Morgunblaðið - 11.06.1986, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR11. JÚNÍ1986
Sólstöðuganga 21. júní 1986
— Um útivistarsvæði Reykjavíkur
eftir Þór Jakobsson
„Sólstöðugangan" er tiltölulega
lítill en engu að síður ómissandi
fyrsti þáttur í allmikilli áætlun,
svonefndri Heimshátíð. Að baki
áætluninni er hugsjónin um frið á
jörðu, réttlæti ogbræðralag. Einnig
mætti taka svo til orða að sólstöðu-
gangan sé athöfn til stuðnings
alþjóðahyggju og margvíslegu ein-
ingarstarfi Sameinuðu þjóðanna.
Hugmyndinni um sólstöðugöngu og
Heimshátíð skal nú lýst í fáeinum
orðum.
Vonin um allsheijarfrið er æði
forn. Áætlunin um heimshátíð
styðst því við gamlar hugmyndir
og henni er á hinn bóginn ætlað
að efla gamla viðleitni manna að
koma á friði og rétt.læti í heiminum.
Með sólstöðugöngu og heimshátíð
eru því engin ný sannindi boðuð.
Hugmyndin um sólstöðugöngu
grundvallast m.ö.o. ekki á nýjum,
frumlegum skoðunum. Hún er
framkvæmdaáætlun, leið til að
ryðja braut voninni um frið og til-
raun til að efla skilning og samstarf
með mönnum.
Fyrsta sólstöðugangan fór fram
21. júní 1985 og var þá gengið frá
Þingvöllum til Reykjavíkur. Að
þessu sinni, þ. 21. júní 1986, mun
sólstöðuganga verða um útivistar-
svæði Reykjavíkur. Tvennt verður
efst í huga að þessu sinni: Árið
1986 er „Ar friðarins" hjá Samein-
uðu þjóðunum. Það er Iíka af-
mælisár höfuðborgarinnar.
Gengið í öðrum löndum
Ætlunin er að efna til sólstöðug
öngu í æ fleiri löndum. Ef til vill
kemur í ljós að hásumarið þyki
óheppilegur tími víðast og yrði þá
eftirHöUu
Aðalsteinsdóttur
ísienskir bændur standa á tíma-
mótum og landbúnaðurinn er í
kreppu. Sveitimar okkar og allt
mannlíf þar bíður og vonar að fram-
undan sé „betri tíð með blóm í
haga“.
Allur almenningur í landinu er
að gera sér Ijóst að erfiðleikamir í
landbúnaðinum snerta ekki ein-
göngu nokkur hundruð bændur og
örfáar harðbýlar afdalasveitir, held-
ur alla landsbyggðina og allt okkar
þjóðlíf.
í dag er mest rætt um mjólkur-
kvótann og fullvirðisrétt en á morg-
un verður það kannski eitthvað
annað því vandamájin blasa við í
flestum greinum. Ótal sjónarmið
koma fram um hvernig leysa á
vandann, og vist er að framundan
er mikil breyting og afkoma flölda
íjölskyldna, bæði í sveit og kaup-
stað, er undir því komin hvemig til
tekst í náinni framtíð. Eitt penna-
strik eða nokkur orð í reglugerð
geta haft afdrifaríkar og keðju-
bundnar afleiðingar langt út fyrir
upphaflega markmiðið, líkt og
þegar steinvölu er kastað í vatn og
hringgárur myndast. — Þær koma
hver af annarri og verða stærri og
stærri.
Við höfum vitað af þvi í mörg ár
að erfiðleikar voru á næsta leiti og
ýmsar aðgerðir vom við hafðar en
hafa því miður ekki reynst eins og
til var ætlast og þróunin orðið
önnur. En við skulum gera okkur
ljóst að málin leysast ekki nema
annar árstími fyrir valinu því að
áhrifamest yrði að hafa sólstöðu-
göngumar samdægurs. Þegar fram
líða stundir verður hafíst handa við
skipulagningu Heimsgöngu, sem
mun tengja hinar staðbundnu sól-
stöðugöngur.
En með hvaða hætti stuðlar sól-
stöðugangan að friði — og heims-
ganga um síðir? Hún gerir það með
því að auka kynni og þekkingu á
umhverfinu og högum annarra.
Aukin kynni og þekking eykur
skilning og samúð og örvar þar af
leiðandi menn til að útkljá deilumál
sín án ófriðar og blóðsúthellinga.
Meginhugmyndin að baki sólstöðu-
göngu er sú, að ekkert efli friðinn
á við persónuleg kynni, og þekk-
ingu.
Sólstöðugangan er „meðmæla-
ganga með lífinu og menning-
unni“. Hún er ráð til að efla skiln-
ing og frið eins og áður sagði, en
hún er einnig áminning til hinna
lánsömu um að hjálpa sjúkum og
bágstöddum. sólstöðuganga er fyrst
og fremst athöfn til dýrðar lífinu í
allri sinni flölbreyttu mynd. Lífs-
gleði setji svip sinn á gönguna. En
þá verða menn að hjálpast að eftir
megni og samgleðjast.
Vísindi og við
Síðustu 500 árin hafa vísindin
leitt í ljós margar stórkostlegar
staðreyndir, um lífið, jörðina, sól-
kerfið og alheiminn. Þekkingu á líf-
ríkinu, þróun lífsins og mannkyns-
ins hefur fleygt fram og sömuleiðis
vitneskju um Qölbreytilega sögu
mannkynsins síðustu árþúsundir.
Talið er trúlegt að vísindin muni
áður en langt um líður komast að
því að alheimurinn sé iðandi af lífi:
ótal sólkerfi á borð við okkar sól-
horfast í augu við þau eins og þau
líta út í dag. Það kemur ekki að
gagni að kenna einhveiju eða ein-
hveijum um hvemig komið er.
Mörg mál einstakra bænda þarfnast
skjótrar úriausnar, heilu búgrein-
amar eru í endurmótun og aðrar
nýjar í byijunarörðugleikum. Heilu
sveitimar standa frammi fyrir
tekjutapi, atvinnuleysi og erfiðleik-
um að halda uppi lögbundinni þjón-
ustu s.s. skólahaldi, heilbrigðis-
þjónustu o.fl. Verkefni sem bíða
úrlausnar em mörg og stór og það
hlýtur að vera öllum í hag að þau
leysist sem fyrst.
En fátt er svo með öllu illt að
ekki boði nokkuð gott. Lengi hefur
iandbúnaður ekki fengið eins mikla
umflöllun í fjölmiðlum og að undan-
fömu. Margir kynna sér nú mál
hans og fjalla um hann af nokkurri
þekkingu og byggja á staðreyndum
en það er meira en hingað til hefur
tíðkast. — Meðal okkar bændafólks
hefur einnig komið hreyfing á fé-
lagsmál stéttarinnar. Okkur er nú
betur ljós sú nauðsyn að standa
saman og að á okkur hvílir ábyrgð
að viðhalda traustu og virku félags-
kerfi.
Við eigum fjársjóð sem margar
aðrar þjóðir eru búnar að glata, en
það er tiltölulega hreint og ómengað
land. Ennþá emm við laus við súrt
regn og áhrif kjamorkuslysa hafa
ekki borist til okkar. Ár og vötn
em ómenguð og lega landsins hjálp-
ar til að varðveita hreint og tært
loft. — En kunnum við að meta
þennan fjársjóð okkar og stöndum
við nógu góðan vörð um að glata
honum ekki?
„Fólk á öllum aldri
tekur þátt í sólstöðu-
göngu. Það kynnist
hvert öðru, menningu
staðarins eða landsins
sem farið er um og
einnig ríki náttúrunnar
umhverf is. Síðast en
ekki síst hugsa göngu-
menn til þeirra sem eru
í svipaðri göngu í öðr-
um löndum og heims-
álfum.“
Halla Aðalsteinsdóttir
„Það verður eflaust
alltaf eitthvað dýrara í
krónum talið að fram-
leiða matvörur hér á
norðurslóðum en þar
sem hlýrra er, en það
getur líka verið dýrt
spaug að lifa á umfram
framleiðslu annarra
þjóða...“
kerfi muni vera bæði í okkar vetrar-
braut og fjarlægum vetrarbrautum.
Ef það sannast mun ekkert þykja
iíklegra en milljónir jarða svífi um
geiminn og margar lífvænlegar.
Það er deginum ljósara, að
maðurinn — við — þú — er þátttak-
andi í stórfenglegri tilveru, sem
sannarlega er undraverð. Njóttu
hennar meðan færi gefst — hún
gengur þér úr greipum óðar en
varir!
Hvað er þá sólstöðugangan? Hún
er fjölþætt kynning á náttúrunni
og mcnningunni. Hún er boðganga
þar sem fólk kemur og fer að vild.
Á áfangastöðum er staldrað við.
Margir láta sér nægja að koma á
slíkan áfangastað, taka þátt í atrið-
um sem þar fara fram og kveðja
að svo búnu þá sem halda áfram.
I sólstöðugöngu og á áfangastöðum
er kynning á byggingum og fram-
kvæmdum, atvinnuvegum og starf-
semi á leiðinni, á menningarlífí,
listum og vísindum.
Allir með!
Fólk á öllum aldri tekur þátt í
sólstöðugöngu. Það kynnist hvert
öðru, menningu staðarins eða
landsins, sem farið er um og einnig
ríki náttúrunnar umhverfis. Síðast
en ekki síst hugsa göngumenn til
þeirra sem eru í svipaðri göngu í
öðrum löndum og heimsálfum.
Einstaklingar, félög og samtök
eru hvött til að taka höndum saman
og skipuleggja sólstöðugöngu
heima fyrir. Vonast er til að al-
þjóðleg samtök sjái sér fært að taka
þátt í sólstöðugöngu og efla þannig
alþjóðahyggju til góðs fyrir mann-
kynið. Ahuga á einingarstarfi
Sameinuðu þjóðanna ber að vekja
Matvörur sem framleiddar eru
hér í hreinu landi hafa þegar hlotið
forgang erlendis, t.d. laxinn eftir
kjarnorkuslysið í síðasta mánuði.
Aðrar þjóðir sem búa við mikil
mengunarvandamál koma ef til vill
betur auga á þennan íjársjóð okkar
a.m.k. virðist svo oft vera. Stórkost-
Iegt smygl á matvörum og kröfur
um innflutning t.d. á grænmeti
bendir ekki til að þetta sé öllum
ljóst. íslendingar gætu verið sjálfír
sér nógir um allt grænmeti, ef allir
legðust á eitt að koma því í kring.
Tækni og þekkingu höfum við og
framleiðslukostnað er hægt að
lækka ef sterkur vilji er fyrir hendi,
t.d. með því að lána- og vaxtamál
séu raunhæf og raforkuverð til
matvælaframleiðslu þjóðarinnar
væri á sama verði og til erlendrar
stóriðju hér á landi. Bændur geta
líka vafalítið notað rafmagn í meira
mæli til heyverkunar t.d. til hitunar
lofts við súgþurrkun og til gras-
köggla og annarrar innlendrar fóð-
urgerðar, ef þeir fengju að nýta
umframraforku sem einmitt er fyrir
hendi á sumrin og þeir fengju hana
þá á hagstæðu verði.
Fleira mætti nefna sem lækkað
gæti framleiðslu og fjármagns-
kostnað í landbúnaði, t.d. mætti
ríkið draga stórlega úr skattlagn-
ingu við nýbyggingar, á vélar, bún-
að og rekstrarvörur. Gaman væri
að sjá það dæmi reiknað hvað stór
hluti af byggingarkostnaði meðal-
stórra gripahúsa í sveit rennur beint
í ríkiskassann í formi söluskatts,
launaskatts, tolla og innflutnings-
gjalda. Skyldi lán Stofnlánadeildar
landbúnaðarins ná að vega þar upp
og efla. sólstöðugöngur eru ráð til
þess.
Ætlunin er að efna til sólstöðu-
göngu árlega en innan fárra ára
hefst „Heimshátíð" með boðgöngu
umhverfis jörðina (og boðsiglingu!),
sem fara mun fram jafnframt því
sem sólstöðugöngur halda áfram.
Boðgangan mikla mun sennilega
taka aldarfjórðung. Hún verður
táknræn athöfn um nauðsyn ein-
hugar í mannheimi á lítilli jörð.
Framtíðin
Ef vel tekst til með Heimsgöngu
hjá núlifandi kynslóð ættu afkom-
endur okkar að íhuga endurtekn-
ingu og efna til annarrar „með-
mælagöngu með lífinu og menning-
unni“ að hundrað árum liðnum og
síðan á 100 ára fresti. Kannski er
heppilegra að halda slíka Heims-
hátíð á 500 ára fresti! En nú verður
látið staðar numið, því að sumum
kann að þykja nóg um og sundla,
þótt minna megi á að samkvæmt
vísindalegri þekkingu nútímans eru
500 ár frekar skammur tími miðað
við sögu menningarinnar og mjög
skammur tími miðað við upphaf
mannkynsins!
Hvað um það — verðum alla vega
samferða stuttan sj)öl eða saman á
áfangastöðum í næstu sólstöðu-
göngu hér um útivistarsvæði
Reykjavíkur, spjöllum saman og
virðum fyrir okkur flöll og fugla
tilsýndar og grös sem á vegi verða.
Látum bömin tifa með og hundana,
þeir sem eiga!
Að lokum skal þess getið að
framkvæmdastjóri Sólstöðugöngu
1986 er Einar Egilsson og verður
nánar greint frá skipulagi í blöðum
næstu daga.
Höfundur er veðurfræðingur lyi
Veðurstofu íslands oger upp-
hafsmaður sólstöðugöngv á ís-
landi.
á móti og hvað fær bankakerfið í
sinn hlut fyrir það allra náðarsam-
legast að brúa bilið þar til áfanga
er náð og von er á láni frá stofnlána-
deildinni.
Hvemig tekst okkur að halda
landinu hreinu og ómenguðu? Við
verðum áreiðanlega að halda okkur
vel vakandi í því efni og slaka
aldrei á. Með matvælum og fóður-
vörum geta borist sjúkdómar,
geislavirkni og ýmislegt sem við
hingað til höfúm verið blessunar-
lega laus við, og smáóvarkámi eða
kæruleysi í umgengni við landið
getur valdið mengun og eyðilegg-
ingu sem lengi eða kannski aldrei
verður bætt fyrir. Það verður
eflaust alltaf eitthvað dýrara, í
krónum talið, að framleiða matvör-
ur hér á norðurslóðum en þar sem
hlýrra er, en það getur líka verið
dýrt spaug að lifa á umframfram-
leiðslu annarra þjóða, sú framleiðsla
getur horfið á einni nóttu eða orðið
óæt. Til þess þarf hvorki kjamorku-
stríð eða stórkostlegar náttúmham-
farir. Það er nóg að smáskæmr
bijótist út eðá smáslys hendi í
kjamorkuvemm, það sýna atburðir
síðustu vikna.
ÖIl emm við að vakna til meiri
vitundar með það að ekki er sama
hvað við látum ofan í okkur. Ekki
em allir sammála um hvað sé hollt
og hvað sé óhollt, en vonandi emm
við sammála um að öll böm þurfa
að fá mjólk á sínum uppvaxtar- og
þroskaámm. Nýfæddu bami okkar
gefum við eingöngu móðurmjólkina
og síðar þá hreinustu og næringar-
ríkustu náttúmafurð sem völ er á,
kúamjólkina.
En hvemig var fréttin í síðustu
viku? Verður Stór-Reykjavíkur-
svæðið mjólkurlaust í tvo mánuði?
Gleymdist að taka tillit til neytand-
ans þegar bændum var úthlutað
fullvirðisrétti í mjólk, eða mundu
menn ekki í svip hvað markaðurinn
er? Nýmjólk er viðkvæm vara og
íslenskur landbúnaður — hvers
virði er hann þjóðinni í dag?