Morgunblaðið - 05.02.1986, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR1986
Hugmyndafræði Þor-
geirs Hávarssonar
Leiðarahöfundur Morgunblaðsins gegn Ragnari Halldórssyni
eftir Tómas I.
Olrich
Það er sjálfsagt að vera þjóðleg-
ur, eins og það er vandraeðalaust
að vera hetja — þegar það á við.
Það gildir jafnt um þjóðlegheit og
hetjuskap, að hvort tveggja getur
verið dýrkeypt; svo er með dauðar
hetjur sem horfin samfélög, að þau
nýtast ekki nema sem yrkisefni.
Á síðum Morgunblaðsins hafa
nýlega orðið prúðmannleg skoðana-
skipti um þjóðlegheit og sjálfstæða
íslenska gengisstefnu. Tilefnið var
áramótahugleiðing Ragnars Hall-
dórssonar, formanns Verslunarráðs
íslands, þar sem hann velti því fyrir
sér, hvort það geti talist æskilegt
fyrir íslendinga að nota sjálfstæðan
gjaldmiðil, sem er illnothæfur sem
mælieining á verðmæti. Hann gefur
í skyn að gengisstefnan þjóni í
reynd þeim tilgangi að breiða yfir
mistök með „hagræðingu" peninga-
kerfisins. Hann telur að sjálfstæði
þjóðarinnar sé hætta búin með sjálf-
stæðri gengisskráningu, eins og
hún hefur verið framkvæmd hér-
lendis.
Leiðari Morgunblaðsins 12. jan-
úar sl. er helgaður áramótahugleið-
ingu formanns Verslunarráðs. Þar
er því lýst yfir skýrt og skorinort,
að Morgunblaðið sé algjörlega og
afdráttarlaust andvígt hugmyndum
um að leggja niður sjálfstæðan ís-
lenskan gjaldmiðil og taka upp
samstarf við aðra þjóð um að nota
gjaldmiðil hennar. Slík hugmynd
jafngiidir að mati leiðarahöfundar
„uppgjöf í sjálfstæðisbaráttu fs-
lensku þjóðarinnar".
Hér er hreyft mikilsverðum mál-
um. Beint samband er tvímælalaust
milli efnahags þjóðarinnar og þjóð-
Iegrar menningar hennar. Efna-
hagslegt sjálfstæði er hins vegar
hugtak, sem fara ber varlega með.
Þá hugmynd má lesa út úr umrædd-
um leiðara Morgunblaðsins að sjálf-
stæð gengisskráning sé forsenda
efnahagslegs sjálfstæðis og þjóð-
legrar menningar. Sem trúr lesandi
Morgunblaðsins og óbifanlegur
stuðningsmaður Sjálfstæðisflokks-
ins er ég í nokkrum vanda: blaðið
hefur ekki fyrr gefið mér tilefni til
að velta því fyrir mér hvort þær
hugmyndir, sem ég legg til grund-
vallar lífsskoðunum mínum og
stjómmálaviðhorfum, væru að ein-
hveiju leyti tilræði við þjóðlega ís-
lenska menningu og aðför að efna-
hagslegu sjálfstæði þjóðarinnar.
Verð ég þó að viðurkenna, að ég
get skrifað undir flestar hugleiðing-
ar Ragnars Halldórssonar sem
skynsamlegar, tímabærar og —
þegar á allt er litið — þjóðlegar.
Islendingar trúa því gjaman, að
eftir aldalanga einangmn sé tíma-
bili vegalengdanna lokið. Þjóðin
hafi endanlega rofíð einangrun sína
og taki nú þátt í samstarfí vest-
rænna lýðraeðisþjóða með fullri
reisn. Svo er þó ekki.
Eitt helsta þjóðareinkenni íslend-
inga er það hve einangraðir við
erum enn, þrátt fyrir flugvélar og
feijur, sjónvarpshnetti og upplýs-
ingaöld. Fyrir utan landfræðilega
einangmn, sem mörgum hættir til
að vanmeta, býr þjóðin við talsverða
menningarlega einangmn, og ræð-
ur þar mestu að ísland er málsvæði,
sem óaðgengilegt er fyrir aðrar
þjóðir. Þó er sú einangrun, sem
mestan svip setur á íslendinga nú-
tímans, ekki beinlínis tengd hnatt-
stöðu eða tungumáli heldur fyrst
og fremst efnahags- og stjóm-
málum.
í einangmninni getur vissulega
verið fólginn nokkur styrkur. Þjóð-
leg menning íslendinga væri ekki
það, sem hún er, ef hún hefði ekki
notið vemdar, sem að talsverðu
leyti má rekja til einangmnar. En
sú menningararfleifð þjóðarinnar,
sem við emm stoltust af, bókmennt-
ir, lög og vísindi þjóðveldisins, á öll
rætur í því tímabili íslandssögunn-
ar, þegar íslendingar vom næsta
alþjóðlegir í hugsanagangi og at-
höfnum. Þá umgengust þeir aðrar
þjóðir meir en síðar varð og lifðu
ekki enn við þann menningarlega
sjálfsþurftarbúskap, er síðar lagðist
yfir þjóðina.
Þótt einhvem styrk getum við
sótt til einangmnar þjóðarinnar,
má engu að síður rekja marga
vankanta íslensks þjóðlífs til fjar-
lægðar við aðrar þjóðir. Á síðast-
liðnum 15 ámm hafa íslendingar
fengið afleitt uppeldi í efnahags-
málum, og var það þó ekki beysið
fyrir þann tíma. Stærstan þátt í
þeirri lausung á meðferð íslenskra
stjómvalda á gengismálum. í öllum
réttarríkjum verður að gilda sam-
komulag um mælieiningar. Slíkt
samkomulag er raunar forsenda
heiðarleika í viðskiptum og gmnd-
völlur að óbrengluðu þjóðlífi. ís-
lenska krónan hefur ekki þjónað
því hlutverki að vera viðunandi
mælieining í viðskiptum. Hún hefur
orðið tæki í höndum stjómvalda til
að kaupa sér stundarfrið og komast
hjá því að takast á við vandamál
sín og þjóðarinnar. Sjálfstæð ís-
lensk gengisskráning hefur átt
drjúgan þátt í því að fírra þjóðina
skilningi á þeim efnahagslega vem-
leika, sem hún hrærist í.
Ámm saman hefur það viðgeng-
ist að þjóðin eyði umfram það, sem
hún aflar. Á síðastliðnum 15 ámm
hefur viðskiptajöfnuður aðeins verið
hagstæður eitt ár. Há skráning ís-
lensku krónunnar þjónar þeim póli-
Tómas I. Olrich
„Sjálfstæð íslensk
gengisstefna hefur
flækt okkur í net ein-
angrunar, ósveigjan-
leika og sjálfsblekking-
ar. Ekkert er sjálfsagð-
ara né hollara en að sú
stefna verði endurskoð-
uð. Þeir, sem vilja sjálf-
stæða íslenska gengis-
stefnu hvað sem hún
kostar, eru sennilega
þéttir í lund, jafnvel
hetjur. Hversu þraut-
góðir á raunastund þeir
verða í fallvaltleika nú-
tíma viðskipta og lífs-
baráttu er hins vegar
annað mál.“
tíska tilgangi, að fresta hækkun
framfærsluvísitölu og halda friði á
vinnumarkaðinum. Henni fylgir
taumlaus innflutningur og erfíð-
leikar í útflutningi. Með þessu móti
er haldið niðri arðsemi í útflutnings-
greinum, tæknivæðing og upp-
bygging þessara greina hindmð, en
arðsemi í innflutningi stóraukin.
Með því að „firra" þjóðina þeim
vandræðum, sem fylgja hækkandi
framfærsluvísitölu, auknum
kaupkröfum og óhjákvæmilegri
verðbólgu, er að sjálfsögðu verið
að ala upp þjóð, sem er ekki reiðu-
búin að lifa við þau kjör, sem þjóðar-
búið býr við. Slík þjóð eyðir mestu
þegar hún aflar minnst. Slík þjóð
er ekki líkleg til að taka á vanda-
málum sínum, hvort sem þau heita
lítil framleiðni, verðbólga eða erlend
skuldasöfnun. Sú þjóð, sem þannig
elst upp, er komin inn í vítahring
versnandi lífskjara. Um þann víta-
hring vitna m.a. þær verðbótakröf-
ur sem launþegasamtök setja nú á
oddinn, þótt slíkar kröfur hafi alltaf
bitnað harðast á láglaunafólki. Fátt
er hættulegra sjálfstæði íslendinga
og þjóðlegri menningu en sá efna-
hagslegi vítahringur, sem þjóðin
hringsólar nú í. Fátt er nær því að
teljast uppgjöf í sjálfstæðisbaráttu
þjóðarinnar en sú sjálfsblekking
sem íslendingar hafa nú vanist á í
efnahagsmálum.
Gengisstefnan hefur ekki aðeins
grafið undan heilbrigðu efnahagslífi
og byrgt okkur sýn í fjárfestingar-
málum. Hún hefur ruglað þjóðina
í ríminu á flestum sviðum. Fjöl-
margir íslendingar vita ekki lengur
að þeir lifa fyrst og fremst á fiski,
þeir fyrirlíta þær atvinnugreinar,
sem mestu ráða um lífskjör þjóðar-
innar og telja sér óviðkomandi
hvemig þær hafast við.
Sjálfstæð íslensk gengisstefna
hefur færst inn á þær brautir, að
hún á sér ekki hliðstæðu í Vestur-
Evrópu. Hún á sér hins vegar
margar hliðstæður í Austur-
Evrópu. í alþjóðlegum viðskiptum
eru rúblur jafnfánýtar og íslensk
króna. í Sovétríkjunum er lítil verð-
bólga og gengi stöðugt. Það ríkir
hins vegar vöruskortur í paradís
biðraðanna. Gjaldmiðill, sem ekkert
er hægt að kaupa fyrir, er lítils
virði, þótt skráð gengi hans sé
óhagganlegt. Sjálfsblekking ráð-
stjómarinnar er annars eðlis en
okkar íslenska sjálfblekking, en hún
veitir sömu tegund heimóttarlegs
uppeldis í efnahagsmálum.
Vafalaust er hægt að færa að
því rök, að efnahagsstefna Sovét-
ríkjanna sé þjóðleg og nátengd
sjálfstæðisbaráttu rússnesku þjóð-
arinnar. Þótt sú skoðun hafi ekki
verið rökstudd í Morgunblaðinu, er
Athugasemd:
Um dómstörf í sjón-
varpsfréttatíma
eftir Signrð
Líndal
Fyrir nokkru gerði ég stuttlega
grein fyrir helztu reglum um frá-
vikningu ríkisstarfsmanna í frétta-
tíma sjónvarps að beiðni Páls
Magnússonar fréttamanns. Var til-
efnið það að framkvæmdastjóra
Lánasjóðs íslenzkra námsmanna
hafði verið vikið úr starfi eins og
kunnugt er.
í upphafi máls míns lýsti ég því
rækilega að ég þekkti ekki nægi-
lega til málavaxta til þess að svara
því hvort brottvikning fram-
kvæmdastjórans væri lögmæt eða
ekki; ég myndi þvf einungis lýsa
almennt þeim reglum sem lytu að
lausn úr stöðu samkvæmt lögum
um réttindi og skyldur starfsmanna
ríkisins. En af einhverjum ástæðum
féll inngangur minn niður í útsend-
ingu, þannig að þessi fyrirvari skil-
aði sér ekki til áheyrenda.
Ég vonaði eigi að síður að menn
skildu svar mitt eins og ég ætlaðist
til, sem almenna útlistun á umrædd-
um reglum en ekki álit á því hvort
þessi tiltekna brottvikning væri
lögmæt eða ekki. Lét ég því kyrrt
liggja.
Nú hef ég orðið annars var, síðast
í utandagskrárumræðum á Alþingi
síðastliðinn fimmtudag, 30. f.m. Sú
athugasemd menntámálaráðherra
að ég væri ekki dómari í málinu
var hárrétt, enda hef ég ekki,
samkvæmt framansögðu, setzt í
neitt dómarasæti. Og úr þvf að ég
er farinn að skrifa langar mig til
aðbætaþessuvið:
Alloft leita fréttamenn til mín og
raunar fleirí kennara iagadeildar til
að miðla fróðleik um mál sem eru
Liechtenstein:
Kona kosin á þing
í fyrsta sinn
Vaduz, Liechtenstein, 3. febrúar. AP.
í alþ ingiskosningum sem Tve^Sa flokka kerfí er í Liecht-
fram fóru í smáríkinu Liecht- enstein. Kosið er á Qögurra ára
enstein á sunnudag var kona fresti og deila flokkamir með sér
kosin á þing í fyrsta «inn þar 15 þingsætum. Úrslit kosningana
I landi, en þetta eru jafnframt urðu þau að valdahlutfall flokk-
fyrstu kosningarnar þar sem annatveggjaerhiðsamaogáður.
konur hafa kosningarétt.
Sigurður Lindal
„ Af einhverjum ástæð-
um féll inngangur minn
niður í útsendingu,
þannig að þessi fyrir-
vari skilaði sér ekki til
áheyrenda.“
ofarlega á baugi. Ég hef talið mér
skylt að svara fyrirspumum þeirra
eftir beztu getu. Álmenningur í
landinu kostar háskólann og á að
mínum dómi nokkum rétt á slfkum
viðvikum. Hins vegar er okkur
einatt ærinn vandi á höndum; mála-
vextir liggja ekki alltaf nægilega
ljósir fyrir þannig að oft verður að
miða svarið við tilteknar gefnar
forsendur; auk þess verður að ein-
falda málið eftir föngum svo að
aðalatriði komist sem bezt til skila.
Þetta verða menn ávallt að hafa í
huga þegar þeir draga ályktanir af
því sem sagt er við slíkar aðstæður.
Höfundur er prófeasor við laga-
deild Háskóla tslands.
Orð um íþrótta-
kennsluna í
grunnskólunum
eftir Kristínu Ernu
Guðmundsdóttur
Vegna skrifa Torfa Rúnar Krist-
jánssonar í Morgunblaðið 18. janúar
síðastliðinn, vil ég, lesendum blaðs-
ins til glöggvunar, koma eftirfar-
andi á framfæri.
Síðla vors 1985 var haft samband
við mig og ég beðin að vera þátt-
takandi í námskeiði fyrir fþrótta
kennara haustið 1985. Þessu tók ég
vel, en lét þess strax getið að ég
myndi nota það tækifæri til að koma
á framfæri við íþróttakennarana,
þeirri gagnrýni á íþróttakennsluna,
sem ég hef í gegnum árin heyrt
meðal almennings. Ekki þótti
ástæða til að amast við því og
skömmu seinna var frá því gengið
að ég yrði með hluta námskeiðsins.
Þetta námskeið var síðan haldið
í lok ágúst 1985, og flutti ég þar
mína gagnrýni sem bæði var ítar-
legri og lengri en sú er Torfi Rúnar
var áheyrandi að. Vafalaust voru
tilfinningar áheyrenda blendnar, en
. mér virtist mörgum íþróttakennar-
anum létta við að heyra þessa
gagnrýni, því í raun eru margir
íþróttakennarar sáróánægðir með
hvemig íþróttakennslan í grunn-
skólunum hefur þróast, en ekki
haft aðstöðu til að bijótast útúr
því munstri. Umræður urðu þar
nokkrar og ekki þótti þessi gagn-
rýni mín óréttmætari en svo, að
nokkru seinna var ég beðin að vera
„Vafalaust voru tilfinn-
ingar áheyrenda
blendnar, en mér virtist
mörgum íþróttakenn-
aranum létta við að
heyra þessa gagn-
/ • ÍL
rýni...“
með erindi á námsstefnu hjá
Kennslumiðstöðinni, sem haldin var
í byijun nóvember 1985. Þegar
þess var farið á leit við mig, lét ég
þess strax getið að ég myndi nota
sama erindið og ég flutti á nám-
skeiði íþróttakennarana nema í
styttri útgáfu. Gagnrýni mín var
að sjálfsögðu sett fram í þeirri von
að umræður sköpuðust um þessi
mál og því fagna ég að Torfi Rúnar
skuli, þó seint sé, skrifa þessar línur
f Morgunblaðið og vona að fleiri
leggi þar orð í belg.
Ekki hef ég hugsað mér að eiga
í orðakasti við einn eða neinn vegna
málflutnings míns, en vil rétt í
framhjáhlaupi benda Torfa Rúnari
á að hans málflutningur er svipaðúr
og minn, ekki studdur rökum, eins
og sést þar sem hann segir „ .. .og
þvf trúl ég ekki öðru en það skili
sér út í skólakerfið." Jafnframt
varpa ég nokkrum spumingum til
hans og annarra á „sömu Iínu“.
Hafa þau böm enga sál eða til-
finningar, sem ekki komast f knatt-
leikjaliðið og em alltaf áhorfendur?
.'^kTX.