Morgunblaðið - 11.02.1986, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR11. FEBRÚAR1986
_ +
Frumvarp til laga um Seðlabanka Islands:
Vextir ráðast af
markaðsaðstæðum
Reglum um bindiskyldu innlánsstofnana breytt
MATTÍAS Bjarnason, viðskiptaráðherra, mælti á miðvikudag fyrir
stjómarfrumvarpi til laga um Seðlabanka íslands. Með frumvarpinu
eru lagðar til margvislegar breytingar á gildandi Iögum um bank-
ann, en meginhlutverk hans verður eftir sem áður að vinna að þvi
að peningamagn S umferð og framboð lánsfjár sé hæfilegt miðað
við það að verðlag haldist stöðugt og framleiðslugeta atvinnuveganna
sé hagnýtt á sem fyllstan og hagkvæmastan hátt.
Helstu breytingar, sem frumvarpið
felur í sér, eru:
1) Rekstur Seðlabankans er í aukn-
um mæli bundinn við hefðbundin
verkefni seðlabanka.
2) Ákvæðum um stjómtæki bank-
ans er skipað með öðmm hætti
en gert er í gildandi lögum.
Miðað er við að bindiskylda
innlánsstofnana gagnvart
Seðlabanka verði fyrst og fremst
beitt til þess að stuðla að jafn-
vægi á peningamarkaðnum.
Seðlabankanum verður heimilt
að setja innlánsstofnunum regl-
ur um lágmark og meðaltal lauss
§ár. Almenn heimild Seðlabank-
ans til þess að ákveða innláns-
og útlánsvexti innlánsstofnana
er felld niður. Reglur um lán
ríkissjóðs úr Seðlabanka em
hertar. Afskipti Seðlabanka af
stofnun nýrra útibúa hjá bönk-
um og sparisjóðum falla niður.
3) Sett em ákvæði um starfsemi
og stafsheimildir bankaeftirlits-
ins.
4) Bankastjómm og aðstoðar-
bankastjómm Seðlabankans er
almennt bannað að sitja í stjóm
annarra stofnana og atvinnufyr-
irtækja eða taka þátt í atvinnu-
rekstri utan bankans. Sam-
kvæmt frumvarpinu verða
bankastjórar eigi ráðnir til lengri
tíma en 6 ára í senn.
5) Hagnaður Seðlabankans er
skattlagður.
Innlánsbindingn breytt
í 8. gr. framvarpsins er fjallað
um innlánsbindingu, en heimildir
til að binda fé innlánsstofnana í
Seðlabankanum vom fyrst teknar
í lög um Landsbanka Islands árið
1957. Um þetta atriði sagði Matt-
hías Bjamason:
„Þær vom í upphafi hæst 15 og
20% af spari- og veltiinnlánum en
Kjartan Jóhannsson:
Viðskipti við verðbréfa-
sjóði eru mjög áhættusöm
KJARTAN Jóhannsson, þing-
maður Alþýðuflokksins, sagði á
alþingi sl. miðvikudag, að hann
væri sannfærður um að mjög fáir
þeirra sem keypt hafa svonefnd
kjarabréf eða einingabréf af
verðbréfasjóðum gerðu sér grein
fyrir þeirri feiknaáhættu, sem
tekin væri i þessum viðskiptum.
Kjartan vakti athygli á því, að
ef þær aðstæður sköpuðust að mjög
margir eða allir kaupendur þessara
bréfa kysu að selja þau gæti sjóður-
inn áskilið sér frest á frest ofan að
verða við því.
Kjartan fór síðan nokkmm orð-
um um innlausnarskilmála kjara-
bréfa. Hann sagði að verðbréfasjóð-
urinn, sem seldi kjarabréfín, væri
skuldbundinn til að innleysa þau á
þvi sölugengi, sem gildir sex dögum
fyrir innlausn að frádreginni ákveð-
inni þóknun. Orðrétt segir í skilmál-
unum: „Krafa um innlausn skal
vera skrifleg á sérstöku eyðublaði
er stjómin lætur útbúa. Krafa um
innlausn skal berast eigi síðar en
10. maí fyrir árið 2005, sem er
endanlegur gjalddagi þessara bréfa.
En innlausn skal fara fram eigi síð-
ar en 90 dögum frá þeim degi er
innlausnarkrafa berst sjóðnum, eða
næsta virkan dag þar á eftir." Við
þetta er síðan bætt: „Stjóm sjóðsins
er heimilt að fresta innlausn um-
fram þessa 90 daga telji hún ástæðu
til þess, sbr. þó ákvæði um endan-
legan gjalddaga."
Um þetta sagði Kjartan: „Telji
stjóm sjóðsins að það sé ekki gott
Kjartan Jóhannsson alþingis-
maður
að kaupa þessi bréf af þeim ein-
staklingum sem hafa keypt þau
getur hún samkvæmt þessu frestað
því allt til ársins 2005. Kemur það
mjög skýrt fram í auglýsingum um
þetta ávöxtunarform að ekki sé víst
að menn fái að njóta ávaxtanna og
ávöxtunarinnar fyrr en árið 2005.“
Þá sagði þingmaðurinn: „Ég er
sannfærður um að mjög lítill hluti
þeirra, sem hafa farið í að kaupa
svona bréf, hvort sem þau heita
kjarabréf, kostabréf eða eininga-
bréf, er ljóst hvetja feiknaáhættu
þessir aðiiar em að taka og að sú
ávöxtun, sem auglýst er, er einung-
is til á pappímum og eina leiðin ti.l
að fá einhverja ávöxtun útgreidda
er að selja bréfín og eini skuld-
bundni kaupandinn er sjóðurinn
sjálfur, sem áskilur sér rétt til að
fresta kaupunum allt til ársins
2005.“
Kjartan Jóhannsson vitnaði síðan
til fréttar í Morgunblaðinu frá því
21. nóv. sl. um sölu einingaskulda-
bréfa og kjarabréfa, sem annars
vegar era gefin út af Verðbréfa-
sjóðnum hf. og þins vegar Hávöxt-
unarfélaginu. í fréttinni kemur
ffarn, að þann dag hafi 1.250 ein-
staklingar keypt einingabréf Há-
vöxtunarfélagsins fyrir um 50 millj-
ónir króna. „Ég tel ekki ólíklegt,"
sagði Kjartan, „að álíka vel hafi
tekist með kjarabréf Fjárfestingar-
félagsins [þ.e. Verðbréfasjóðsins].
Það má því vel vera að um 2.000,
eða kannski fleiri en 2.000, ein-
staklingar hafi keypt þessi bréf að
upphæð 100-200 millj. kr.“
Matthías Bjarnason viðskiptaráð-
herra
hafa síðan hækkað og nema sam-
kvæmt núgildandi lögum hæst 28%
af heildarinnstæðufé. Þegar hætt
var endurkaupum afurða- og
rekstrarlána af innlánsstofnunum
vom bindihlutföll lækkuð í 18% með
sérstakri aðgerð og samkomulagi
við innlánsstofnanir. Samkvæmt
þessari grein frumvarpsins er gert
ráð fyrir að Seðlabankinn meti
bindiþörf hveiju sinni og ákvarðanir
bankans verði háðar samþykki ráð-
herra. Með orðalaginu „þegar sér-
staklega stendur á“ er átt við að
bindingu verði einungis beitt þegar
telja má að önnur stjómtæki bank-
ans dugi ekki til að ná þeim mark-
miðum sem stefnt er að. í greininni
er lagt til að heimilt verði að miða
bindingu við ráðstöfunarfé innláns-
stofnana í stað innlánsijár en ráð-
stöfunarfé getur m.a. falið í sér
erlent lánsfé stofnunar og hugsan-
lega ijáröflun á innlendum láns-
íjármarkaði."
Þá gat ráðherra þess, að í loka-
málsgrein 8. gr. væri að finna
mikilvægt nýmæli um stjómtæki,
sem bankinn hefði beitt nokkra
hríð. Hér er um setningu reglna að
ræða er mæla fyrir um lágmark eða
meðaltal lauss fjár, sem innláns-
stofnunum ber a hafa yfir að ráða
á hveijum tíma.
Vextir ráðist af
markaðasaðstæðum
Matthías Bjamason sagði, að
samkvæmt 10. gr. frv. yrði það
meginregla að vextir við innláns-
stofnun ráðast af markaðsaðstæð-
um í stað þess að vera ákveðnir
beint af Seðlabanka í samráði við
ríkisstjóm. „Þó verður þeim mögu-
leika haldið opnum,“ sagði ráð-
herra, „að Seðlabankinn geti gripið
inn í þróun vaxtamála með beinum
aðgerðum, en á það ber að leggja
áherslu að þar er um undantekn-
ingu frá meginreglunni að ræða,
sem einungis verður beitt þegar
fullreynt er að aðrar leiðir duga
ekki til að ná þeim markmiðum sem
að er stefnt."
Síðan sagði ráðherra:
„Þessi breyting felur ekki í sér
eins og sums staðar hefur komið
fram að ríkisstjóm muni engu ráða
um vaxtastig í landinu. Eftir sem
áður getur ríkisstjóm og Alþingi
ráðið miklu um vaxtastigið, t.d.
með breyttum reglum um skatta-
lega meðferð á framlögum í at-
vinnurekstur og samdrætti ríkisút-
gjalda.
Sú meginregla á sviði vaxtamála
sem hér hefur verið lýst er studd
nokkurri reynslu. Á árinu 1984 var
bönkum og sparisjóðum fengið í
hendur takmarkað vaxtaákvörðun-
arvald á gmndvelli gildandi laga-
heimilda. Nú er ljóst að sú stefnu-
breyting sem þessi aðgerð fól í sér
hefúr skilað árangri. Árið 1984
námu t.d. innlán hjá innlánsstofn-
unum 27,5% af landsframleiðslu en
höfðu árið 1978 farið niður fyrir
20%. Á síðasta ári stefndi áfram í
rétta átt í þessu efni og nam þá
hlutfall innlána af landsframleiðslu
um 30%. Raunaukning innlána árið
1985, þ.e. hækkun þeirra umfram
hækkun lánskjaravísitölu, nam
10%. Peningalegur spamaður í
bankakerfinu fer því óðum vax-
andi.“
Guðrún Halldórsdóttir
Nýrþingmaður
Guðrún Halldórsdóttir, skóla-
stjóri, tók sæti á Alþingi í gær í
fjarveru Sigríðar Dúnu Krist-
mundsdóttur (Kvl.-Rv.) erlendis.
Guðrún er þriðji varaþingmaður
Samtaka um Kvennalista í Reykja-
vík. Hvorki fyrsti né annar vara-
þingmaður Samtakanna gat tekið
sæti á þingi vegna anna við önnur
störf. Guðrún hefur ekki áður setið
á Alþingi.
Svavar Gestsson:
Frumvarpið sniðið að ósk-
um Jóhannesar Nordals
Póstlög
FRAM hefur verið lagt stjóm-
arfrumvarp til póstlaga. Fyrsti
kafli frumvarpsins fjallar um
póstþjónustuna, skilgreiningu
og verksvið. Annar kafli um
einkarétt Póst- og símamála-
stofnunarinnar til tiltekinnar
þjónustu. Sá þriðji um póst-
leynd. Fjórði kaflinn um póst-
meðferð. Fimmti um gjaldskrá
og frímerki. Sjötti um skaða-
bætur. Sjöundi um viðurlög.
Fmmvarpið felur ekki í sér
viðamikil nýmæli. Það er „fyrst
og fremst markmið þessa fram-
varps“, segir í athugasemdum,
„að lögfesta þær breytingar á
póstþjónustunni sem þegar em
komnar til framkvæmda að
nokkm leyti og bæta við ákvæð-
um sem nefndin telur að séu til
bóta, svo og að freista þess að
færa ákvæði núgildandi laga í
nútímahorf".
Nefnd, sem vann að endur-
skoðun laganna, lagði til það
nýmæli, að póstgíróstofunni yrði
heimilað að veita viðskiptamönn-
um hliðstæða þjónustu og bankar
og sparisjóðir veita varðandi inn-
og útlán. Við umfjöllun ráðuneyt-
is á frumvarpinu var ekki á þessa
tillögu fallizt.
SVAVAR Gestsson (Abl.-Rvk.)
sagði við framhald 1. umræðu
um Seðlabankafrumvarpið í
neðri deild alþingis í gær, að
frumvarpið væri sniðið að óskum
Jóhannesar Nordals, bankastjóra
Seðlabankans. Hann hefði bann-
að ríkisstjórninni, að flytja frum-
varpið í þeirri mynd sem það
hefði komið í frá bankamála-
nefnd undir forsæti Þorsteins
Pálssonar, núverandi fjármála-
ráðherra, í mars 1984.
Svavar sagði, að með fmmvarp-
inu í núverandi mynd fylgdi hins
vegar sérálit Lúðvíks Jósepssonar
og Kjartans Jóhannssonar við upp-
haflegt fmmvarp bankamálanefnd-
arinnar. Það fmmvarp væri hins
vegar ekki meðal fylgiskjala. Kvað
hann þessa ráðstöfun mjög gagn-
rýnisverða, þar eð fylgiskjölin gæfu
ranga mynd af efni fmmvarpsins.
Þingmaðurinn gagnrýndi einnig,
að í frv. er gert ráð fyrir því að
Bankaeftirlitið heyri undir banka-
stjóm Seðlabankans. Taldi hann
eðlilegra að Bankaeftirlitið væri'
Svavar Gestsson alþingismaður
sérstök stofnun, en ef stjómarflokk-
amir vildu ekki fallast á það væri
hann reiðubúinn að semja um þá
breytingu að Bankaeftirlitið heyrði
undir bankaráð Seðlabankans, en
ekki bankastjórnina.
Svavar Gestsson kvaðst leggja
þann skilning í 10. gr. frv., sem
fjallar um vaxtaákvarðanir, að rík-
isstjóm og Seðlabankastjóm hveiju
sinni gætu ráðið vöxtum, ef þeim
sýndist svo. í greininni fælist m.ö.o.
að vaxtafrelsið, sem Alþingi hefði
áður veitt, væri allt tekið til baka.
Lýsti þingmaðurinn því síðan yfir,
að þessi heimild yrði notuð og
vaxtafrelsið afnumið „með einu
pennastriki" ef Alþýðubandalagið
hefði til þess aðstöðu í ríkisstjórn.
Þá veik þingmaðurinn að þeim
ummælum viðskiptaráðherra að
núverandi vaxtastefna hefði leitt til
aukinna innlána, en minnkandi út-
lána miðað við verðbólgu á síðasta
ári. Kvað hann upplýsingar úr jan-
úarhefti Hagtala mánaðarins sýna
hið gagnstæða. Þar kæmi fram, að
það væru almenn óbundin spariinn-
lán, sem hefðu aukist, en ekki
verðtryggð innlán með raunvöxt-
um. Éins hefðu útlán samkvæmt
sömu heimild aukist um 45,5%, sem
væri 7% raunaukning.