Morgunblaðið - 01.06.1986, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. JÚNÍ 1986
C 3
f-----------------------------------
■ Khad í „öflugt og beinskeytt vopn“
. byltingarinnar.
| Hinn nýi valdhafi er ákafur
kommúnisti og er kallaður „uxinn"
eða „nautið", þar sem hann er
kraftalega vaxinn og hefur alltaf
haft sérstakt dálæti á að leysa mál
með hörkulegum ráðum.
Najibullah hershöfðingi, sem er
39 ára að aldri, er velmenntaður,
talar ensku og lauk prófi í læknis-
fræði við háskólann í Kabul. Hann
er af Ahmadmal-ættflokknum, sem
tilheyrir ættbálki Pashtúna á svæð-
inu meðfram landamærum Pakist-
ans, og heitir aðeins einu nafni eins
og aðrir Pashtúnar.
Hann var einn af fyrstu banda-
mönnum Karmals fyrr á árum og
var skipaður sendiherra í Teheran
eftir að kommúnistar brutust til
valda 1978. Hann er einn örfárra
Pashtúna í „Parcham"- eða „fána-
armi“ kommúnistaflokksins, sem
Karmal stofnaði og hefur stjómað
þar til nú, en flestir menn úr þeim
armi flokksins tala persnesku.
Hörð togstreita Parcham-arms-
ins og hinnar flokksfylkingarinnar,
Khalq- eða „alþýðuarmsins", varð
til þess að Najibullah hrökklaðist úr
sendiherrastöðunni í Teheran og
leitaði hælis í Sovétríkjunum eða
Austur-Evrópu. Hann sneri aftur
til Kabul eftir innrás Rússa í árslok
1979.
Þegar Najibullah var yfírmaður
leyniiögreglunnar Khad stækkaði
hann hana og endurskipulagði. Til
þess naut hann stuðnings sovézku
leynilögreglunnar KGB, sem kenndi
honum listir sínar og hjálpaði hon-
um á framabrautinni, þjálfaði
starfsmenn leynilögreglunnar og
veitti þeim ráð og leiðbeiningar.
Margir rússneskir starfsmenn KGB
hófu störf hjá Khad.
Sem leynilögreglustjóri stjómaði
Najibullah harðri baráttu fyrir því
að Pashtúna-ættflokkamir lokuðu
leiðum Mujahideen-skæmliða yfir
pakistönsku landamærin. Hann
naut góðs af því að hann var þaul-
kunnugur á þessum slóðum og
reyndi með töluverðum árangri að
grafa undan fylgi skæmliða meðal
almennings með mútum og með
því að ala á innbyrðis úlfúð ætt-
flokkanna, sem skæmliðar styðjast
við.
Ekkert lát hefur orðið á illdeilum
Parcham- og Khalq-arms kommún-
istaflokksins síðan byltingin var
gerð 1978 og stöðug togstreita
þeirra er ein helzta skýringin á
því að áhrif Najibullah hafa stór-
aukizt á undanfömum 12 mánuðum
eðasvo.
Skæruliðar með loftvaraarbyssur í fjöllunum. Þeir hafa orðið fyrir áföllum að undanförnu.
Leynilögreglan og flestar ríkis-
stofnanir em undir stjórn
Parcham-armsins, þótt aðeins um
40% flokksmanna fylgi honum að
málum. Stuðningsmenn Khalq-
armsins kvarta oft yfir því að menn
úr Parcham-arminum fái beztu
störf. Rússar vom óánægðir vegna
þess að Karmal tókst ekki að jafna
þennan ágreining, auka fylgi stjóm-
arinnar og ná árangri í stríðinu og
því varð hann að víkja.
„Illa þokkaður"
Vestrænn stjórnarerindreki í Isl-
amabad, höfuðborg Pakistans, segir
um Najibullah að hann sé sá leiðtogi
kommúnista, sem skæmliðarnir í
fjöllunum geti sízt af öllu sætt sig
við. „Hann er illa þokkaður, því að
hann hefur látið skæmliða sæta
pyntingum og stjórnað harðskeyttri
landamæralögreglu, sem hefur haft
það hlutverk að hafa hendur í hári
þeirra," sagði hann.
Vegna þessarar hegðunar Naji-
bullah gegn skæmliðum má gera
ráð fyrir að hann taki upp enn
harðari stefnu gegn þeim og líklega
mun hann beita lævíslegri aðferðum
til að auka fylgi stjómarinnar meðal
almennings. Najibullah sagði sjálf-
ur á miðstjórnarfundinum á dögun-
um að hann mundi herða á stríðinu
gegn Mujahideen-skæruliðum og
styrkti þar með þá skoðun að hann
Mynd af Karmal fjarlægð.
sé harðlínumaður. Hann lýsti því
yfir að fyrstu verkefni sín yrðu að
„efla heraflann, auka bardagahæfni
hans, herða á baráttunni, binda
enda á blóðsúthellingamar og koma
á friði og ró“. Auk þess fyrirskipaði
hann baráttu gegn spillingu í anda
Gorbachevs.
Skæmliðar hafa nýlega orðið
fyrir alvarlegum áföllum uppi í
fjöllunum, þar sem þeir hafa verið
óhultir til þessa. Sovézka herliðið
hefur hreinsað stór svæði með
samstilltum sóknaraðgerðum og
lokið er einni mestu orrnstu stríðs-
ins í suðausturhluta Afghanistans.
Stórsókn Rússa í marz og apríl
virðist hafa að engu gert fyrstu
tilraun skæraliða til að hreiðra um
sig á tryggu og sjálfstæðu yfirráða-
svæði hjá pakistönsku landamær-
unum og koma á laggimar sjálf-
stæðri ríkisstjóm.
Nú virðist nýtt þrátefli tekið við..
Najibullah áaætlaði fyrir skömmu
að 35% landsins væm á valdi afgh-
önsku stjómarinnar, en leiðtogar
Mujahadeen-skæmliða segja að
aðeins 10% landsins séu á hennar
valdi.
Takmark Najibullah virðist þrí-
þætt: að bijóta Mujahideen-skæm-
liða á bak aftur, mynda stjóm á
breiðari gmndvelli með þátttöku
fleiri en kommúnista og komast að
samkomulagi við stjómina í Pakist-
an, þar sem flóttamenn, stjómar-
andstæðingar og samtök skæmliða
frá Afghanistan hafast við.
Viðræður
í viðræðunum í Genf er reynt að
semja um tímaáætlun um brott-
flutning 115.000 manna herliðs
Rússa gegn því að Pakistanar viður-
kenni ríkisstjóm Najibullah hers-
höfðingja, tryggja að erlend ríki
hafi ekki afskipti af afghönskum
innanríkismálum og að 4,5 milljónir
afghanskra flóttamanna snúi heim.
Karmal er hataður i Pakistan og
svo gæti virzt að brottvikning hans
muni auðvelda samninga. Zia ul
Haq forseti sagði fyrir brottvikn-
ingu Karmals að erfitt yrði að semja
við stjórnina í Kabul meðan hann
væri við völd. „Þessi maður ferðað-
ist í rússneskum skriðdreka," sagði
hann. „Það er ekki hægt að semja
við hann; hann er leikbrúða."
Pakistanar hafa hingað til neitað
að viðurkenna Kabul-stjómina þrátt
fyrir mikinn þrýsting Rússa, en
fallizt á að undirrita friðarsamning,
ef Rússar flytja burtu herlið sitt,
og það mundi jafngilda viðurkenn-
ingu. Brottflutningurinn er eina
málið sem á eftir að leysa í viðræð-
unum.
Rússar vilja vera ömggir um að
valdhafi hliðhollur þeim verði við
völd í Kabul, ef samið verður um
lausn í Afghanistan. Áður en Naji-
bullah tók við stjóminni virðast
þeir hafa óttazt að ef samið yrði
um brottflutning sovézka herliðsins
mundi Karmal glata völdunum eða
komast undir áhrif vestrænna ríkja
og það gæti verið ein skýringin á
falli hans. Þar sem Najibullah hers-
höfðingi var skipaður flokksleiðtogi
í stað Karmals á sama tíma og
friðarviðræður hófust gat það bent
til þess að Rússar vildu tryggja að
styrk og vinveitt stjóm yrði við
völd í Kabul, þótt samið yrði um
brottflutning sovézka herliðsins.
Skipun Najibullah gat því bent
til þess að Rússar ætluðu að sýna
sveigjanleika í viðræðunum. Með
því að fjarlægja manninn, sem þeir
komu til valda eftir innrásina, virt-
ust þeir sýna áhuga á nýrri lausn.
En ýmislegt mælir gegn þessu.
Najibullah hershöfðingi hefur ekki
sýnt það hingað til að hann sé
sveigjanlegur, heldur þvert á móti.
Ólíklegt er að skipun hans boði
nokkra „þíðu“ og vera má að við-
ræðurnar í Genf séu aðeins sjónar-
spil fremur en skref í átt til raun-
vemlegrar lausnar. Ef til vill undir-
búa Rússar nýja áróðursherferð og
nýja stórsókn til að bijóta and-
spyrnuna á bak aftur í eitt skipti
fyrir öll, svo að þeir geti snúið sér
aðöðm.
—GH
Vilt þú verða
skiptinemi?
í rúmlega 20 löndum í Afríku, Asíu,
Eyjaálfu, mið- og suður-Ameríku býður skiptinem-
um upp á ársdvöl í löndum sínum.
Brottför verður frá janúar til mars 1987 og komið
heim afturtæpu ári síðar.
Þeir sem hafa áhuga á að kynna sér málið eru
hvattir tii að hafa strax samband við
áfö
Hverfisgötu 39, P.O. Box 753,121 Reykjavík, sími 91-25450.
I 1 .njrgmíwl
8 S Gódan daginn!
TRYGGIÐ ÖRYGGI YKKAR
HEYRNARHLIFAR
PELTOR heyrnarhlífarnar
eru viðurkenndar gæðahlífar.
Ýmsar útfærslur.
Einnig fyrir þráðlausa móttöku.
Heyrnartap er ólæknandi.
- Notið PELTOR heyrnarhlífar.
Skeifan 3h
Sími 82670