Morgunblaðið - 28.01.1986, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. JANOAR1986
jaðrar við að hún sé senuþjófur á
stundum án þess að segja auka-
tekið orð. Hún tekur upp söngrok-
ur einum tvisvar sinnum. En með
svipbrigðum og látæði gamallar
útbrunninnar söngkonu tekst
Björgu að túlka hinstu vonarg-
lætu, vonbrigði og uppgjöf henn-
ar, sem er að ljúka sínu hlutverki.
Hún verður að víkja fyrir því,
sem henni finnst „lágkúra" nútím-
ans og finnur að hún nálgast óð-
fluga þá kveðjustund, sem hún
rís ekki undir. Söngkona Bjargar
er samgróin búningsklefanum
með speglum, púðri, ryki og
gömlum myndum úr frægum sýn-
ingum.
Sunna Borg og Marinó Þor-
steinsson virðast ekki fullkomlega
sátt við þau hlutverk, sem þeim
er úthlutað í þessum leik. Bæði
eru þau traustir listamenn, en það
nægir ekki í þetta sinn. „Bullu-
skapur“ mr. Peacocks forstjóra í
Universal Consert Inc. er ekki
sannfærandi í meðförum Marinós,
þótt hár hans sé litað svart. ísa-
fold Thorlacius er ekki á réttum
aldri í túlkun Sunnu og skortir
það líf og sannfæringu, sem henni
hefur löngum tekist að gæða
hlutverk sín. Þórey Aðalsteins-
dóttir er afbragðs sviðsgæsla,
reynd og oft þreytt. Einnig falla
Erla B. Skúladóttir og Sigríður
Pétursdóttir í hlutverk dansmeyja.
Pétur Eggerz leikur hinn metnað-
argama og bamalega aflrauna-
mann, sem sífellt lætur blekkjast.
Leikur Péturs er vandaður og
sannur.
Og þá er eftir að nefna þá
Barða Guðmundsson, sem leikur
bæði náttvörð og útvarpsmann,
Kristján E. Hjartarson í hlutverk-
um lögreglumanns og blaðamanns
og Harald Hoe Haraldsson, sem
bregður sér í gervi lögregluþjóns,
dyravarðar og blaðamanns. Verð-
ur ekki fundið að hlut þeirra heið-
ursmanna, sem fylltu upp í mynd-
ina, þar sem við átti.
Sýning LA á Silfurtúngli er
merkur listviðburður. Það er gott
til þess að vita að í leikhúsinu á
Akureyri skuli tvær vandaðar sýn-
ingar í gangi samtímis. Þar þarf
ekki að kvarta um samdrátt eða
vonleysi.
Kaldhæðni
Leiklist
Bolli Gústavsson
í Laufási
Leikfélag Akureyrar.
Silfurtúnglið eftir Halldór
Laxness. Höfundur lags við
barnagælu: Jón Nordal.
Hljómsveitarstjóm og útsetn-
ingar: Edward Frederiksen.
Lýsing: Ingvar Björnsson.
Leikmynd: Orn Ingi.
Leikstjórn og búningar: Hauk-
ur J. Gunnarsson.
Adeilan í leikritinu Silfurtúngl-
inu eftir Halldór Laxness hefur
ekki bliknað á þeim þrem áratug-
um, sem liðnir eru síðan það var
geflð út af Helgafelli og fyrst
leikið í Þjóðleikhúsinu (árið 1954).
Það er ennþá augljósara árið
1985, hversu beinskeytt gagnrýni
á vanrækslu íslendinga við þjóð-
emi sitt og tungu felst i þessu
snjalla verki og hvemig það
minnir okkur óþyrmilega á ugg-
vænlegt andvaraleysið gagnvart
ásælni erlendra aðila í þjóðarverð-
mæti. Með listatökum vekur höf-
undurinn athygli á fáránlegri og
ástæðulausri minnimáttarkennd
íslendinga gagnvart útlöndum.
Og þá er það ekki síst spenna
umfangsmikils skemmtiiðnaðar,
sem hér hefur vaxið hratt að er-
lendri fyrirmynd hin síðari ár og
leitt til fjölþættra vandamála, sem
höfundur vill brjóta til mergjar
þjóð sinni til vamaðar. Kannski
er það dálítið kaldhæðnislegt, að
Leikfélag Akureyrar skuli einmitt
efna til sýninga á þessu verki,
þegar flóðbylgja erlendra áhrifa
er að steypast yflr íslenskt þjóðlíf
í nafni frjálsrar fjölmiðlunar og í
fyllsta samræmi við þá játningu
Lóu við Feilan: „Hugurinn snýst
sífellt um hvað maður sé lítilfjör-
legur, hvað maður fari á mis við,
hvað maður sé á rangri hillu."
Stefán Baldursson leikhússtjóri
víkur að því í ritgerð um leikrit
Halldórs Laxness, sem birtist árið
1973 (Sjö erindi um Halldór
Laxness), að leikritið sé „kald-
hæðið í meira lagi. Rót þess situr
þó enn í veruleikanum, persónum-
ar að vísu dregnar einföldum
dráttum og nær því að vera staðl-
aðar manngerðir en fjölþættar
persónur, en samt trúverðugar."
Þama leggur Stefán áherslu á
þann mun, sem er á þessu verki
og þeim þrem leikritum, er síðar
komu frá hendi Halidórs og eru
á ýmsan veg fjær raunveruleikan-
um. Mér virðist að Haukur J.
Gunnarsson gæti vel þess veru-
leika, sem rót Silfurtunglsins situr
í og hafi það að varðveita í öllu
ytra svipmót þess tíma, sem leik-
ritið fjallar um. Það em raunar
skemmtileg viðbrigði frá þeirri
þráhyggju ýmissa leikstjóra, sem
ég hefí áður vikið að, og ætlast
til þess að eldri verk séu umsköp-
uð að kröfu nýrra tíma og þá
gengið eins langt í þeirri viðleitni
og leikritin framast þola, jafnvel
lengra. Silfurtunglið er í engri
þörf fyrir slíka andlitslyftingu.
Það er skemmtileg tilbreyting, að
tjaldið skuli nú dregið fyrir sviðið
á milli þátta, svo eftirvænting
eftir nýrri leikmynd fái að
blómstra í salnum. Þannig er sú
róttæka raunsæiskenning
Brechts, að minna sífellt á leikinn,
algjörlega fyrir borð borin. Áhorf-
endur fá óáreittir að lifa sig inn
í þetta verk og ég hygg að flestir
geri það og gleymi ser um stund
við harmleik Lóu og Óla eða átök-
in í heimi gerfimennskunnar, þar
sem menn reyna að hylja andlega
fátækt og siðferðilega hrömun
undir fánýtu froðugliti. Haukur
J. Gunnarsson er snjall leikstjóri,
sem byggir ekki einvörðungu á
traustri menntun, heldur og
næmum skilningi listamanns á
viðfangsefninum, sem hann tekur
að sér. Sá skilningur ræður þeim
aga og þeirri stjóm, sem hann
beitir með frábæmm árangri.
Hann nær að laða fram þann
árangur hjá hveijum leikara, sem
hægt er að vænta. Hins ber að
Árni Tryggvason, Vilborg Halldórsdóttir og Ellert Á. Ingimundar-
son í hlutverkum sínum.
gæta, að vart verður hægt að
komast hjá hnökmm í sýningu
sem þessari, þegar leikhúsið hefur
fáum leikumm á að skipa og varla
við því að búast að allir falli jafn
vel í hlutverk. Sem fyrr getur
velur Haukur þá leið að hverfa í
öllu til öndverðs fímmta áratugs
þessarar aldar. Höfundur leik-
mynda hlýðir þeirri stefnu í hví-
vetna. „ívemstofa á smáborgara-
heimili í kaupstað sosum 300 km
frá höfuðstaðnum", er í flestu eins
og hún á að vera. Ekki hefði þó
sakað að bæta við vösum, krúsum,
leirfuglum og gerviblómstmm.
Besta leikmyndin þótti mér í
þriðja þætti, innra fordyri Silfur-
túngls. Þar njóta sín bæði hagleik-
ur og hugmyndaauðgi Amar
Inga. Klæðning á forsal flugvall-
arhótels í lokaþætti kemur göml-
um Akureyringum ekki ókunnug-
lega fyrir sjónir, a.m.k. ekki okk-
ur, sem vomm í Menntaskólanum
um og upp úr 1950 og dmkkum
oft molakaffi í gildaskála Hótel
KEA. Þarna er ósvikin mynd af
betra hóteli um miðja öldina. Þá
hefur leikstjórinn teiknað bún-
inga, sem setja réttan svip á þessa
sýningu svo hvergi skeikar. í
tveim atriðum víkur leikstjórinn
frá handriti höfundar. Hann fellir
niður fyrra atriði fjórða þáttar og
sleppir því, að láta Óla bera lík-
kistu bamsins inn í anddyri flug-
vallarhótelsins. Hvort tveggja er
til ótvíræðra bóta, gerir verkið
heilsteyptara og sannara. Edvard
Drederiksen hefur útsett og æft
tónlist, sem flutt er af hljómbandi.
Byggir hann á lagi Jóns Nordals
við bamagælu. Þar er smekklega
að verki staðið. Fimmtán leikarar
koma fram í sýningunni og túlka
Qölþættar persónur.
Theodór Júlíusson leikur Feilan
Ó. Feilan forstjóra í Silfurtúngl-
inu. Theodór nær ömggum tökum
á persónu þessa ákafa og ófyrir-
leitna auglýsingamanns þegar í
upphafí og verður ekki að túlkun
hans fundið allt til enda. Hann
skortir ekki þrótt, en ofleikur
hvergi, er markvís í svipbrigðum,
hreyfíngum og framsögnin er lif-
andi og skýr. Vilborg Halldórs-
dóttir leikur Lóu. Þetta em mikil
tímamót á leiklistarferli hennar,
sem ekki er langur, en Vilborg
lauk námi í Leiklistarskóla íslands
árið 1983. Hún leggur sig alla
fram í þessu erfíða hlutverki og
nær vissulega langt í strangri
glímu við það. Þannig er stígandi
í leik Vilborgar. Það, sem mér
fínnst helst að, er full einhæfur
raddblær, sem gerir Lóu óþarflega
bamalega fremur en hrekklausa
og siðprúða. Framsögnin er skýr
en stirð. Söngur hennar er hins
vegar eðlilegur og viðfelldinn.
Svipbrigði og hreyfíngar em
sannfærandi. Segja má með
sanni, að ekki sé hlutverk Óla
eiginmanns Lóu síður erfítt við-
fangs. Ellert A. Ingimundarson
veldur þeim vanda og ekki síst
undir lokin, þegar þau hjónin
hittast og kveðjast í flugstöðvar-
hótelinu. Vonbrigðum og harmi
kemur Ellert til skila á eðlilegan
og hófsaman hátt og án allrar
væmni. Fer ekki á milli mála, að
uppgjör þeirra hreyfir við leikhús-
gestum og stuðningur Þráins
Karlssonar í hlutverki utangarðs-
mannsins og drykkjusjúklingsins,
Róra, dró ekki úr áhrifum þess
harmleiks. Þráni tekst á minnileg-
an hátt að sýna það gæfuleysi,
sem fellur af síðum slíkra óláns-
manna. Það er einmitt minnilegt
við þessa sýningu, að hún leiðir
vel í ljós hversu mikilvæg auka-
hlutverkin geta verið. I fyrsta
þætti kemur Ámi Tryggvason
fram sem Laugi faðir Lóu. Leikur
hans er dæmi um næman skilning
á hlutverki. Ámi þekkir þessa
manngerð, enda alinn upp í
umhverfí þar sem hún er ómiss-
andi þáttur tilverunnar. Og Laugi
Áma er ósvikinn, svo litla stofan
fyllist hinu sanna þorpslífi vegna
nærveru hans, með físklykt og
töðuilmi og þeirri hlýju gaman-
semi, sem ekki getur þróast við
spennu, hávaða og streitu. í ennþá
minna hlutverki er Björg Bald-
vinsdóttir, sem leikur ónefnda
saungkonu að tjaldabaki (þ.e. í
3. þætti) og í lokaþætti. Það er
ástæða til að óska Björgu til
hamingju með frábæran leik, enda
Chevrolet
CHEVROLET er gæða stimpill því CHEVROLET þýðir fyrirtaks hönnun E3
CHEVROLET bifreiðar eru framleiddar af stærsta bílaframleiðanda heims.
0 hefur lagt sig fram við að hafa frumkvæði í tækninýungum bílaiðnaðarins og gert
CHEVROLET merkið eitt hið virtasta í heimi.
BíLVANGUR sf.
HÖFÐABAKKA 9 SÍMI 687300 g®