Morgunblaðið - 27.06.1986, Qupperneq 34

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. JÚNÍ1986
Dálagleg ráðgjöf og fram-
. úrskarandi sölumennska
eftir Magnus
Sigwjónsson
Mér skilst að öll sveitarfélög
Suðurlandskjördæmis séu orðin
aðilar að „Sass“, þ.e. Samtökum
sunnlenskra sveitarfélaga.
Engum dylst að þessi samtök eru
þörf og hafa miklu hlutverki að
gegna í kjördæminu og ekki síst í
atvinnuuppbyggingu þess.
Þetta kjördæmi byggði og byggir
enn dugandi fólk með framtíðar-
* drauma.
Úti fyrir eru einhver gjöfulustu
fískimið landsins.
í kjördæminu eru ein blómleg-
ustu landbúnaðarhéruðin auk þess
að vera vel sett gagnvart höfuð-
markaði afurðanna. í þessu kjör-
dæmi er framleiddur stærstur hluti
þeirrar raforku sem nú flæðir um
landið og er undirstaða undir allt
atvinnulíf, stórt og smátt.
í þessu kjördæmi er einnig að
finna nær ótakmarkaðan jarðhita,
sem ekki má telja til ómerkari
auðlinda en jarðolíu, ef rétt er til
skoðað.
Yfír hveiju er þá að kvarta,
. vantar ekki bara áræði og hugvit
til að nýta þessa guðsgjöf og rétta
stefnu í stjómun þess fjármagns,
sem þarf til að leysa þessi öfl úr
læðingi til hagsbóta fyrir íbúana
og um leið fyrir landið í heild.
Hér er virkilega þörf fyrir sterk
samtök sem létu að sér kveða.
Á hinn bóginn hef ég verið að
velta því fyrir mér hvort þetta sé
bara viðbót á þunglamalegu eða
óstarfhæfu kerfí í frumskógi stjóm-
málanna.
j Ef til vill væri ekki úr vegi að
fólk almennt fari að hugsa alvar-
lega um þessi mál, eiga fmmkvæði
að hlutunum, hætta að láta aðra
hugsa fyrir sig, hætta að vera
spottabrúður misvitra sérfræðinga,
ráðgjafa og stjómmálamanna.
Rétta úr þreyttu baki, leggja illa
launað brauðstritið á hilluna í bili
og skoða sinn gang.
Er ekki eitthvað bogið við þetta
allt saman?
Bændur, sem framleiða mjólk,
sjá fram á stórfellda kjaraskerðingu
vegna mjólkurkvótans, þó er vitað
að mjólk er mesta heilsulind bæði
bömum og fullorðnum, í hennar
stað flæðir um landið ávaxtaglund-
ur frá suðurlöndum, sem fólki er
talin trú um að sé hollara og betra
en hefur lítið fram yfír blátært vatn
annað en sykurinn.
í Þýskalandi stóðu læknar
frammi fyrir þeirri staðreynd að
unglingar eftirstríðsáranna þjáðust
í óeðlilegum mæli af sjónkvilla.
Þeir leituðu orsakanna. Hvar var
það efni að finna helst sem hafði
vantað í fæðu fólks á stríðsámnum?
Svarið var „í smjöri" og skýringin
var einföld, á stríðsámnum var allt
smjör notað í hergagnaiðnaðinum.
Svo einfalt var það.
Við skulum hugsa til bamanna
sem aðeins fá gervismjör á brauð-
sneiðina sína í skólann og kók eða
ávaxtaglundur með.
Við verðum að stór draga saman
sauðfjárbúskap, útflutningur á kjöti
borgar sig ekki, allir þekkja hinar
margumtöluðu útflutningsbætur.
Þó vitum við að hér er um mikla
gæðavöm að ræða á heimsmæli-
kvarða og til skamms tíma var
stærsti vaxtarbroddur íslensks iðn-
aðar vömr úr ull og gæmm. Þá
vom sumir famir að gæla við þá
hugsun að kjötið yrði algjört auka-
atriði í sauðijárræktinni, samanber
fiskurinn af grásleppunni.
Ég man þegar verið var að flytja
út dilkakjöt héðan til Bandaríkjanna
eftir 1960. Kjötinu var pakkað inn
í grisjur, látið standa á brettum,
illa yfírbreitt, á hafnarbakkanum,
í hvaða veðri sem var uns því var
skipað um borð og þá dengt í lest
eins og skreið. Bæði við útskipun
og uppskipun rifnuðu þessar grisjur
og kjötið varð skítugt og óhijálegt.
Það sagði mér kunningi minn,
sem var á ferð í Bandaríkjunum
um þessar mundir og var þá boðið
ásamt fleirum í skoðunarferð til
Iceland Seafood Corporation, að á
ferð sinni um sali fyrirtækisins
þurftu þeir að ganga í gegnum
kæligeymslu þar sem gaf að líta
fleiri tonn af þessu íslenska dilka-
kjöti, það var vægast sagt ekki í
lystvekjandi ástandi. Þessi vinur
minn spurði hveiju þetta sætti.
Honum var sagt að fyrirtækið hefði
verið beðið að geyma þetta um tíma
en hluteigendur hefðu í hyggju að
koma þessu á markað sem hunda-
kjöti, annars yrði því hent. Við-
staddir voru beðnir að hafa ekki
hátt um þetta.
Skömmu seinna kom frétt í
dagblöðunum hér heima eitthvað á
þessa leið: „íslenskt dilkakjöt ekki
talið hundamatur úti í Bandaríkjun-
um“. Kjötinu hafði þá verið hent
og hver skyldi hafa tapað, ekki út-
flytjandinn. Það var þá, eins og nú,
gjaldstofn í ríkiskassanum, sem
heitir ennþá útflutningsbætur,
þangað sóttu útflytjendur þann
mismun sem varð á útflutningi
miðað við fullt verð á innanlands-
markaði og skipti þá engu hvort
kjötið seldist eða því hent, þeim var
alveg sama, þeir fengu sitt og allir
blómstruðu á kostnað ríkisins.
Skoðum nú aðeins útgerðarmál-
in.
Er það ekki kaldhæðnislegt ef
það verður hlutskipti íslensks sjáv-
arútvegs að flytja út allan okkar
físk óunninn í gámum eða unninn
og frystan um borð í skipunum.
Innan tíðar fæst enginn sjómaður
á skip, sem landar í frystihús, hér
er alvarlegt mál á ferðinni og í dag
er það mál málanna, ekkert minna.
Þessi atvinnuvegur er Qöregg þjóð-
arinnar og verður það um ókomna
framtíð, ef flöreggið brotnar er
bókstaflega úti um okkur. Það þarf
engan hálærðan sérfræðing til að
sjá það. Sjávarútvegur, þróttmikill
landbúnaður og góðar samgöngur
eru stolt og styrkur hverrar þjóðar
og verða það um alla framtíð. í
skjóli þessara þátta á svo iðnaður-
inn að þróast, skapandi aðstöðu,
tækni, uppbyggingu og úrvinnslu.
í dag er hér mikið spáð í laxeldi
og er það vel, hefði átt að hlusta
fyrr á Eyjólf Konráð, sem barist
hefur fyrir þessu í fleiri ár við lítinn
skilning. Nú, allt í einni svipan,
hafa opnast augu manna og gengur
eins og faraldur í dag, heil sveit í
þessu kjördæmi er að verða eitt
allsheijar Laxalón.
Enginn veit hvort það dæmi
gengur upp og óttast margir að um
offramboð verði að ræða. Ég held
þó að ef alls hreinlætis er gætt
ættu íslendingar að geta orðið
öðrum fremri í fískirækt, því enn
er landið að mestu laust við þá
mengun láðs og lagar sem hijáir
svo mörg þjóðlönd þessa heims.
Refaræktin er líka að hasla sér
völl hér, eins og víðar um landið.
Þar óttast menn einnig offramboð,
eins og sýndi sig á síðasta skinna-
uppboði, alls staðar er áhætta, en
muna skulum við það að mesta og
besta trygging fyrir góðri afkomu
er fyrsta flokks vara, ekki magn.
Éin er sú búgrein, sem of lítill
gaumur hefur verið gefínn, en á
stóran möguleika í þessu kjördæmi,
en það er komrækt. Klemens heit-
inn Kristjánsson, tilraunastjóri á
Sámstöðum í Fljótshlíð, ræktaði
kom í um 30 ár. Ég á skýrslur sem
Klemens heitinn gaf mér, sem
sanna að uppskerubrestur varð
aldrei, aðeins fá ár skiluðu ekki
hagnaði, flest árin skiluðu góðri
uppskeru og mörg verulegri.
I skógrækt er nú sýnilegur ár-
angur, eftir margra ára þrotlausa
baráttu framsýnna manna. Væri
það ekki snjallræði að skattleggja
allt innflutt timbur til íslenskra
nytjaskóga?
Sjálfsagt mun flestum fínnast
Magnús Siguijónsson
„Með öðrum orðum, við
þyrftum að breyta
neysluvenjum þjóðar-
innar, en skyldi það
takast? - Þetta gekk nú
aldrei svo langt að á
það reyndi, því þegar
við fórum að keyra
þessar vélar hrundi
þetta í höndunum á
okkur, það biiaði meira
og minna.“
nóg um skattlagningu hérlendis, en
ég held að þessu fé yrði vel varið.
Ég vildi sömuleiðis leggja til og
ætti raunar að vera okkar siðferði-
leg skylda við menntun trésmiða
og kenna þeim að rækta og um-
gangast viðinn úti í náttúrunni,
gefa þeim þar fræ og plöntur til
gróðursetningar.
Það er ekkert sjálfsagður hlutur
að fá allt frá útlöndum. Þegar
Iandið okkar býður upp á sömu
möguleika eigum við að svara því
og umgangast eins og menn, en
ekki skrælingjar, og með skjólbelta-
ræktun myndi þetta land gjörbreyt-
ast til allrar ræktunar og veðurfars
og verða eftirsóknarverðara til nátt-
úruskoðunar bæði fyrir innlenda og
erlenda.
Ylrækt er stundum í kjördæminu
í verulegum mæli, bæði með blóm-
um og grænmeti, en þar virðist
markaður mettur og þó mikið hafí
verið rætt og ritað um útflutning í
stórum stíl hafa þær bollaleggingar
ekki skilað neinu og gufað upp í
kerfinu.
Þegar minnst er á ylrækt kemur
Hveragerði ósjálfrátt upp í hugann.
Þar virðist vera að vakna fyrir
alvöru vitund um möguleika staðar-
ins og ætti ef til vill að breyta um
nafn hans og hann Bragagerði,
því þar er að verða mikil bragarbót
á mörgum sviðum sem Bragi f Eden
á mestan heiðurinn af.
Hveragerði er þegar orðin mikil
heilsulind fyrir landann. Þar mætti
auka stórlega við og í náinni fram-
tíð mun stórlega aukast ferða-
mannastraumur þangað með til-
komu hins glæsilega hótels, Arkar-
innar, hans Helga.
Á sviði ferðamála á Suðurland
mikla möguleika. Við strandbyggj-
ar mænum til Ölfusárbrúar, sem
hringtengir alla þessa staði, til
hagsældar og öryggis alls Suður-
lands.
Hér hefur á undanfömum árum
blómgast iðnaður í húsasmíði. Tré-
smíðaverkstæði og húsasmiðjur
hafa vart annað eftirspum á um-
liðnum árum, og byggingariðnaður
allur blómgast. En nú er svo komið,
fyrir ófremdarástand í þjóðmálum,
að þessi fyrirtæki em nær verkefna-
laus og trésmiðir sækja vinnu í stór-
um stíl á Stór-Reykjavíkursvæðið.
Það er því margt á sviði atvinnu-
mála ótryggt eins og sýnt hefur
verið fram á, og við getum spurt:
Þarf nokkum að undra þótt sveitar-
félög og íbúar þessa kjördæmis
grípi til allra tiltækra ráða sem
mættu verða til uppbyggingar at-
vinnumálum í kjördæminu? Er
nokkur furða þótt atvinnumála-
nefndir sveitarfélaganna og ein-
staklingar líti vonaraugum til
Samtakanna og iðnráðgjafa sem
starfar á vegum þeirra? Er nokkur
furða þó mænt sé á hvert tækifæri
til eflingar einhvers konar iðnaði,
þegar svo illa gengur í hinum hefð-
bundnu atvinnuvegum? Ég held
varla, annað væri algjör uppgjöf.
Inn í þessa mynd, undir þessum
kringumstæðum, rekur frelsandi
engil á fjömr Samtakanna, danskt
ráðgjafarfyrirtæki, „Skankey". Það
hefur þó komið á daginn að þessi
„Lúsifer" er í engu eftirbátur þess
eina og sanna og undan sauðagær-
unni glittir í skottið.
Hugmyndir, ráðgjöf og heilu
fyrirtækin renna á færibandi frá
Kóngsins Kaupmannahöfn og
hrannast upp hjá Samtökunum og
iðnráðgjöfum um allt land. Að vísu
ekki gefíns en nógu er úr að moða
og hafí heimsbyggðin haldið Dani
lélega sölumenn þá afsannast það
hér með.
Margir hafa þó viðurkennt það
síðar að hafa efast um heilindi
þessarar sölumennsku, þar sem
vitað er að í Danmörku ríkir at-
vinnuleysi og sala á velmegandi
atvinnufyrirtækjum úr landinu vart
hugsanleg nema þama væri kominn
íslandsvinur á borð við Rasmus
Kristján Rask en sleppum því, það
er gott að vera vitur eftir á.
Ég trúi því ffekar að hér sé verið
að hefna fyrir sölumennsku Einars
heitins Benediktssonar, sem varð
þjóðsagnapersóna á tímabiii vegna
viðskipta sinna við Dani.
Mitt sveitarfélag fór ekki var-
hluta af þessum gylliboðum „Skan-
keys“ og hreifst með inn í þennan
dansk-íslenska darraðardans og
auglýsti hér fyrirtæki til kaups, sem
svo Stjömuplast sf. keypti og ég
undirritaður er forsvarsmaður fyrir.
Þann 18. september 1984 mætti
ég, ásamt fleirum, á fund með
atvinnumálanefnd Stokkseyrar og
iðnráðgjafa, Þorsteini Garðarssyni.
Var þar kynnt danskt fyrirtæki sem
boðið var til sölu af ráðgjafarfyrir-
tækinu „Skankey".
Kaupverð og arðsemisútreikn-
ingar voru lagðir fram af iðnráð-
gjafa. Áhersla var lögð á að hér
væri á ferðinni gott fyrirtæki en
gefínn mjög stuttur frestur til
ákvörðunar um kaup á því eða til
1. október. Aðrar upplýsingar vom
þær að þessi verksmiðja væri í
gangi en eigandinn væri að fara á
eftirlaun og vildi nú selja verksmiðj-
una á einu bretti á vildarkjömm.
Seinna upplýstist það, að verk-
smiðjan hafði staðið um árabil á
búgarði í Eskebjerg, en núverandi
eigandi hafði keypt þann búgarð
með tilheyrandi og var búinn að
setja þar í gang tijárækt og þurfti
því að Iosna við þessar gömlu vélar
og lager og þá varð Island fyrir
valinu, sem er svo ákjósanlegur
staður fyrir skransala, samanber
grein sem birtist í sænsku tímariti
og þýdd var hér og birt í NT.
A þessum fundi á Stokkseyri var
sýndur pakki með sýnishomi af
því sem verksmiðjan átti að fram-
leiða, var þar ekkert undanskilið,
vom það plastprófíllistar, sem nota
átti í gardínubrautir og vermihús.
Okkur þótti það álitlegt og sýndist
mér, sem unnið hef mikið að því
að selja „slottslista" í glugga og
dyr og notuð em hundmð kflómetra
af árlega, að hér væri stór mögu-
leiki. Eg spurðist sérstaklega fyrir
um þetta- og var þá bent á grein í
kynningarbæklingi frá Skankey,
sem hljóðar svo í íslenskri þýðingu:
„Af öðmm efnum sem hægt er að
framleiða í vélunum má nefna
stangarefni með svipuðu formi og
rennibrautimar hafa.“ í pakkanum
var líka sýnishom af gylltum hand-
klæðaklemmum og þessum marg-
umtöluðu gardínubrautum úr áli
með öllu tilheyrandi. Seinna kom í
ljós að verksmiðjan gat aðeins
steypt tappa og króka í brautimar.
Við vissum alltaf að álbrautimar
yrðu innfluttar en ekki annað,
hvorki plastbrautimar né þeir tapp-
ar eða burðarvinklar fyrir brautim-
ar. Það var fullyrt á þessum fundi
að í verksmiðjunni yrðu burðarvin-
klar stansaðir, til þess væri þessi
stóra pressa o.s.frv. en það fór á
sama veg, þá stensia sem fylgdu
varð að fara með í aðra verksmiðju
eða flytja þá inn.
Við urðum því fyrir miklum
vonbrigðum þegar vélamar komu
og ekki síst þegar lagerinn var
skoðaður, 3,5 km af svörtu brautar-
efni svo til eingöngu, sem ekki var
sýnt við kynningu, þar voru braut-
imar állitaðar.
Þrátt fyrir þessi vonbrigði vildum
við ekki gefast upp. Við höfðum
skriflegt loforð frá Iðnlánasjóði,
Byggðasjóði og munnleg loforð frá
banka og Iðnþróunarsjóði Suður-
lands um íjárstuðning.
Stærsta atriðið var að koma
þessu á markaðinn, fara að selja.
Við hugsuðum okkur að fá leiðrétt-
ingu á listavélinni seinna.
í markaðskönnun rákumst við
yfírleitt á vegg. Engir af stærstu
söluaðilum í gardínubrautum litu
við þessu og voru reyndar með
samskonar brautir sem lítil eða
engin sala var í, hér réðu neytendur
ferðinni. Með öðmm orðum, við
þurftum að breyta neysluvenjum
þjóðarinnar, allt og sumt, en skyldi
það takast?
Þetta gekk nú aldrei svo langt
að á það reyndi, því þegar við fórum
að keyra þessar vélar hmndi þetta
í höndunum á okkur, það bilaði
meira og minna. En það gerði bara
ekkert til framleiðslunnar vegna,
þær vom gjörsamlega óþarfar, við
gátum komið þessum brautum á
markað með einni handsög og lítilli
borvél, rétt eins og kollegar okkar
í Reykjavík gera hjá Gluggakappa
sf., Reyðarkvísl 12, og Glugga-
stangaverksmiðjunni Ljór sf., Hafn-
arstræti 1. Engu munaði að flytja
inn að auki það lítilræði sem við
þurftum af töppum og krókum, sem
var það eina sem allar þessar vélar
gátu framleitt. Dálagleg ráðgjöf,
fínnst ykkur ekki, og framúrskar-
andi sölumennska.
Það sem rætt og ritað hefír verið
um þessi „Skankey“-mál og „töfra-
töskuna" er góðra gjalda vert og
þar vil ég þakka Margréti Frí-
mannsdóttur, sem hefur þó sýnt
sterkastan vilja til að uppræta þessa
svívirðu. Og ég er hjartanlega
sammála Knud Gravad að svona
lagað getur ekki og má ekki ganga
af sjálfu sér.
Ég minnist þess enn þegar hann
kom hér síðast, hvað hann hló
hressilega þegar hann færði okkur
gluggamódel með gardínuuppsetn-
ingu á danska vísu og var hans
framlag samkvæmt samningi. „Ég
smíðaði gluggann og konan saum-
aði gardínurnar," sagði hann og
veltist um. Mér er þetta ekki
minnisstætt fyrir það að módelið
væri ekki rétt smíðað heldur hitt
hvemig hann hló. íslendingar era
margir vissulega litlir mannþekkj-
arar.
Ég býst við því að eftir öll skrif
um þetta mál gæti fólk haldið að
hér í sveitunum væra algjörir dreif-
býlisbavíanar á ferð, gem létu undir
höfuð leggjast að bjarga sér, eða
hefðu nokkra tilburði til þess.
Maðurinn með „töfratöskuna" kom
því svona aðeins á framfæri um
daginn.
Eg hefi stundum spurt sjálfan
mig að því hvaö það væri nú eigin-
lega sem ég hef ekki starfað við
um ævina. Ég hef verið bóndi með
stórt bú, ég rak verktaka- og bygg-
ingarfyrirtæki um tíma, sem vann
mest að því að byggja votheystuma
með sænsk-smíðuðum skriðmótum,
ég átti prýðileg samskipti við
Svíana og bændur á Suðurlandi.
Þessi byggingaraðferð var mjög
tæknileg og ekki færri en um 70
tumar voru byggðir af þessu fyrir-
tæki um Suðurland. Ég hafði þá
einnig viðskipti við danska fyrir-
tækið Rimas as. í Kaupmannahöfn,
keypti af þeim rörasteypuvélar,