Morgunblaðið - 05.02.1986, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 1986
21
hagvöxt, verður eftirspum eftir
lánsfé óendanleg og óeðlilegri
skömmtun (t.d. pólitískri) verður
að beita til að úrskurða hvetjum
skuli lánað. Frjálsir vextir hljóta
því að vera jákvæðir, ef hagvöxtur
er til staðar, svo að framboð og
eftirspum jafnist.
Svo kann að fara tímabundið, að
vextir séu hærri en arður almennt
af atvinnurekstri. Það ástand er að
visu harla óvenjulegt, en fræðilega
mögulegt um skamman tíma. Af-
leiðingin verður þá tvíþætt. Þau
fyrirtæki, sem verst standa, hætta
rekstri — nema pólitíkin rugli röð-
inni — og almennt dregur úr fjár-
festingum og þar með eftirspum
eftir lánsfé. Vextir fara þá lækk-
andi, uns þeir em orðnir lægri en
væntanlegur arður almennt af at-
vinnurekstri. Háir vextir verða
þannig til þess að það dregur úr
lántökum og óarðbærustu fyrirtæk-
in heltast úr lestinni, rýma fyrir
nýjum. Þannig grisjast „skógurinn"
og það sem eftir er og nýgræðingur-
inn, nýjabrumið, á betri vaxtar-
möguleika. Til lengri tíma litið
samsvara vextir hins vegar arðsemi
atvinnulífsins.
Laun hafa í þessu samhengi að
mörgu leyti svipuð áhrif. Kjara-
samningar umfram greiðslugetu
atvinnuveganna geta bæði sett
fyrirtæki á höfuðið og valdið at-
vinnuleysi hjá starfsmönnum, þegar
fyrirtæki hafa ekki lengur efni á
að hafa þá í vinnu. Þau fyrirtæki,
sem geta ekki greitt þau laun, sem
almennt gerast á markaðnum,
missa starfsfólk sitt og verða að
hætta starfsemi. Stjómvöld hafa
hins vegar ásett sér að forðast víð-
tækt atvinnuleysi og hafa því til
þessa leyst samningsaðila frá
ábyrgð gerða sinna með verðbólgu,
þ.e. peningar eru prentaðir, svipað
og innistæðulausar ávísanir, til að
greiða fyrir hinni umsömdu óraun-
hæfu samningshækkun í efnahags-
lífínu. Um laun og vexti gildir að
þessu leyti hið sama. Atvinnurek-
endur geta ekki búist við að greiða
starfsmönnum laun og lánveitend-
um vexti eftir eigin afkomu. Í því
efni verða þeir að taka því, sem
gerist á markaðnum, hvort sem
þeim líkar betur eða verr.
Á sama hátt og vextimir stýra
því að ráðist verði í arðsömustu
nýfjárfestinguna, sem völ er á, er
launþegum einnig beint þangað sem
hærri laun eru í boði. Eftir situr
óarðbær rekstur, sem heyrir fortíð-
inni til. Fijálsir vextir — eins og
sveigjanlegur vinnumarkaður —
stuðla þannig að arðbæmm fjár-
festingum, en þeirra er nú einmitt
þörf, ef lífskjör eiga að batna á
næstu árum.
(Grein þessi er rituð vegna fyrir-
spuma og hvatningar Ragnars
Tómassonar, Mbl. 9. jan. 1986.)
Höfundur er framkvæmdastjóri
Verzlunarráðs íslands.
um og hlúa að hugsjónum sínum.
Slík miðstöð verður óháð öllum póli-
tískum samtökum og um leið eins
og sameiningartákn og fallegur
minnisvarði áratugar, sem trúlega
verður lengst í minnum hafður
vegna baráttu kvenna fyrir jafnrétti
og sjálfsögðum félagslegum mann-
réttindum yfírleitt.
Þar sem borið hefur á sleggju-
dómum og dæmigerðri ógrundaðri
„íslenskri" meinfysni í umræðum
um þessi mál, er full ástæða til að
hvetja konur til að standa vörð um
þessa hagsmuni sína og láta ekki
henda sig það sögulega slys að glata
þessu tækifæri vegna sinnuleysis
og ónógra eða villandi upplýsinga.
Ég hvet konur og þá karla, sem
vilja sýna íslenskum konum hvers
þeir meta þær, að sýna hug sinn í
verki og leggja málefninu lið með
kaupum hlutabréfa. Munið að
margt smátt gerir eitt stórt. Glötum
ekki tækifærinu vegna sinnuleysis
og skorts á upplýsingum.
Höfundur er rithöfundur.
Herra alþingismaður, viltu
vakna, það er uppboð kl. 10.45
— eftir Önnu
Kristjánsdóttur
Herra alþingismaður, ég ætla að
freista þess að ná til þín í gegnum
þennan fjölmiðil, Morgunblaðið.
Það sem ég vil segja þér er meðal
annars um uppboð. Fyrst vil ég
segja þér að uppboð á lausaijár-
munum er eignaupptaka, og uppboð
almennt eru tímaskekkja og mann-
réttindabrot í því formi sem þau
eiga sér stað á íslandi.
Uppboð á lausafjármunum eru
eignaupptaka vegna þess að innbú
og aðrar eignir fólks eru seldar
fyrir smáaura. Andvirði dugir ekki
nema fyrir litlum hluta skuldarinnar
og stundum fæst svo lítið fyrir
hlutina að það dugir eingöngu fyrir
kostnaði fógeta og lögmanns. Þá
er þetta orðin atvinnubótavinna
fyrir þá aðila ásamt greiðasemi við
þann sem kaupir. Og réttur kröfu-
hafa og gerðarþola algerlega fyrir
borð borinn. Þetta er tilgangslaus
aðför. Það nást ekki skuldaskil.
Eftir situr skuldarinn innbúinu fá-
tækari og kröfuhafínn án þess að
fá skuld sína greidda. Skynsamlegri
leiðir til greiðslu skulda hljóta að
fínnast.
Ég held að það sé tímabært að
ræða á Alþingi um innheimtuiaun
lögmanna. Þau eru ekkert smáræði.
Ég sagði í útvarpsviðtali í júní sl.
að margir lögmenn notuðu aðstöðu
sína til að hagnast. Ég endurtek
þetta hér með — og með stórum
stöfum: MARGIR LÖGMENN
NOTA AÐSTÖÐU SÍNA TIL AÐ
HAGNAST.
Enginn yrði fegnari en ég ef
hægt væri að afsanna þetta. Hvaða
vit er í þvi að ein stétt manna geti
unnið algerlega eftirlitslaus og gert
menn að öreigum í þúsundatali?
Eftir að skuld er komin til inn-
heimtu hjá lögmanni er næstum
engin leið til að klóra í bakkann.
Fólk er alltaf að borga kostnað og
nær aldrei nálægt höfuðstól skuld-
arinnar, enda kostnaðarliðimir svo
margir að það hlýtur að hafa þurft
mikið hugvit til að fínna nöfn á þá
alla.
Það skal tekið fram að ekki er
hér deilt á lögmannastéttina í heild.
Þar eru innan um miklir heiðurs-
menn sem eru allir af vilja gerðir
til aðstoðar fólki, en mér leikur
forvitni á að vita hvers vegna þeir
góðu og vísu menn gera ekkert til
að stöðva starfsbræður sína í því
botnlausa siðleysi sem þeir stunda.
Þetta má alveg ræða á Alþingi.
Ég vil líka gjama geta þess að
við suma lögmenn er ekki hægt að
semja vegna þess að þeir vilja
aðeins taka við greiðslu fyrir allri
skuldinni, annars bjóða þeir upp.
Ég skal segja þér, herra alþingis-
maður, frá henni Henny vinkonu
minni. Hún skuldaði 40 þúsund hjá
einhverjum lögmanni. Hún gat
greitt 10 þúsund og vildi semja um
afganginn. Það var ekki við það
komandi svo hann tók sjónvarpið
hennar og seldi það á 9 þúsund á
uppboði. Svona vitleysu á að stöðva
þegar í stað.
Svo eru það nú uppboðin á hús-
eignunum. Við eigum örugglega
heimsmet í þeim. Eina helgi í júní
1985 voru 126 húseignir auglýstar
á uppboði — þar af 54 á öðru og
síðara. Herra alþingismaður, farðu
nú ekki að tala um að allt þetta fóik
hafí staðið í offjárfestingum . . .-
o.s.frv. ...
Það er eitthvað annað að.
í Reykjavík vom seldar 28 hús-
eignir eða eignahlutar árið 1985
en 11 árið 1984. Á Akureyri urðu
eignimar 16 árið 1985 — 14 árið
1984 en aðeins 2 árið 1983.
Svipaðar tölur em frá öllu
landinu. Skýringin er auðvitað allt
önnur en offjárfestingar og að fólk
lifí um efni fram. Skýringin er
einfaldlega sú að fólk hefur svo
smánarleg laun að þau duga ekki
fyrir nauðþurftum.
Ég man ekki til þess að í síðustu
kosningaloforðum hafí verið talað
um að fólk þyrfti að svelta. Ég man
heldur ekki til að fólki hafí verið
lofað síminnkandi kaupgetu og
bullandi verðbólgu — leyndri eða
óleyndri. Og ég man alls ekki til
þess að talað hafí verið um hvers-
lags hyldýpi myndast þegar lán em
verðtryggð en laun ekki og til
uppbótar síhækkandi vömverð.
Að launafólk í slíka aðstöðu er
mannréttindabrot.
Herra alþingismaður, veistu um
andlega líðan fólks sem hefur verið
niðurlægt með slíkri aðför sem
uppboð er?
Veistu hversu niðurdrepandi það
er að vinna 12 til 15 tíma á sólar-
hring og geta samt ekki séð fjöl-
skyldu sinni farborða?
Kannski veistu það. En þú veist
áreiðanlega hvemig bömunum líður
þegar hersingin frá borgarfógeta
æðir inn á heimili þeirra og ber út
sófann sem þau sitja í og sjónvarpið
sem þau em að horfa á. Ég get
fært þér mörg dæmi um niðurlæg-
ingu fólks sem almennt er kallað
vanskilafólk, og ég get fært þér
mörg dæmi um ósvífni innheimtu-
aðila sem misskilja hlutverk sitt og
gleyma því að sá sem aðförin snýr
að er þó a.m.k. einn af þeim sem
greiða kaupið þeirra.
Ég má til að segja þér í leiðinni
að sumir embættismenn og starfs-
fólk opinberra embætta tala alltaf
niður til fólks — sérstaklega þess
Anna Kristjánsdóttir
„Þú veist áreiðanlega
hvernig börnunum líð-
ur þegar hersingin frá
borgarfógeta æðir inn
á heimili þeirra og ber
út sófann sem þau sitja
í og sjónvarpið sem þau
eru að horfa á.“
fólks sem skuldar — líta á það sem
annars flokks og iáta það finna að
það hafí ekki staðið sig sem skyldi.
Góð leið til að btjóta niður sjálfs-
virðingu fólks.
En þetta er argasti dónaskapur.
Um er að ræða háttvirta lántak-
endur og heiðarlega þjóðfélags-
þegna sem eru að reyna að koma
þaki yfír höfuðið á sér og sjá fjöl-
skyldu sinni farborða og við þá ber
að tala með virðingu. Þeir hafa
ekki reynt að auka tekjur sínar með
okurlánastarfsemi eða öðru slíku.
En eru auglýstir á nauðung.
Að lokum langar mig að spyija:
Þekkist það annars staðar en á Is-
landi að áhvflandi skuldir fasteigna
séu þriðjungi hærri en markaðs-
verð? Og eigum við til eilífðamóns
að búa við lög frumskógarins í gerð
verðtryggðra samninga — eða
munar okkur kannski ekkert um
þau 10% sem við greiðum umfram?
Herra alþingismaður — ég vona
að þér þyki ekki óþægilegt að ræða
þessi mál. Sýndu þann kjark að
ræða þetta á Alþingi. Þá fær fólk
kannski aftur trú á stjómmála-
mönnum — vonandi —.
Ég sendi þér síðan kveðju mína
og vona að samviska þín segi þér
hvað ber að gera við ofangreindum
meinsemdum þessa þjóðfélags.
Höfundur er formaður Lögvemd-
ar.
f
ER EINHVERJUM KALT?
Sterkbyggðir rafmagnsofnar til notkunar í
t.d. skipum, bílskúrum og útihúsum.
Stærð 575-1150 W.
Geislaofn til notkunar í iðnaðarhúsnæði
samhliða almennri upphitun. Stærð 4.5 kw.
Flytjanlegur hitablásari
með rofab. — stillanlegu
loftmagni. Stærð 9 kw.
Hitablásari með innb.
rofabúnaði fyrir fasta
staðsetningu og einnig
flytjanlegur.
Stærð 3-4,5 og 9 kw.
Hitablásari fyrir alhliða
notkun án rofabúnaðar,
ekki flytjanlegur.
Stærð 5-30 kw.

„Thermozone" hitablásarar sem hindra
kælingu, dragsúg og raka, fyrir ofan dyr
eða afgreiðsluop.
Vifta til notkunar í iðnað-
arhúsnæði sem dreifir
heitu lofti niður á við.
Stórkostlegur sparnað-
ur í upphitun. Orkunotk-
un 120 W.
Jtf RÖNNING Sundab°'a
simi 84000