Morgunblaðið - 24.01.1986, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 24. JANÚAR1986
Nú
seljum við með verulegum
afslætti
107
örlítið útlitsgallaða kæliskápa
og frystiskápa af ýmsum
stærðum og litum.
Til að kóróna allt, bjóðum við
líka sérstök janúar-greiðslukjör
aðeins
20%
útborgun og
eftirstöðvarnar til allt að
6 mánaða.
Ármúla 1a, s: 91-686117
Elias Canetti: Ævisaga
Erlondar bækur
Siglaugur Brynleifsson
Elias Canetti: Die gerettete
Zunge - Geschicte einer Jugend.
Die Fackel im Ohr - Lebensgesc-
hichte 1921-1931. Das Augenspi-
el - Lebensgeschicte 1931-1937.
Carl Hanser. Verlag 1977-1986.
Mál, heym og sjón eru lyklamir
að skjmjun heimsins. Viðfangsefni
fyrsta bindis er bamæska og æska
höfundar. Hann er af spænsk-
júðskum ættum. Forfeður hans
flæmdust frá Spáni fyrir öldum í
ofsóknum og harðræðum og settust
að í Búlgaríu. Hann elst upp í
smábæ, Rustschuk, þar sem for-
feður hans f móðurætt höfðu stund-
að ábatasama kaupsýslu, föðurætt
hans var frá Adrianopel. Móðuraf-
inn stjómaði klaninu af fullmiklum
strangleika og var ekkert hrifinn
þegar eftirlætisdóttir hans giftist
„uppa“ frá Adrianopel.
Canetti ólst upp í umhverfi þar
sem kenndi margra þjóða og þjóð-
brota, Búlgara, Tyrkja, Spánverja
og gyðinga, málheimur hans í
bemsku var spænska, eins og hún
var töluð á Spáni fyrir mörgum
öldum. Hann lýsir nánasta skyldu-
liði, umhverfi, skólagöngu og síðan
flytur fjölskylda hans til Englands,
þar sem hún dvelur í Manchester á
þeim ámm sem breska heimsveldið
var tvímælalaust heimsveldi, á
fyrsta áratug þessarar aldar. Hann
lýsir skólagöngu, minnisstæðum
atburðum, svo sem Titanic-slysinu
og helför Scotts á Suðurskautsl-
andinu. Síðan berst hann til Vínar-
borgar og þaðan til Zúrich. Hann
missir föður sinn þegar hann er sjö
ára ogtregaði hann alla tíð. Lýsing-
in á móðurinni er mögnuð og þeirri
spennu sem var milli hennar og
Elias Canetti
höfundar. Höfundur lýsir nærfæm-
islega aukinni sjálfsvitund og fyrstu
upplifun sinni í nýjum heimi skáld-
skaparins.
1921-1931 var tímabil óðaverð-
bólgu, pólitískra morða, verkaman-
nauppreisna og þó fyrst og fremst
eigið þróunartímabil Canettis, sem
rithöfundar. Bamæskan var löngu
liðin og æskan einnig og hann
kynnist köldum heimi, heimi and-
stæðnanna, sem birtist í „Die
Blendung", sem er uppgjör Canettis
ekki síst við móðurina og sem lýkur
í bmnarústum. Múgurinn, dauðinn
og virðing einstaklingsins verða
höfúðþemu Canettis þegar þessu
tímabili ævi hans lýkur. Ábyrgð
einstaklingsins, einstaklingurinn
sem. kosmos verða viðfangsefni
hans ekki síst fyrir áhrif Karls
Krauss, en hann var meistari Ca-
nettis fremur öðrum.
Síðasti hluti ævisögunnar kom út
í ár og nær frá 1931-1937. Það á
að vera lokabindið. Þá var „Die
Blendung" og leikritið „Hochzeit"
fullunnin og Canetti var fullmótað-
ur höfundur. Hann dvelur í Vínar-
borg og kynnist Hermann Broch
og Robert Musil og fleimm, mynd-
höggvaranum Wortmba og tón-
skáldinu Alban Berg. Lýsingar hans
á þessum einstaklingum og mörg-
um fleirum, svo sem Kraus, Joyce,
Werfel og Kokoschka verða minnis-
stæðar, hann hlífir engum og síst
sjálfum sér þegar hann lýsir við-
skiptum sínum við samferðamenn.
Canetti var og er einstakur
mannþekkjari og honum virtist
gefið að sjá inn fyrir það gervi, sem
menn tjalda gagnvart umhverfi
sínu. Hann fór inn fyrir þessa brot-
hættu skum, sem oft þarf lítið til
að raskist. Valdagræðgin og hræsn-
in em inntak ekki síst í „Masse und
Macht" og hann kynnist þeim ein-
kennum í fari Qölmargra samferða-
manna sinna á þessum ámm.
Hann segir einhvers staðar í
þessu lokabindi, „að skemmtileg-
asta viðfangsefni mitt er maðurinn
sjálfur". Tveggja manna tal sé
lykill allrar menningar. Dr. Sonne
er sú persóna þessa bindis, sem
Canetti virðir mest allra manna og
lýsingin á þessum dularfulla manni
minnir á lýsingu á vitringum fortíð-
arinnar.
Canetti lýsir þessum evrópska
heimi, íjölbreytileikanum, litauðugu
mannlífi, heimi skáldskapar og lista
og ekki aðeins þeirra tíma sem
hann lifði, einnig fortíðinni. Balkan-
skaginn var afskorinn frá Evrópu,
svo mjög að þar var talað um að
„fara til Evrópu" þegar ekið var
yfir landamærin inn í austurríska
keisaradæmið. Austur og vestur
tvinnuðust á Balkanskaga á upp-
vaxtarámm Canettis. Sem rithöf-
undur kaus Canetti sér þýsku og
telst nú til þeirra, sem listilegast
skrifa á þeirri tungu.
- yMögnuð fyrirbœri á
LYSI
Skdkaðu skammdegi
og kuida...
/liögnuð vítamín
Grandavegi42, Reykjavík, sími 91-28777.
Magnamín.
24 nauðsynleg
vítamín og steinefni
sem íslendingar
áöllumaldri þarfnast.
bœtiefna
’**. belgimir