteisar,
óánægðar og árásargjamar persón-
ur“. Rubio, sem lagði stund á bók-
menntanám í Freiburg í Þýskalandi,
og á góðar endurminningar um
Þjóðveija síðan hefur velt því fyrir
sér hvers vegna þeir séu svo óþol-
andi erlendis.
Tortryggni og deilur grugga hina
rólegu tilveru þessa eftirlaunafólks.
„Það snýst allt um peninga," segir
kona ein sem er húseigandi. Auka-
kostnaður fyrir hvert hús við
ströndina hleypur frá 8 til 10 þús-.
und mörkum á ári. Þá er þráttað
um réttláta skiptingu hlaupandi
gjalda fyrir rafmagn, vatn og sorp-
hreinsun, um stærð póstkassanna
eða um kosningu forseta húseig-
endasamtaka.
Þá getur minnsta tilefni leitt til
handalögmála. Þannig fór á fundi
húseigenda í hinni 650 húseigna
þyrpingu „Panorama". Á hinu þurra
landsvæði umhverfis Benidorm
skammta yfirvöld hveiju húsi að-
eins 15 kúbikmetra af vatni á mán-
uði. Ef um vatnsnotkun yfir þessu
hámarki er að ræða er húseigendum
ógnað með sekt, allt að 5.500
mörkum. Stundum er jafnvel lokað
fyrir vatnsrennslið.
Það er aðeins hægt að fylla
sameiginlega sundlaug „Panor-
ama“-svæðisins með aðfluttu vatni,
sem keyrt er að í tankbfl. Kostnaður
vegna hinna nauðsynlegu 500 kúb-
ikmetra er um 3.000 mörk.
Þeir sem ekki notuðu sundlaug-
ina vildu ekki taka þátt í kostnaðin-
um. Vegna þess lenti samankomn-
um húseigendum í fundarsal veit-
ingahússins „Kaskade" svo saman,
að úr urðu handalögmál og bar-
smíðar. Að lokum skakkaði lögregl-
an leikinn.
Flestir hinna fullorðnu útflytj-
enda frá Þýskalandi þekkja ekki
öllu fleiri Spánveija en þá embætt-
ismenn sem fara með mál þeirra.
Það hefur þó spurst út að sósíalistar
stjómi landinu, þar eð þeir vilja
hafa af þessu fólki peninga. Fjár-
mála- og viðskiptaráðherrann,
Miguel Boyer, gaf út fyrirmæli um
að ekki aðeins skyldi leita uppi
spánska skattsvikara, heldur einnig
að fínkemba ætti strandlengjuna til
að laga halla spánska ríkiskassans.
Ráðuneyti hans reiknaðist til að
ef allir íbúar Spánar, einnig dvalar-
gestir erlendir, greiddu skatta sína,
kæmu tekjur ríkisins til með að
aukast um eina billjón peseta á ári.
Á Benidorm einni hafa skattrann-
sóknarmenn nú þegar uppgötvað
12.000 erlendar fasteignir sem
aldrei hefur verið greiddur eignar-
skattur af.
Spönsku embættismennimir
ganga einarðlega að syndaselunum.
I embættisblaði svæðisins, sem
auðvitað er ekki lesið af útlendum
eftirlaunaþegum er þar búa, er
skuldunautum tilkynnt um greiðslu-
frest gjaldfallinna skatta. Greiði
eigendur ekki innan tiltekins tíma
er lagt hald á eignina og hún boðin
upp.
Þannig fór fyrir Hollendingnum
Hendrik Wischers þegar hann hvarf
heim til Hollands um nokkurra
vikna skeið og skildi hús sitt á Alfaz
del Pi eftir autt. Þegar hann kom
til baka hafði verið skipt um lás á
húsinu sem hann hafði ekki greitt
skatt af. Til dyranna kom ókunnug-
ur en vingjamlegur og brosandi
maður, sem kynnti sig sem nýjan
eiganda hússins.
Alþjóðasamtök erlendra landeig-
enda hafa komið upp viðvömnar-
kerfí fyrir meðlimi sína, þar sem
skráðir vom ekki færri en 5.135
húseigendur, sem áttu ógreidda
skatta, á tímabilinu maí ti júlí.
Forseti samtakanna Per Svenson
segir: „Margir útflytjendanna halda
ennþá að þeir þurfi ekki að greiða
neina skatta, en verða svo furðu
lostnir þegar annað kemur í ljós.“
Sumir missa áhugann á hinni
unaðslegu paradís eftirlaunafólks
vegna þessa stranga eftirlits.
Þjóðveiji einn á Mallorca segir:
„Hér elskar maður sólina, hreina
loftið og hlýjan sjóinn. Á meðan
Franco var og hét elskaði maður
ennþá fólkið. En ekki lengur, því
ernú verr ...“.
Þýtt og endursagt úr v-þýska
fréttablaðinu Der Spiegel, 3.
sept. 1984. Þýðandi Halldóra
Kristjánsdóttir.
Guðmundur Sigurbjörnsson hafnarstjóri:
Bjarghringir og krókstjakar
á Eimskipafélagsbryggju
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi tilkynning frá Guð-
mundi Sigurbjörnssyni, hafnar-
stjóra á Akureyri:
Vegna þeirrar um^ollunar sem
verið hefur í fjölmiðlum, vegna þess
atburðar er skipveija á rækjuskip-
inu Hersi var bjargað í Akureyrar-
höfn aðfaranótt 11. janúar sl. finnst
mér nauðsynlegt að eftirfarandi
upplýsingar komi fram:
Hafnarbakkinn sem Hersir lá við
er 144 metra langur stálþilsbakki
og liggur samsíða landi. Við annan
enda hans er hlaðið gijót, en við
hinn endann er hlaðið gijót og fjara.
Utan á þessu umrædda stálþili
em 6 stigar. Vömgeymsla Eim-
skipafélags íslands hf., sem er 80
metra langt hús stendur 25 metra
frá bryggjukantinum samsíða hon-
um. Á báðum homum hússins sem
snúa að bryggjukantinum em
bjarghringir með 20 metra langri
viðfestri snúm og 6 metra langir
krókstjakar.
Jákvæðar umræður um öryggis-
mál í höfnum og ábendingar um
það sem betur mætti fara em
nauðsynlegar, en neikvæð gagnrýni
og rangfærslur em engum til góðs.