Morgunblaðið - 06.02.1986, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. FEBRÚAR 1986
19
Eigi skal
höggva
eftir Ingvar Á.
Þórisson
Undanfarið hafa málefni Lána-
sjóðs íslenska námsmanna verið í
brennidepli stjómmálanna. Greini-
legt er að það kerfi sem nú er við
lýði á mjög í vök að veijast. Allt
hefur verið gert til þess að sýna
fram á að námsmenn séu forrétt-
indahópur sem lifír í gegndarlaus-
um vellystingum á kostnað almenn-
ings og borgi aðeins brot af lánun-
um til baka.
Þegar núgildandi lög um LÍN
vom sett 1982 lá að baki mikil
undirbúningsvinna og samstaða
náðist á þingi um lögin. Sjóðurinn
er félagslegur framfærslusjóður
sem hefur það að markmiði að jafna
aðstöðu námsmanna til langskóla-
náms. Sem slíkur hefur sjóðurinn
sannað gildi sitt og enginn ætti að
þurfa að hverfa frá námi sökum
fjárskorts. Með þetta í huga er
einkennilegt að nú, aðeins 4 ámm
síðar, vilji menn vega að rótum
sjóðsins með þéim afleiðingum að
námsmenn geti á engan hátt treyst
á hann til framfærslu.
Eru lánin of há?
Námslán em miðuð við lág-
marksframfærslugmnn sem reikn-
aður var út árið 1976, (sjá töflu 1
og samanburð á námslánum og vísi-
tölugmndvelli Hagstofunnar í töflu
2.) Til að námsmaður fái fullt lán
úr sjóðnum má hann ekki hafa
hærri tekjur yfír sumarmánuðina
en sem nemur framfærslukostnað-
inum. 75% af öllum tekjum yfír
framfærslukostnaði dragast frá
láninu.
Eitt fyrsta verk núverandi ríkis-
stjómar var að skerða laun í landinu
um 30%. Sú upphæð sem þarf til
lágmarksframfærslu lækkaði vita-
skuld ekki. Áður höfðu lágmarks
laun verið jafn lág og lánin. Við
þessa aðgerð urðu lánin hins vegar
hærri en lægstu laun. Þessi öfug-
þróun í launamálum hefur gert
andstæðingum LÍN kleift að sverta
þetta kerfí í augum almennings
með þeim árangri að jafnvel þeir
sem lægstu launin hafa eru and-
snúnir námsmönnum. En þetta
lánakerfi er einmitt byggt upp fyrir
þá lægstlaunuðu, til þess að þeir
og böm þeirra geti aflað sér þeirrar
menntunar sem hugur þeirra stefnir
til.
Endurgreiðslur
77,8% þeirra sem skulda LÍN
skulda inan við hálfa milljón króna
og 91% skuldar innan við eina
milljón. Þessir einstaklingar borga
upp sín lán á 25 árum en 9% dreif-
ast á lengri tíma. Um 12% af heild-
arútlánum sjóðsins falla niður að
40 árum liðnum. Þar sem 88% af
lánsfé skilar sér aftur í sjóðinn
verður raunverulegt framlag rfkis-
ins til sjóðsins fyrir árið 1985 147
milljónir. Einhveijum kann að þykja
þessi upphæð of há en það eitt er
víst að hún á eftir að skila sér
margfalt aftur í þjóðarbúið. Auk
þess erum við sem nú erum í námi
hluti af langstærstu árgöngum sem
fram hafa komið á íslandi og vegna
minnkandi fæðingartíðni verðum
við áfram stærstu árgangamir.
Þegar við forum að endurgreiða
okkar lán mun sjóðurinn standa
undir sér og vonandi gott betur.
Hvað er til ráða?
Lögin um LÍN eru ekki gatlalaus
en aðalgallinn er sá að ríkisstjómir
hafa aldrei staðið við skuldbinding-
ar sínar gagnvart sjóðnum. Sjóður-
inn hefur að vemlegum hluta verið
fjármagnaður með erlendum lán-
tökum sem hefur gert rekstur hans
dýrari. Tafír á lánum og sú skamm-
sýni að láta 1. árs nema taka banka-
lán hefur í för með sér mikinn
aukakostnað fyrir námsmenn og
LÍN. Námsmenn kvarta oft undan
þeirri þjónustu sem þeir fá hjá
sjóðnum og þjónustu sjóðsins verður
að bæta en það verður aldrei gert
öðmvísi en að tryggja sjóðnum
nægilegt rekstrarfé.
Það liggur í augum uppi að ekki
er auðvelt að spara hjá LÍN án
þess að höggva á meginmarkmið
sjóðsins, að tryggja öllum jafnrétti
til náms. Hér skal þó bent á nokkur
atriði til úrbóta:
1. Það á sér mikinn hljómgmnn
meðal námsmanna að endur-
greiðslur verði stighækkandi
hlutfall af tekjum. Þeir sem hafa
há laun að námi loknu borga þá
meira hveiju sinni og verða fljót-
ari að greiða sín lán upp.
2. Með því að hækka laun í landinu
þannig að fólki verði gert kleift
Ingvar Á. Þórisson
Tafla 2
Framfærslukostnaður einstaklings á íslandi
íjúní1985. Framfæralukostnaður
1. Fæði 9.647 46,50%
2. Húsnæði 3.251 15,38%
3. Fatnaður 1.286 6,15%
4. Hreinl. og heilsug. 1.127 5,39%
5. Bækur og ritföng 1.127 5,39%
6. Ferðir innanbæjar 1.607 7,69%
7. Húsgögn, búsáhöld 966 4,62%
8. Ymislegtannað 1.929 20.904 9,23%
Taflal
að lifa af 8 stunda vinnudegi.
Þetta myndi flýta endurgreiðslu
lána og ungt fólk þyrfti ekki að
lepja dauðann úr skel, þótt ekki
væri langskólagengið.
3. Með því að efla Háskóla íslands
myndi það verða fysilegri kostur
að læra hérlendis, þetta myndi
spara stórfé.
LÍN er öflugt tæki til að jafna
kjörin í þessu landi. Við megum
ekki láta skammsýni ráða ferðinni,
vegna þess að því fé sem varið er
til menntunar skilar sér margfalt
aftur í þjóðarbúið. Við verðum að
standa vörð um lánasjóðinn og
tryggja jafnrétti til náms.
Höfuadur er ístjóm Stúdenta-
riðs.
Söluhæstir á Noiðuriöndum
Sinser saumavélar
ákr.l 1.200,-
í tilefni þess að hlutfallslega hafa selst fleiri Singer sauma-
vélar á íslandi en nokkru hinna Norðurlandanna,
bjóða verksmiðjumar 50 Singer saumavélar á sérstöku
„tilefnisverði“, sem enginn annar býður
2ja ára ábyrgð
11«
&SAMBANDSINS
ÁRMÚLA 3 SÍMAR 687910-81266
Kirsten Rydahl, einn fremsti
sérfræðingur Singer.leið-
beinir viðskiptamönnum
Rafbúðarinnar um mögu-
leika Singer, föstudaginn
7. febrúar kl.14-18.