Morgunblaðið - 02.02.1986, Blaðsíða 56

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. FEBRÚAR1986

IIULIIlLÚ
Jeremy Brett í hlutverki meistara-
spæjarans Sherlock Holmes.
Þegar breski rit-
höfundurinn Arthur
Conan Doyle, skap-
ari hins óviðjafnan-
lega leynilögreglu-
manns Sherlock
Holmes, var ungur
læknanemi við Edin-
borgarháskóla vann
hann eitt sinn sem
sjálfboðaliði hjá
þekktum skurð-
lækni, Joseph Bell
að nafni. Dr. Bell
var mjög virtur í
sinni grein og 1 þau
fimmtíu ár, sem
hann kenndi við
læknadeild Edin-
borgarháskóla naut
hann óskiptrar að-
dáunar og hylli
nemenda sinna en
þar á meðal voru
menn eins og Robert
Louis Stevenson,
Conan Doyle og
James M. Barrie,
sem seinna urðu
frægir rithöfundar.
Hinn ungi Doyle var
sérstaklega hrifinn
af skurðlækninum
og í endurminning-
um sínum skrifaði
hann að Dr. Bell
væri fyrirmyndin að
skáldsagnapersónu
sinni, Sherlock
Holmes.
Islenska sjónvarpið byrjaði að
sýna nýja þáttaröð frá
Granada Television í Bretlandi
um æfíntýri Sherlock Holmes og
einkavinar hans og ævisöguritara,
Dr. Watsons á föstudagskvöldið síð-
asta. Taka þessir nýju þættir við
af hinum þýsku um Derrick, sem
nú hafa kvatt í bili. Með hlutverk
Holmes og Watsons í þáttunum
fara leikaramir Jeremy Brett og
David Burke. Alls eru þættimir sjö
að tölu og sýna Holmes takast á
við nokkur af sínum frægustu mál-
um. Þegar þættimir voru sýndir í
breska sjónvarpinu var þeim vel
tekið og dagblöð kepptust við að
hrósa þeim. Sagði Sunday Times
til dæmis að hér væri á ferðinni
bestu sjónvarpsþættir gerðir eftir
bókmenntaverki síðan Dýrasta
djásnið (The Jewel in the Crown)
var á dagskrá.
,Ég þekki í sundur fjöru-
tíu og tvö ólík för eftir
hjólbarða."
Fyrsta sagan var A Scandal in
Bohemia. í henni gekk Holmes í
lið með konunginum í Bæheimi og
hjálpaði honum að komast aftur
yfir ljósmynd, sem hann hafði glat-
að. Hclmes komst fljótlega á sióð
eins af færustu andstæðingum sín-
um, sem hann nefndi aldrei á nafn
en talaði aðeins um sem „konuna“.
Næsta saga heitir The Dancing
Men og í henni lendir Holmes í að
rannsaka dularfullar myndir, sem
rissaðar hafa verið upp á veggi
ensks sveitabýlis og kémst hann
að því sér til undrunar að bófí frá
Chicago tengist málinu. Þriðja
sagan er The Naval Treaty og í
henni er Holmes fenginn til að fínna
leyniplagg, sem, ef það kemst í
rangra manna hendur, getur ógnað
heimsfriðinum. Aðeins Holmes get-
ur fundið plaggið í tíma. Fjórða
sagan er The Solitary Cyclist og
segir frá ungri hertogafrú sem elt
er af ógnvekjandi manni. Holmes
og Watson komast fljótlega að því
að uppi eru ráðagerðir um að ræna
konunni ungu og þeir gera allt tii
að koma í veg fyrir að það gerist.
Saga númer fímm heitir The Cro-
oked Man. í henni fínnst maður
dauður og eiginkona hans er grunuð
um að hafa myrt hann. Hver er
hinn dularfulli og illi maður, sem
geymir lykilinn að lausn gátunnar?
Sjötta sagan heitir The Speckled
Band. Holmes og Watson fínna
morðvopn á afskekktu ensku sveita-
býli en ógerlegt er að rekja vopnið
til eigandans og það birtist þegar
á það er kallað. Sjöunda og síðasta
sagan í myndaflokknum heitir The
Blue Carbuncle. Ómetanlegum
gimsteini er stolið frá greifynju
nokkurri og fínnst aftur í sarpinum
á gæs. Hvemig komst hann þang-
að? Hver stal gimsteininum? Það
er ekki á færi nema sniliingsins
Sherlock Holmes að ráða þessar
gátur.
„Ég hef ritað um muninn
á öskunni af 140 teg-
undum píputóbaks;
vindla og sígaretta. Eg
er stoltur af því að geta
þekkt þessar tegundir í
sundur með því einu að
líta á þær.“
Á næsta ári verða hundrað ár
liðin frá því fyrsta sagan eftir
Arthur Conan Doyle um þessa
heimsfrægu sögupersónu leit dags-
ins ljós. Það var árið 1887 og sagan
hét A Study in Scarlet og birtist
í jólahefti Beeton’s Christmas
Annual tímaritsins. Sagan vakti
enga sérstaka athygli en Sherlock
Holmes féll þó ekki alveg í
gleymsku því tveimur árum síðar
bað amerískur ritstjóri um nokkrar
Sherlock Holmes-sögur og þar með
var frægðarbraut spæjarans hafín.
Og sú braut virðist ekki eiga sér
nokkum endi. Sögumar seljast enn
jafnt og þétt, mýgrútur kvikmynda
hefur verið gerður eftir þeim, leikrit
og sjónvarpsþættir. Það undarlega
var að þegar tímar liðu átti Conan
Doyle eftir að óska þess að hann
hefði aldrei búið Holmes til. Það
urðu örlög Doyles að verða þræll
sköpunarverks síns.
„Til eru sjötfu og fimm
ilmvatnstegundir sem
glæpasérf ræðingur þarf
nauðsynlega að geta
greint á milli.“
„Almenningi þótti Sherlock Holm-
es mun raunverulegri persóna en
sjálfur Conan Doyle," segir rit-
höfundurinn Derek Wilson, sem
nýlega fjallaði um höfundinn og
leynilögreglusögur hans í breska
Hann hnipraði sig saman í stóln-
um.
útvarpinu, BBC. Sögur Doyles um
Holmes áttu eftir að hafa áhrif á
störf lögreglumanna um allan heim
og þær áttu stóran þátt í því að
þróa rannsóknir á glæpamálum
þegar tímar liðu. En Doyle kunni
alla tíð mun betur við að skrifa
sögulegar skáldsögur en leynilög-
reglusögur. Árið 1891 kom fyrsta
skáldsaga hans í þeim dúr út og
hét hún The White Company. Sir
Nigel kom svo út árið 1906. Af
áhuga hans á Napóleonsstríðunum
spruttu tvær skáldsögur og leikrit.
En það var vegna Holmes sem
Doyle hlaut heimsfrægð. Doyle
reyndi að losa sig við spæjarann
fyrir fullt og fast með því að láta
hann farast í viðureign við erkióvin
sinn, Moriarty, en vinsældimar voru
slíkar að hann neyddist til að lífga
hann við og halda áfram að skrifa
um hin dularfullu æfíntýri
Sherlock Holmes og vinarins Wat-
sons.
Eins og getið var hér í upphafí
hafði Conan Doyle lifandi fyrirmynd
að hinum ódauðlega leynilögreglu-
manni sínum. Það var dr. Joseph
Erkifjandinn
Moriarty.
Bell og af lýsingum að dæma voru
hann og Holmes sérlega líkir í orði,
æði og athöfnum. í sjálfsævisögu
sinni nefnir Conan Doyle dæmi um
skarpskyggni dr. Bells. Læknirinn
horfði þögull á sjúkling, sem kom
á spítalann til daglegrar aðgerðar.
„Þér hafíð gegnt þjónustu í skoskri
herdeild, og það er ekki langt síðan
j