Morgunblaðið - 08.05.1986, Blaðsíða 10

10 B
MORGUNBLAÐIÐ, VIÐSKlPI4/|£R®ÍNlflLÖ?'-'rrM?.m!DAGUR 8. MAÍ1986
Vandvirkni og gæði
Gæðastjómun
og gæðahríngir
eftir Grétar Leifsson
Velgengni japansks iðnvam-
ings hefur á undanfömum áratug
verið með ólíkindum. Vestrænar
þjóðir hafa að vonum ekki verið
alltof ánægðar með þessa þróun
mála og reynt að mæta framgangi
hennar með ýmsu móti. En hvað
olli því að Japanir tóku slíka for-
ystu, þegar á það er litið að
Vesturlandabúar hafa haft alla
burði til þess að gera slíkt hið
sama?
Allir geta verið sammála um
að Japanir hafi fyrstir verið til að
skilja nauðsyn vöruþróunar. Þeir
fengu að láni alla þá tækni sem
þeir komust yfir frá Vesturlöndum
og framleiddu vömr sem fólkið
vildi kaupa. Þeir höfðu gert sér
grein fyrir því að kaupendur réðu
ferðinni. Jafnframt því eru gæði
orðin aðalsmerki þeirra sem eru
bæði há og stöðug. Gæðin hafa
ekki eingöngu aukið markaðshlut-
deild Japana, heldur einnig lækk-
að kostnað og aukið framleiðni.
Þegar vestrænir sérfræðingar
fóru að athuga hvemig þessum
afburða gæðum var náð, stóðu
gæðahringir uppúr. Þar sem
gæðahringir voru ekki til fyrir
vestan, þá hiytu þeir að vera
galdurinn. Slíkir gæðahringir voru
því innfærðir í fyrirtæki á Vestur-
löndum, bæði í Evrópu og Amer-
íku, uppúr 1970. En þá höfðu
gæðahringir verið starfræktir í
Japan í um áratug.
En hvað eru gæðahringir? í
stuttu máli er um að ræða hóp
starfsmanna, oftast í framleiðsl-
unni, og er fjöldi þeirra á bilinu
4 til 12. Hópurinn hefur fengið
þjálfun í hópvinnu og tölfræðilegri
útvinnslu gagna. Hópnum er síðan
stjómað af t.d. verkstjóra. Hópur-
inn hittist reglulega, t.d. viku eða
hálfsmánaðarlega, til þess að
leysa aðkallandi vandamál og
auka þannig gæði og framleiðni.
Hópurinn gerir síðan tillögur að
lausn sem síðan er kynnt fyrir
stjórnendum.
Hérlendis kemur þessi nýjung
fyrst árið 1982 fyrir tilstuðlan
Félags íslenskra iðnrekenda, sem
hélt þá námskeið í gæðahringjum
fyrir nokkur iðnfýrirtæki. Fljót-
lega varð það samkomulag að
færa þessi námskeið til Iðntækni-
stofnunar íslands, þar sem boðið
er upp á þessi námskeið. Nú þegar
hafa um 15 fýrirtæki sótt nám-
skeiðin og tekið upp gæðahringi.
Reynslan er hins vegar sú að í
mjög fáum fyrirtækjum eru gæða-
hringir starfandi í dag í upphaf-
legri mynd, en hafa þó opnað
augu starfsmanna fyrir mikilvægi
gæða almennt.
Þessi niðurstaða er ekki eins-
dæmi fyrir ísland, því að í Banda-
ríkjunum er talið að allt að 70%
gæðahringja hafi mistekist og í
Bretlandi allt að helmingur. En
hvað orsakar það að gæðahringir
gefa betri raun í Japan en hjá
okkur? Hér verða nefndar nokkrar
hugsanlegar orsakir:
— Gæðahringir eru aðeins hluti
af enn stærra heildargæðastjóm-
unarkerfi Japana.
— Gæðahringir em upprunnir í
Bandaríkjunum, en hafa þróast á
mörgum áratugum í þjóðfélagi
sem er allfrábragðið okkar, t.d.
er afstaða japanskra verkamanna
til sinna fyrirtækja einstök. Alltaf
þegar nota á stjómunaraðferðir
sem upprannar era í öðra þjóð-
félagi, verður að meta hvaða
umhverfisþættir era frábragðnir
og hvaða breytingar þurfí að gera.
— Stjómendur hafa ekki skilið til
fullnustu mikilvægi gæða og hvað
hlutverk þeirra sé í uppbygging-
unni. Gæðahringirnir vora lítill
pakki sem gerði svo sem ekkert
til með að prófa, ef tilraunin
mistækist, þá gerði það lítið til.
— Ör veltuhraði starfsfólks hefur
haft það að segja að gæðahring-
irnir hafa verið skipaðir fólki sem
er hálf þvingað til þátttöku og
þekkir ekki nægjanlega þær að-
ferðir sem notaðar eru í starfi
gæðahringjanna.
— Óþolinmæði stjórnenda, ónóg
hvatning og fjármögnun hefur
þau áhrif að áhugi þátttakenda í
gæðahringjunum minnkar. Eng-
inn nær árangri á einni nóttu, slíkt
tekur mánuði og ár.
— Orsakir vandamála eiga oft
rætur að rekja til hönnunar, vöra-
þróunar, undirbúnings fram-
leiðslu, markaðssetningar og þjón-
ustu, en ekki framleiðslunni
Pening’amarkaðurinn
GENGIS-
SKRANING
Nr. 84-7 maí 1986
Kr. Kr. Toll-
Ein. Kl. 09.15 Kanp Sala gengi
Uollari 40,500 40,620 40,620
SLpund 62328 62,413 62,839
Kan.dollari 29,385 29,472 29,387
Dönskkr. 4,9683 4,9830 5,0799
Norskkr. 53106 53278 53976
Scnskkr. 5,7183 5,7353 53066
FLmark 8,1179 8,1419 83721
Fr. franki 5,7688 5,7859 5,8959
Belg. franki 0,9000 0,9027 0,9203
Sr.franki 22,0288 22,0941 22,4172
Holl. gyllini 163076 163559 16,6544
y-þ.mark 18,3757 18,4301 18,7969
IL líra 0,02679 0,02687 0,02738
Austurr. sch. 2,6114 2,6192 2,6732
PorL escudo 03765 03773 03831
Sp.peseti 0,2893 03902 03947
Jap.yen 034393 034465 034327
Irskt pund 56,052 56318 57,112
SDR(SérsL 47,4464 473867 47,9727
INNLÁN S VEXTIR:
Sparisjóðsbækur
Landsbankinn................. 9,00%
Cltvegsbankinn............... 8,00%
Búnaðarbankinn............... 8,50%
Iðnaðarbankinn............... 8,00%
Verzlunarbankinn............. 8,50%
Samvinnubankinn.............. 8,00%
Alþýðubankinn.................8,50%
Sparisjóðir.................. 8,00%
Sparisjóðsreikningar
með 3ja mánaða uppsögn
Alþýðubankinn............... 10,00%
Búnaðarbankinn...... ...... 9,00%
Iðnaðarbankinn............... 8,50%
Landsbankinn................ 10,00%
Samvinnubankinn.............. 8,50%
Sparisjóðir.................. 9,00%
Úlvegsbankinn................ 9,00%
Verzlunarbankinn............ 10,00%
með 6 mánaða uppsögn
Alþýðubankinn............... 12,50%
Búnaöarbankinn............... 9,50%
Iðnaðarbankinn.............. 11,00%
Samvinnubankinn............. 10,00%
Sparisjóðir................. 10,00%
Útvegsbankinn............... 10,00%
Verzlunarbankinn.......... 12,00%
með 12 mánaða uppsögn
Alþýðubankinn............... 14,00%
Landsbankinn................ 11,00%
Útvegsbankinn............... 12,60%
Verðtryggðir reikningar
miðað við lánskjaravísitölu
með 3ja mánaða uppsögn
Alþýðubankinn................ 1,00%
Búnaðarbankinn............... 1,00%
Iðnaðarbankinn............... 1,00%
Landsbankinn....... ...... 1,00%
Samvinnubankinn...... ....... 1,00%
Sparisjóöir.................. 1,00%
Útvegsbankinn................ 1,00%
Verzlunarbankinn............. 1,00%
með 6 mánaða uppsögn
Alþýðubankinn................ 3,00%
Búnaðarbankinn...... ..... 2,50%
Iðnaðarbankinn............... 2,50%
Landsbankinn................. 3,50%
Samvinnubankinn...... ...... 2,50%
Sparisjóðir................. 3,00%
Útvegsbankinn............... 3,00%
Verzlunarbankinn............. 3,00%
með 18 mánaða uppsögn:
Samvinnubankinn............. 7,50%
með 24 mánaða uppsögn:
Samvinnubankinn............. 8,00%
Að loknum binditima 18 mánaða og
24 mánaða verðtryggðra reikninga
Samvinnubankans er innstæða laus
tvisvar S ári eins og á 6 mánaöa reikn-
ingum.
Ávísana- og hlaupareikningar:
Alþýðubankinn
- ávísanareikningar........... 6,00%
- hlaupareikningar............ 3,00%
Búnaðarbankinn............... 2,50%
lönaðarbankinn............... 3,00%
Landsbankinn................. 4,00%
Samvinnubankinn...... ....... 4,00%
Sparisjóðir.................. 3,00%
Útvegsbankinn................ 3,00%
Verzlunarbankinn1)............ 3,00%
Eigendur ávísanareikninga í Verzlun-
arbankanum geta samið um ákveðna
lágmarksinnstæðu á reikningi sínum og
af henni eru reiknaðir almennir spari-
sjóðsvextir auk uppbótar.
Stjörnureikningar:
Alþýöubankinn1)............ 8-9,00%
Alþýðubankinn býður þrjár tegundir
Stjörnureikninga og eru allir verð-
tryggðir. í fyrsta iagi eru reikningar fyrir
ungmenni yngri en 16 ára, með 8%
vöxtum. Reikningurinn er bundinn þar
til eigandinn hefur náð 16 ára aldri. í
öðru lagi eru reikningar fyrir aldraða —
lífeyrisþega — með 8% vöxtum. Upp-
sagnarfrestur er mismunandi eftir aldri
eiganda, 3 til 9 mánuðir. Vextir og
verðbætur eru lausar til útborgunar í
eitt ár. Þá eru þriggja Stjörnureikningar
með 9% vöxtum. Hver innborgun er
bundin í tvö ár. Vextir og verðbætur
eru lausar til útborgunar í eitt ár.
Afmælisreikningur
Landsbankinn............... 7,25%
Afmælisreikningur Landsbankans er
bundinn í 15 mánuði og ber 7,25%
vexti og er verðtryggður. Innstæða er
laus í tvo mánuði eftir að binditíma lýk-
ur. Heimilt er að leggja inn á reikninginn
til31.desember1986.
Safnlán - heimilislán - IB-lán - plúslán
með 3ja til 5 mánaða bindingu
Alþýðubankinn............... 10-13%
Iðnaðarbankinn............... 8,50%
Landsbankinn................ 10,00%
Sparisjóðir.................. 9,00%
Samvinnubankinn.............. 8,00%
Útvegsbankinn................ 9,00%
Verzlunarbankinn............ 10,00%
6 mánaða bindingu eða lengur
Alþýðubankinn......13,00%
Iðnaðarbankinn...... ........ 9,00%
Landsbankinn................ 11,00%
Sparisjóðir............... 10,00%
Útvegsbankinn............... 10,00%
Innlendir gjaldeyrisreikningar:
Bandaríkjadoliar
Alþýðubankinn................ 7,50%
Búnaðarbankinn............... 6,00%
Iðnaðarbankinn............... 6,00%
Landsbankinn................. 6,00%
Samvinnubankinn.............. 6,50%
Sparisjóðir.................. 6,25%
Útvegsbankinn................ 6,25%
Verzlunarbankinn............. 7,00%
Sterlingspund
Alþýðubankinn............... 11,50%
Búnaðarbankinn............... 9,50%
lönaöarbankinn...... ........ 9,00%
Landsbankinn................. 9,50%
Samvinnubankinn............. 10,00%
Sparisjóðir.................. 9,50%
Útvegsbankinn............... 10,00%
Verzlunarbankinn............ 11,50%
Vestur-þýsk mörk
Alþýðubankinn................ 4,00%
Búnaöarbankinn.............. 3,50%
Iðnaðarbankinn............... 3,50%
Landsbankinn................ 3,50%
Samvinnubankinn.............. 3,50%
Sparisjóðir.................. 3,50%
Útvegsbankinn................ 3,50%
Verzlunarbankinn............. 3,50%
Danskarkrónur
Alþýðubankinn................ 8,00%
Búnaöarbankinn............... 7,00%
Iðnaðarbankinn...... 7,00%
Landsbankinn................. 7,00%
Samvinnubankinn.............. 7,50%
Sparisjóðir................. 7,00%
Útvegsbankinn............. 7,00%
Verzlunarbankinn............. 7,00%
ÚTLÁN S VEXTIR:
Almennir víxlar (forvextir). 15,25%
Skuldabréf, almenn................ 15,50%
Afurða- og rekstrarlán
ííslenskumkrónum............ 15,00%
ibandaríkjadollurum.......... 8,25%
í sterlingspundum........... 111,5%
í vestur-þýskum mörkum.... 6,00%
iSDR......................... 8,00%
Verðtryggð lán miðað við
lánskjaravísitölu
í allt að 2'h ár................ 4%
Ienguren2'/2ár.................. 5%
Vanskilavextir................. 27%
Óverðtryggð skuldabréf
útgefin fyrir 11.08. '84. 15,50%
Skýringar við sérboð
innlánsstofnana
Landsbankinn: Ársvextir af Kjörbók eru
13,0% — ávöxtun hækkar eftir því sem inn-
stæða er lengur óhreyfð. Á þriggja mánaða
fresti er ávöxtun Kjörbókar borin saman við
ávöxtun á sex mánaða verötryggðum reikning-
um og sú ávöxtun valin sem reynist hærri.
Vextir eru reiknaðir tvisvar á ári á höfuðstól.
Kjörbók er óbundinn reikningur, en frá út-
borgaðri fjárhæð dregst 0,7% gjald en þó
ekki af vöxtum liðins árs.
Útvegsbankinn: Ábót er óbundinn reikning-
ur. Borin er saman ávöxtun á óverðtryggðum
reikningum og þriggja mánaða verðtryggðum
reikningum og hærri ávöxtunin valin. Ef inn-
stæða hefur verið hreyfð, reiknast almennir
sparisjóðsvextir á reikninginn. Vextir eru færð-
ir einu sinni á ári á höfuðstól, en verðbætur
bætast við höfuðstól ef ávöxtun þriggja mán-
aðareikninga ervalin.
Búnaðarbankinn: Gullbók ber 13,0% vexti
á ári — ávöxtun fer hækkandi eftir þvi sem
innstæða er lengur óhreyfö. Gerður er saman-
burður við ávöxtun þriggja mánaða verð-
tryggðra reikninga og ef hún er betri er hún
valin. Vextir eru færðir tvisvar á ári á höfuð-
stól. Ef tekið er út af reikningnum er reiknaö
0,75% úttektargjald og er það dregið frá áunn-
umvöxtum.
Metbók Búnaðarbankans er bundinn reikning-
ur til 18 mánaða. Hverju innleggi er hægt að
segja upp með 18 mánaða fyrirvara. Vextir
eru lausir til útborgunar i 6 mánuði. Nafn-
vextir eru 14.50% og höfuðstólsfærslur vaxta
tvisvar á ári. Gerður er samanburöur á ávöxtun
6 mánaða verðtryggöra reikninga og Met-
bókar. Ávöxtun Metbókar er aldrei lakari en
ávöxtun 6 mánaða reikninga.
Verzlunarbankinn: Kaskóreikningur. Þá
ársfjórðunga (jan.—mars o.s.frv.) sem inn-
stæða er óhreyfð eða einungis ein úttekt (eftir
að lausir vextir hafa verið teknir út) fylgja
vextir þeim sparifjárreikningum bankans sem
hæsta ávöxtun gefa. Af úttekinni fjárhæð
reiknast almennir sparisjóðsvextir. Innstæða
á Kaskóreikningi, sem stofnaður er í síðasta
lagi á öðrum degi ársfjórðungs og stendur
óhreyfð út ársfjórðunginn nýtur Kaskókjara
með sama hætti og innstæða á Kaskóreikningi
sem til hefur verið heilan ársfjórðung og fær
hlutfallslegar verðbætur m.v. dagafjölda í
innleggsmánuði. Stofninnlegg siðar á ársfjórð-
ungi fær hæstu ávöxtun í lok þess næsta á
eftir sé reikningurinn í samræmi við reglur um
Kaskókjör. Ef fleiri en ein úttekt er á ársfjórð-
ungi, eftir að lausir vextir hafa verið teknir út,
fær reikningurinn almenna sparisjóðsvexti.
Vextir og verðbætur leggjast við höfuðstól í
lok hvers ársfjórðungs hafi reikningurinn notið
Kaskókjara. Vextir eru ávallt lausir og úttekt
vaxta skerðir aldrei Kaskókjör.
Samvinnubankinn: Hávaxtareikningur. Eftir
þvi sem innstæða er lengur óhreyfð reiknast
hærri vextir. Eftir tvo mánuði 12% vextir, eftir
þrjá mánuði 13% o.s.frv. uns innstæða hefur
verið óhreyfð í 6 mánuði þá reiknast 18%
vextir. Áunnar vaxtahækkanir reiknast alltaf
frá því að lagt var inn. Vaxtafærsla á höfuð-
stól er einu sinni á ári.
Alþýðubankinn: Sérbók ber alit að 16%
vexti en vextir hækka eftir því sem innstæða
er lengur. Hver innstæða er meðhöndluð sér-
staklega. Höfuðstólsfærslur vaxta eru fjórum
sinnum á ári. Þá er einnig gerður samanburður
á ávöxtun Sérbókar og þriggja mánaða verð-
tryggðra reikninga og sú hagstæðari valin.
Sparisjóðir: Trompreikningar eru verð-
tryggðir og bera auk þess grunnvexti 6 mán-
aða verðtryggðra reikninga. Vextir eru færðir
á höfuðstól fjórum sinnum á ári. Hreyfðar
innstæður innan mánaðar bera sérstaka
Trompvexti 12,5% ef innstæða hefur verið
óhreyfð i þrjá mánuði eða lengur, en annars
almenna sparisjóðsbókarvexti. Sparisjóður
vélstjóra er einnig með Sparibók, sem er
bundin í 12 mánuði og eru vextir 15,5%.
Ávöxtun er borin saman við ávöxtun á sex
mánaða verðtryggðum reikningum og sú
hagstæðari valin. Þá bjóða Sparisjóður
Reykjavikur og nágrennis, og Sparisjóðir
Kópavogs, Hafnarfjarðar, Sparisjóður Mýrar-
sýslu og Sparisjóðurinn í Keflavík svokallaða
toppbók. Þetta er bundinn reikningur í 18
mánuði og er þá laus í einn mánuð, þá binst
innistæðan á ný og er laus til útborgunar í
einn mánuð á sex mánaða fresti. Vextir eru
14.50% og eru færðir á höfuðstól tvisvar á
ári. Ávöxtun Toppbókar er borin saman við
ávöxtun sex mánaða verötryggðra reikninga
og sú hagstæðari valin.
Iðnaðarbankinn: Bónusreikningur er óverð-
tryggður reikningur og ber 3% vexti. Óverð
tryggð Bónuskjör eru 10,5% á ári. Mánaðar-
lega eru borin saman verðtryggð og óverð-
tryggð bónuskjör og ávöxtun miðuð við þau
kjör sem eru hærri á hverjum tíma. Hreyfðar
innstæður bera sérstaka vexti. Vextir eru
færðir á höfuðstól tvisvar á ári. Heimilt er að
taka út tvisvar á hverju sex mánaða timabili.
Lífeyrissjóðslán:
Lífeyrissjóður starfsmanna rikisins:
Lánsupphæð er nú 500 þúsund krónur og er
lánið vísitölubundið með lánskjaravisitölu, en
ársvextir eru 5%. Lánstími er allt að 25 ár,
en getur verið skemmri, óski lántakandi þess,
og eins ef eign sú, sem veð er í er lítilfjörleg,
þá getur sjóðurinn stvtt lánstímann.
Greiðandi sjóðsféíagar geta sótt um lán úr
lífeyrissjóðnum ef þeir hafa greitt iðgjöld til
sjóðsins i tvö ár og tvo mánuði, miðað við
fullt starf. Biðtími eftir láni er fjórir mánuðir
frá því umsókn berst sjóðnum.
Lífeyrissjóður verzlunarmanna:
Lánsupphæð er nú, eftir a.m.k. 3ja ára aðild
að lífeyrissjóðnum og fimm árum eftir síðustu
lántöku, 150.000 krónur.
Höfuðstóll lánsins er tryggður með láns-
kjaravísitölu, en lánsupphæðin ber nú 5%
ársvexti. Lánstíminn er 3 tii 5 ár aö vali lántak-
anda.
Lánskjaravísitala fyrir maí 1986 er 1432
stig en var 1428 stig fyrir apríl 1986. Hækkun
milli mánaðanna er 0,28% Miðað er við visi-
töluna 100 í júní 1979.
Byggingavísitala fyrir apríl til júní 1986 er
265 stig og er þá miðað við 100 í janúar 1983.
Handhafaskuldabréf í fasteignaviðskipt-
um. Algengustu ársvextir eru nú 18-20%.
Sérboð Nafnvextir m.v. óverdtr. verðtr. Verðtrygg. Höfuðstóls færsl.
Óbundiðfé kjör kjör tímabil vaxta á ári
Landsbanki, Kjörbók: 1) ?—13,0 3.5 3mán. 2
Útvegsbanki, Ábót: 8-13,0 1,0 1 mán. 1
Búnaðarb., Gullbók 1) ?—13,0 1,0 3mán. 2
Verzlunarb., Kaskóreikn: 8,5-12,0 3,0 3mán. 4
Samvinnub., Hávaxtareikn: 8-13,0 1-2,5 3mán. 1
Alþýðub., Sérvaxtabók: 10-16,0 1,0 4
Sparisjóðir.Trompreikn: Bundið fé: 12,5 3,0 1 mán. 2
Búnaðarb., Metbók: 14,50 3,5 6mán. 2
Iðnaðarbanki, Bónus: 10,5 3,0 1 mán. 2
Sparisj. vélstj: 15,5 3,0 6mán. 1
1) Vaxtaleiðrétting (úttektargjald) er 0,75% hjá Búnaöaörbanka og 0,7% í Landsbanka.