Morgunblaðið - 11.05.1986, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR II. MAI1986
35
—
„Menn koma út í lífið og fara
aftur inn í dauðann." Það er hin
eðlilega rás atburðanna. Svo ein-
falt er það. Hve fólk á samt erfitt
með að meðtaka þennan óum-
breytanlega kjarna lífsins hefur
blasað við af nýlegu fjölmiðlatil-
efni. Harkaleg og allt að því móð-
ursjúk viðbrögð við því að fá inn
á sig ódulbúna nálægð dauðans í
formi frásagnar þess sem af
komst í flugslysi bendir til þess
að fólk vilji allt til vinna að þurfa
ekki að horfast í augu við þennan
þátt lífshlaupsins. Ekki nema í
dularklæðum og í fjarlægð. Við
fyllumst skelfingu við að þurfa
að vita hvemig fólk deyr. Með
nútímalifnaðarháttum erum við
búin að koma okkur upp vamar
vegg til að halda öllu slíku í
hæfilegri fjarlægð. Ef einhver
brýtur gat á hann og neyðir okkur
til að horfast í augu við mannslát
— öðru vísi en í öruggri fjarlægð
— þá verða viðbrögðin til að
hrinda því af sér gjaman svona
harkaleg, eins og í ljós kom þegar
flugfarþegi dró umbúðalaust og
ærlega upp mynd af því sem
gerðist þegar fólk og þar með
hans nánustu fómst.
Ætli þessi viðbrögð við dauðan-
um — hrollur og flótti — séu bara
ekki orðin nútímafólki töm? Trú-
lega! Allt sem menn þekkja ekki
vekur ótta. Aður fyrr dó fólk
gjarnan heima hjá sér, innan um
sína. Hafði af þeim stuðning á
þessari miklu reynslustund. Og
líkið stóð svo uppi á heimilinu.
Þeir sem eftir lifðu fengu tíma
og tækifæri til að sætta sig við
brottför ástvinarins og fylgja
honum jafnvel með húskveðju af
heimilinu. Nú á tímum ber dauð-
ann að höndum snöggt og án
aðdraganda eða þá að sá sem
veikist fer í sjúkrahús og hverfur
á braut — oftast meðvitundarlaus
og undir áhrifum lyfja — og sést
ekki meir. Ef snöggt andlát ber
að utan heimilisins fer líkið beint
í líkhúsið, eins og þegar það gerist
á sjúkrahúsi. Gerist það heima er
það fjarlægt hið snarasta. Skylda
er að hringja á lögreglu sem
kemur með svartan plastpoka og
fjarlægir það eins og annað sem
losna þarf við af heimilinu. Hvað
ætli séu margir í okkar samfélagi
sem hafa lifað dauðastundina með
einhveijum og tekið með honum
þátt í því sem er að gerast heima
hjá sér og fjölskyldan fengið tíma
til að vaka yfír honum látnum þar
til gröfin tók við? Kveðjustundin
verið í eðlilegu umhverfí? Ekki
allur þessi asi að losna sem fyrst
frá svo óþægilegri staðreynd sem
dauðinn er með því að íjarlægja
í ofboði líkið. Áður fyrr vöndust
jafnvel bömin við að þetta væri
eðlilegur liður í lífínu. Sáu heima
gamalmenni sem áttu allt eins von
á brottförinni og dóu á heimilinu.
Ætli bömunum hafi ekki síðar
fundist heldur minna skelfílegt
að deyja við að vita hvernig fólk
hverfur úr þessum heimi. Þannig
er kannski komið máltækið al-
kunna sem segir: „Það erekki sárt
að deyja.“ Er ekki hugsanlegt að
minningargreinaflóðið á prenti
frá þeim nánustu sé einhver upp-
bót í fjarlægð fyrir að hafa ekki
fengið að kveðja með eðlilegum
hætti. Kannski svolítil ómeðvituð
yfirbót, úr hæfilegri fjarlægð?
Hvemig sem því er nú háttað,
þá framkallaði umbúðalaus vitn-
eskjan um banastund flugfar-
þeganna, í frásögn annars þess
sem eftir lifði í blaðaviðtali, furðu-
lega harkaleg viðbrögð. Nokkurs
konar „í guðs bænum látið okkur
ekki sjá þetta í svona mikilli ná-
lægð“-skelfíngu. Og skotið sér
bak við þá nánustu. Eins og þeir
nánustu vilji ekki vita og spyiji
ekki við fyrsta tækifæri hvemig
þetta bar að höndum. Veigrar fólk
sér bara ekki einfaldlega við því
að vita af dauðanum eins og hann
getur verið, nema tilneytt? Og
skelfíngin ef þeir neyðast til þess
þá svona ofboðsleg. Eflaust reyna
menn í lengstu lög að segja eins
og William Saroyan sagði í sím-
skeyti til fréttatofunnar AP rétt
áður en hann gaf upp andann: „
Allir verða að deyja. En einhvern
veginn hélt ég alltaf að undan-
tekning yrði gerð í mínu tilfelli."
Hann hafnaði þó ekki dauðanum
öðm vísi en í formi minningar-
greinar. Ekki að furða þótt fólk
fyllist skelfíngu og uppreisn gegn
þeim sem færir dauðann nær
þeim, ef þeir ekki og enginn sem
þeir þekkja hafa komist í eðlilega
snertingu við hann. Vísast aldrei
séð lík. Kemur hann þá ekki bara
sem ennþá meira áfall þegar ekki
verður lengur undan komist. En
ætli það sé nokkur lausn að ýta
mannslátum alfarið yfir á starfs-
fólk sjúkrahúsanna og forða sér?
Raunar er býsna fróðlegt að fá
nasasjón af því hvemig þar hefur
alfarið verið tekið við þessu hlut-
verki — eftir viðbrögðunum vegna
viðtalsins við manninn sem komst
af úr flugslysinu á Snæfellsnesi
að dæma. Virðast hafa tekið al-
gerlega við því hlutverki að bera
alhliða ábyrgð á þeim sem í þeirra
hendur eru komnir, til að deyja
eða til að fá bót meina og lifa.
Nær jafnvel út yfír dauðastund-
ina. Ekki þó allir. Greinilega til
þeir læknar sem telja að sjúkling-
urinn beri einhveija ábyrgð á
sjálfum sér, hafí enn meðan hann
lifir þau mannréttindi að mega
tala um það sem hann vill við
þann sem hann vill, svo fremi það
skaði ekki heilsu hans. I þessu
tilfelli vildi Pálmar tala við blaða-
mann og segja gegn um hann
öðrum frá því sem fyrir hann
hafði komið, hversu sár sem
dauðsföll hans nánustu vom hon-
um, ef það mætti vekja umræðu
og eitthvað í reynslu hans verða
til vamaðar. Og hann vildi segja
frá því þá strax, létta því af sér.
Læknirinn á staðnum tvíkannaði
vilja hans og taldi það ekki skaða
heilsu sjúklingsins. Og tók ekki
af kjarkmanninum ráðin. Um
heilsufarið hafði hann vitanlega í
krafti læknismenntunar sinnar
úrskurðarvald. En um annað?
Viðbrögð sumra annarra vekja
slíkar spurningar. Er það raun-
verulega orðin almenn skoðun
yfírstjórnar á sjúkrahúsum, að sá
sem fer þangað inn gefi sig alger-
lega, líkamlega og andlega, þeim
á vald? Eigi ekki lengur rétt á að
tala við hvern sem hann vill, þar
á staðnum ef hann kemst ekki
annað, og flytja af sjúkrabeði
hvaða boð sem er út fyrir spítal-
ann? Þetta tilvik og annað nýlegt,
um alger yfirráð yfir líki, gefur
tilefni til hugleiðinga um hvort
valdið innan sjúkrahúsa yfír , , -
manneskjunni sé orðið svona
mikið. í síðartalda tilvikinu fékk
aðstandandi ekki komið í veg fyrir
kmfningu — og dómsúrskurður
um það — þótt engin sérstök
ástæða krefðist þess vegna bana-
meinsins. Hinir látnu geta ekki
varið sín réttindi, enda enginn
þrýstihópur látinna til. En eiga
nú ekki umboðsmenn þeirra og
hinir ólátnu nokkurn ákvörðunar-
rétt, jafnvel þótt inn á sjúkrahús
sé komið? Tilefnið vekur gámr.
Hamlet sagði þegar hann _
kvaddi þennan heim: „A eftir '
kemur þögnin.“ En er ekki óþarfí
að bytja þögnina í forherberginu,
áður en maðurinn fer yfímm?
Horatio vinur Hamlets er þó látinn
fá tækifæri til að kveðja hann:
„Nú brestur göfugt hjarta. Góða
nótt, ljúfí prins og megi englaskari
syngja þig í svefn.“ (Myndin af
Asta Nilsen í lokasenu Hamlets í
kvikmynd 1928.)
Það minnir á orð hins spaka
spámanns Kahlils Gibran um
dauðann (í þýðingu Gunnars Dal):
„Ottinn við dauðann er aðeins ótti
smaladrengsins við konung, sem
vill slá hann til riddara. Er smal-
inn ekki glaður í hjarta sínu þrátt
fyrir ótta sinn við að bera merki
konungsins? Og finnur hann þó
ekki mest til óttans? Því að hvað
er það að deyja annað en standa
nakinn í blænum og hverfa inn í
sólskinið? Og hvað er að hætta
að draga andann annað en að
frelsa hann frá friðlausum öldum
lífsins, svo að hann geti risið upp
í mætti sínum og ófjötraður leitað
á fund guðs síns? Aðeins sá, sem
drekkur af vatni þagnarinnar,
mun þekkja hinn volduga söng.
Og þegar þú hefur náð ævitindin-
um, þá fyrst munt þú hefja fjall-
gönguna. Og þegar jörðin krefst
líkama þíns, muntu dansa í fyrsta
sinn.“
Stærðir: 36-42
Verð650.~
Gerð 3350
Litir: blátt, hvítt, rautt.
Stærðir: 36-42
21212
PRÝSTIPÉTTING
Sprunguviðgerðir
f«.
Sprungin steinsteypa hefur lltinn
styrk.
Venjuleg yfirborðsviðgerð á sprungu
gefur enga styrkingu.
SCB aðferðin fyllir allar sprungur allt
að 0,02 mm og bindur steypuna þann-
ig að hún fær upprunalegan styrk.
SPRUNGUVIÐGERÐ með S C B aðferð hefur
verið notuð til þéttingar og styrkingar á mann-
virkjum hér á íslandi undanfarin 10 ár.
SPRUNGUVIÐGERÐ MEÐ S C B AÐFERÐ
HEFUR EFTIRFARANDI KOSTI:
Fyllir allar sprungur ( allt að 0,02 mm lokar og
sýður saman sprungurnar þannig að stein-
steypan fær upprunalegan styrk.
Þarf ekki aö saga, bora eða brjóta upp sprung-
ur til þess að þétta. Hús yðar lltur ekki út eins
og pússluspil eftir að við höfum þétt það.
Örugg þétting, er fljótunnin af sérþjálfuöum'**'
mönnum, verður þvi ódýrasta lausnin.
Sýður saman sprungu hvort sem hún er rök
eða þurr, (isfri) sýður saman sprungu þótt
vatnsþrýstingur sé i gegnum sprunguna t. d. i
neöanjarðargöngum, kjöllurum o. s. frv.
Þegar við þéttum sprungur með S C B Process
þá berum við yfirborðslokunarefni yfir sprung-
una, dælum slöan léttfljótandi tveggja þátta
efni inn I sprunguna, sem fyllirsprunguna I allt
að 0,02 mm, slðan tökum við yfirborðslokunar-
efnið af. Þetta er einföld lýsing á þvl sem við
gerum.
QIVf nPf BYGGINGARÞJÓNUSTA
Ijll XÍiJLll STARRAHÓLUM 8
SÍMI 72502
111 REYKJAVÍK
En athugið að við sögum ekki, borum ekki,
brjótum ekki hús yóar. Við breytum ekki útliti á
húsi yöar. Við þéttum þaö með fullkomnustu
tækni sem þekkist I dag.
Veitum fúslega allar nánari upplýsingar.
STRUCTURAL CONCRETE BONDING PROCESS
Með einkaleyfi
ADHESIVE ENGINEERING
San Carlos, Kalif. USA