Morgunblaðið - 11.06.1986, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR11. JÚNÍ1986
„Talað í raunverulegum
stærðum um hjöðnun
verðbólgunnar“
- segir Guðjón A. Kristjánsson forseti
Farmanna- o g fiskimannasambandsins
Gudjón A. Kristjánsson, togara-
skipstjóri og forseti Farmanna- og
fiskimannasambands íslands, ræddi
við Morgunblaðið um helstu mál á
vettvangi hans manna.
„Veigamesta breytingin," sagði
Guðjón, „á þessu ári, var uppstokk-
un sjóðakerfísins. Geysileg einföld-
un á Qármagnsstreymi á milli sjó-
manna og útgerðar annars vegar
og hins vegar á milli vinnslu og
útgerðar. Menn vissu oft á tíðum
ekki hvaðan eða hvort peningamir
ættu að koma úr hinum ýmsu sjóð-
um. Nú er aðeins um eina tölu að
ræða, annars vegar heildarverð og
svo skiptaverðið. Þetta er öllum til
góðs að losna út úr þeim frumskógi
talna sem hér var um að ræða.
Hærrí tekjur með
lægri rekstrar-
kostnaði útgerðar
Þá binda sjómenn vonir við það
að olíuverð haldist áfram jafnlágt,
og það leiði til þess m.a. að skipta-
verð hækki til þeirra og að fiskverð
hækki. Þann 1. sept. mun skipta-
prósentan hækka úr 70% í 71%.
En það eru ýmis mál sem eru í
brennidepli. Ef við lítum á það sem
eftir hefur staðið úr síðustu samn-
ingum, t.d. starfsaldursþrepin, þá
er það mál sem sjómenn munu
sækja á til úrlausnar, en það er
komið hjá undirmönnum á Vest-
ijörðum og í Reykjavík.
Ef við lítum á þróunina í samn-
ingum almennt þá hlýtur hún að
þróast upp í að gerður verði einn
togarasamningur og einn báta-
samningur yfír landið. Að því kerfi
sem nú er í þessum efnum verði
komið í einfaldara horf þannig að
allir á togveiðum yfír 250 lestum
t.d. verði með sams konar samning
þó skiptaprósentan geti verið mis-
munandi.
í síðustu samningum sóttum við
á með lagfæringar í lífeyrissjóðs-
samningum, og það mjakast. Það
fer vonandi að sjá dagsins ijós að
allar stéttir vinni sér inn sömu rétt-
indi miðað við inngreiðslur.
Auka verður trygging-
ar sjómanna á hafi úti
Veruleg lagfæring hefur náðst í
örorkubótum, en betur má í líf-
tryggingum og bamabótum. Og
sérstakt baráttumál sjómanna er
að þegar menn látast um borð í
skipum þá fái þeir greitt eins og
um slys væri að ræða þó svo að
menn látist af sóttdauða. Oft og
tíðum látast menn um borð sótt-
dauða vegna þess að ekki næst til
læknis í tæka tíð, og staðan í þeim
efnum er allt, allt önnur. Það fæst
ekki vant fólk í framleiðslustörfín.
Það segir sig sjálft að frystihús sem
reiknar með 30 konum í sal, en
hefur 10—15, býr við erfíða að-
stöðu. Það þarf nokkum veginn
sama lið í vélar og stjómun og
eftirlit en frystihúsin standa frammi
fyrir því að þau em með litla fram-
leiðslu en sama fastakostnað og á
mun meiri framleiðslu. Þá er á
annar tugur frystihúsa í landinu
sem stendur tæpt ijárhagslega.
Yfír þau verður að ganga það sama
og gekk yfír útgerðina. Sjómenn
geta ekki haldið áfram að gjalda
þess í lágu fískverði hvemig þessi
mái standa.
Launakönnun hjá
farmönnum
Ef við víkjum að farmönnum þá
gerðu þeir í vor samninga sem vom
felldir og síðan sett bráðabirgðalög
á farmenn. í gangi hefur verið
launakönnun milli sjómannasam-
takanna og farskipaútgerðanna, og
vonandi liggur sú könnun fyrir áður
en kjaradómur kveður upp úrskurð
í haust. Ég held að staðan í vetur
í farmannadeilunni hafí verið mjög
neikvæð. Bráðabirgðalög virtust
liggja í loftinu frá byrjun og það
stóð viðræðum fyrir þrifum. Æski-
legast er að menn leysi sín mál við
samningaborðið. Sjómenn og at-
vinnurekendur verða að leggjast á
eitt. Við höfum talað saman á þessu
ári á nýjum forsendum, raunvem-
leg^um stærðum með hjöðnun verð-
bólgunnar. Það er allt annað að
vera að tala um ákveðnar stærðir,
og þá verða menn að tala í fáum
prósentum en ekki í tugum. Þetta
verða menn að horfast í augu við.
Morgunblaðið/Ámi Johnsen
Guðjón A. Kristjánsson
Aðlögxim g'ámaþróunar
í gámaþróuninni hefur gagnrýni
verið á lofti. Það getur verið að sú
gagnrýni eigi rétt á sér í sumum
tilvikum, en það heyrir til undan-
tekninga að mínu mati. Best væri
að vinnslan, útgerðin og sjómenn
væm samstiga í þessu og vinnslan
fengi sitt í land en eðlileg sveigja
væri til að nýta hagstæða erienda
markaði með gámafiskinum. Ég tel
að þetta leiddi tii jafnvægis. Vinnsl-
an hlýtur að verða að koma til móts
við sjómenn og útvegsmenn í verð-
inu og jafnvel vinnsluaðferðum og
tegundum. Og þá emm við komnir
í hring að vísu, komnir að vanda
fískvinnslunnar aftur. En það und-
irstrikar eingöngu það að við verð-
um að taka á í þessum málum og
það verður að skipuleggja út í ystu
æsar og nýta alla möguleika sem
gefast. Við verðum að nýta okkur
alla þá markaði sem við eigum kost
á að koma okkar afurðum á fyrir
hátt verð, og það er auðvitað ákveð-
in vinnsluleið að ganga frá físki til
sölu á ferskfískmarkað. Alveg eins
og það er vinnsluleið að salta físk
eða frysta. Ef við lítum á sumar
tegundir t.d. kola og fleiri flatfiska,
þá hefur vinnslan hérlendis ekki
haft mikinn hug á þessum tegund-
um fram að þessu, kannski breytist
það fyrr en seinna.
Margft jákvætt í
öryggismálum
Mér finnst margt jákvætt hafa
gerst í öryggismálum sjómanna síð-
ustu árin. Það er hægt að nefna
margt, en þjálfunamámskeiðin eru
þó það sem ég tel mikilvægast.
Alþingi kom þessu af stað og Ör-
yggismálanefnd sjómanna, en
Slysavamafélag íslands, sjómanna-
samtökin og fleiri aðilar, hafa fylgt
fast eftir og þannig eiga allir að
leggjast á eitt í svo stórkostlegu
máli. Með því að drífa þessi nám-
skeið áfram um allt land þá munu
menn taka við sér í öryggismálum
sjómanna. Yfirmenn þurfa allir,
held ég, að fara í gegnum fræðslu
áður en þeir geta tekið upp frum-
kvæði á sínum skipum í þessum
efnum. Það hefur margt breyst á
20-30 ámm og ég held að ef okkur
tekst að gera Þór vel úr garði þá
verði hann góð miðstöð í þessum
efnum. En það þarf jöfnum höndum
að standa fyrir námskeiðum víða
um land, því Þór getur ekki verið
á öllum höfnum nema á löngum
tíma.
Ég tel að Öryggismálanefnd sjó-
manna sé á góðri leið með að auka
samvinnu hinna ýmsu aðila, Land-
helgisgæslu, Slysavamafélags ís-
lands, hjálparsveita og annarra
aðila. Það eru ýmsir veikir þættir
f öryggisfræðslunni, það vantar
bækur á íslensku t.d. um stöðug-
leika fískiskipa og það er margt
óunnið þó verulega sé af stað farið.
Það þarf að vinna kennslubók á
íslensku um stöðugleika. Mörg slys-
in á bátunum eru stöðugleikavanda-
mál, þeir velta yfír. Þó vel sé gert
þá er alltaf eitthvað eftir í öryggis-
málunum, en það hefur verið vel
unnið og verður vonandi áfram."
Mikil aðsókn í Stýrimanna-
skólann í Vestmannaevjum
rætt við Friðrik Ásmundsson skipstjóra
Stýrimannaskólinn í Vestmanna-
eyjum er rótgróin stofnun og skól-
ann sækja nemendur víðs vegar að
af landinu. Friðrik Ásmundsson er
skólastjóri Stýrimannaskólans og
hann sagði í samtali við Morgun-
blaðið að staða skólans væri góð,
hann hefði verið fullsetinn síðasta
skólaár með 33 nemendum og þar
af hefðu 13 nemendur verið í heima-
vist. En hann kvað það nýtast
mörgum nemendum skólans vel að
geta unnið með skólanum í Eyjum
eftir því sem færi gæfíst. 20 utan-
bæjamemendur voru í skólanum sl.
vetur frá ýmsum stöðum á landinu
og sagði Friðrik að þeir teldu það
kost að sækja skólann í Vest-
mannaeyjum og geta gripið í ýmis
störf. „Þeir beita línu,“ sagði Frið-
rik, „vinna á netaverkstæðum um
helgar, fara í lausa róðra á vetrar-
vertíðinni og um helgar í frítímum
og gripa þannig í það sem gefst.
Það eru ýmsir kostir hér sem þétta
þetta. Kostir þessarar verstöðvar
eru góð höfn, góð fiskimið, myndar-
lega rekin útgerð og það er senni-
lega þetta sem dregur unga menn
hvaðanæva af landinu hingað til
Eyja ásamt ýmsum Ijóma sem alltaf
stafar af Eyjum. Frá 1964 hafa 229
menn útskrifast með 2. stigs próf,
en það þýðir ótakmörkuð skip-
stjómarréttindi á fiskiskip. Þegar
er byijað að bóka nemendur fyrir
næsta vetur. Aðstaða heimavistar
hefur þó ekki verið nógu góð undan-
farin ár, en nú horfír til betri vegar.
Auka þarf og sam-
ræma verkmenntunina
Aðbúnaður skólans er góður en
tækjakost þarf sífellt að byggja
upp. Við erum t.d. um þessar
mundir að fá lóran af fuilkomnustu
og nýjustu gerð. En það vantar
satt að segja stöðugt tæki því að
þróunin er svo ör í þessum efnum.
Tæki, afbragðs tæki, geta verið
orðin úrelt eftir tvö ár.
Nú er á döfínni og í umræðunni
að meiri verkleg kennsla verði tekin
upp í veiðarfæragerð, fískimeðferð
og líffræði sjávar. Það lítur út fyrir
að það sé vilji til þess að stefna
kennslunni í þessar áttir."
— Hvað um hugmynd að Sjávar-
útvegsskóla?
„Eg álít að stýrimannaskóli, vél-
skóli og fiskvinnslu- eða sjávarút-
vegsskóli geti unnið mjög saman
undir einni stjóm og sameiginlegri
kennslu í kjamafögum þótt hver sé
að öðru leyti á sínum bás. Skip-
stjómamámið sjálft er svo sérhæft
að það getur ekki verið tengt neinu
öðru. Siglingafræði og skipagerð
nýtist ekki öðrum en skipstjómar-
mönnum. En þama er verulegt
Friðrik Ásmundsson skólastjóri
frá Löndum.
verkefni að vinna og mjög spenn-
andi fyrir framtíðina.
Jákvæð bylgja í
öryggismálum
Það sem ég vil leggja áherzlu á
í mikilvægi varðandi sjómennsku
og sjósókn er það að ég tel að það
hafí verið unnið mjög gott starf í
öryggismálum sjómanna að undan-
fömu og ég vil þakka þingmanna-
nefndinni fyrst og fremst fyrir
vaxandi áhuga almennt í landinu á
öryggismálum sjómanna og í sam-
bandi við kaupin á Þór finnst mér
skilyrðislaust að fyrsta námskeiðið
í skipinu utan Reykjavíkur ætti að
vera í Vestmannaeyjum til þess að
tengja saman á skemmtilegan hátt
nútíð og fortíð. En Vestmanneying-
ar voru eins og kunnugt er upp-
hafsmenn að rekstri björgunar- og
landhelgisgæzluskips við landið
með kaupunum á Þór árið 1920.
Mér fínnst að þessa jákvæða og
góða bylgja sem er staðreynd í
dag, bæði til sjós og lands í öryggis-
málum sé komin frá þingmanna-
nefndinni. Og ég legg mikla áherzlu
á að fræðslunámskeiðunum verði
fylgt fast eftir. Ég vil þó ekki sízt
minna á ábyrgð skipstjóranna. Það
þýðir ekkert að vera að fylla skipin
af góðum öryggistækjum og setja
sjómenn á námskeið ef skipstjór-
amir eru ekki meðvitaðir um ábyrgð
sína gagnvart skipi og mönnum.
Þessum byr og þessum áhuga þarf
að fylgja eftir en skipstjómarmenn-
imir, skipstjóramir em lykilatriði í
stöðunni. Þeir eiga að taka af skarið
í þessum efnum, sjá til þess að
menn viti og geti það sem þarf
þegar á þarf að halda og ef á þarf
að halda.
Ahugavert fyrir
unga menn að fara í
stýrimannaskóla
Mér finnst það mjög áhugavert
Morgunblaðið/Sigurgeir Í Eyjum
Nokkrir Eyjapeyjar kanna stöð-
una í einum af kappróðrabátum
Sjómannadagsins.
fyrir unga menn að fara í stýri-
mannaskóla. Það er ekkert nám
sem veitir eins mikla tekjuaukningu
og allt í okkar þjóðfélagi byggist á
því að fiskur sé dreginn að landi.
Að auki er langstærsti hluti vöm-
flutninga sjóleiðis. Gamalkunnur
Eyjaskipstjóri, Jói Páls, komst mjög
skemmtilega að orði þegar hann
sagði að enginn hefði eins mikil ráð
og völd í hendi sinni og skipstjóri
og það hlýtur að vera áhugavert
fyrir unga og duglega menn að
taka sér slíka stöðu."
-á.j.