Morgunblaðið - 18.07.1986, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. JÚLÍ 1986
15
*
Leikhúsviðburður á Islandi

Frá sýningu Odinleikhússins.
eftir Jónu
Ingólfsdóttur
Árið 1964 stóð ungur ítalskur
innflytjandi í Osló og vildi verða
leikstjóri. Leikhúsin í Noregi höfn-
uðu honum á þeirri forsendu að
hann hefði enga reynslu eða viður-
kennda menntun og væri ekki
altalandi á norska tungu. Þetta var
Eugenio Barba. Hann gafst ekki
upp, enda ákveðinn að eðlisfari,
safnaði um sig hóp ungs áhugasams
fólks sem hafði fallið á inntöku-
prófi í leiklistarskólanum í Osló og
þau byrjuðu að æfa í október 1964.
Leikhúsið kölluðu þau Odin-leik-
húsið í höfuðið á æðsta guði
ásatrúarinnar, Óðni. Aðstæður til
starfseminnar voru heldur bág-
bomar; þau unnu á daginn til að
hafa í sig og á og æfðu svo í gömlu
loftvamarbyrgi á kvöldin. Þessi
vinna var erfið, ekki síst vegna
þess að þau voru sífellt í vamar-
stöðu gagnvart áleitnum spurning-
um fólks um hvað þau væru
eiginlega að gera, hvers vegna þau
kölluðu sig leikhús og sýndu aðeins
eina sýningu eftir heils árs vinnu.
Óþjálfaðir leikarar og reynslulaus
leikstjóri.
Þegar bæjarstjóm lítils bæjarfé-
lags í Danmörku, Holstebro, bauð
þeim aðstöðu og fastan rekstrar-
styrk í bænum þáðu þau það með
þökkum, enda orðin langþreytt á
skilningsleysi norskra yfirvalda á
starfsemi þeirra. Núna, rúmum 20
árum síðar, er litið á Odin-leikhúsið
sem leiðandi afl í þróun leiklistar í
heiminum og til Holstebro kemur
árlega fjöldi leikhúsfólks hvað-
anæva úr heiminum til að kynnast
starfsemi leikhússins.
Öðruvísi leikhús
En hvað er það þá sem gerir
Odin-leikhúsið svo frábrugðið því
leikhúsi sem við eigum að venjast?
Eugenio Barba dvaldist þrjú ár
í Póllandi, eitt ár í háskóla og tvö
ár í Opole þar sem hann fékk tæki-
færi til að fylgjast með vinnu
Grotowskis og leikhúsi hans sem
Grotowsi sjálfur vildi frekar kalla
leikhústilraunastofu (teaterlabor-
ium) en leikhús. Og því er ekki að
neita að rætur Odin-leikhússins
liggja að miklu leyti í hugmyndum
Grotowskis um vinnu leikarans og
tilgang leikhússins sem slíks meðal
almennings. Líkamlegt atgervi og
þrotlaus þjálfun er lykilatriði í vinnu
Odin-leikhússins. Þegar Barba er
spurður að því hvað liggi eiginlega
að baki velgengni leikhússins svarar
hann gjaman: „Geta leikaranna
minna byggist á afskaplega ein-
földum hlut: mikilli vinnu. Og þessi
vinna byggist hvorki á innblæstri,
tilfinningum eða hugmyndafræði
heldur á líffræðilegum, líkamlegum
og leikrænum grundvelli. Odin-
leikhúsið var upphaflega lokuð
stofnun þar sem leikararnir unnu
fyrir luktum dyrum og oft leið lang-
ur tími á milli þess að almenningur
fengi tækifæri til að sjá afrakstur
vinnunnar í formi leiksýningar af
einhveiju tæi. Ýmsar sögusagnir
spunnust um hvað færi fram á leik-
húsinu; þau voru furðufuglar sem
ekki hugsuðu um neitt annað en
sjálf sig, leikstjórinn átti að níðast
á leikurunum, loka þá inni og léti
þá þræla frá morgni til kvölds og
sumir héldu því jafnvel fram að þau
einöngruðu sig eingöngu til að fólki
fyndist þau meira spennandi. En
sýningar þeirra vöktu hvarvetna
athygli, fólk átti ekki orð til að lýsa
hrifningu sinni í bókstaflegri merk-
ingu, enda höfða verk þeirra frekar
til tilfinninga fólks en skynsemi og
því oft erfitt að skilgreina hvað það
er sem manni fínnst svona gott við
sýningar þeirra. í upphafi sýndu
þau aðeins í litlu húsnæði þar sem
fáir komust að í einu. Sýningarnar
einkenndust af einfaldleika í allri
umgjörð og þau fengu það orð á
sig að vinna þeirra höfðaði meira
til menntamanna og þeirra sem
stunduðu leiksýningar en almenn-
ingur hefði engan möguleika á að
skilja hvað fram færi.
Upp úr 1970 hófst nýtt tímabil
í sögu leikhússins. Þau ferðuðust
út um allan heim (Ítalíu, S-Ameríku
og víðar) léku á götunni, notuðu
stultur og stórar trommur og bún-
ingarnir urðu um leið litríkir og
áberandi. Þau hófu skipulagt nám-
skeiðahald, fengu til sín utanað-
komandi kennara og litla lokaða
leikhúsið í Holstebro opnaðist fyrir
umheiminum.
Vinnan
Haustið 1981 fékk ég tækifæri
til að kynnast Odin-leikhúsinu af
eigin raun. Þar voru samankomnir
30 leikarar og 10 leikstjórar frá
öllum heimshornum sem áttu að
vinna undir handleiðslu leikaranna
í heilan mánuð. Allar sögusagnirnar
sem mér höfðu borist til eyrna um
þrælabúðir þar sem fólk væri vakið
klukkan 5 á morgnana og ætti að
hlaupa 50 kílómetra og vinna síðan
fram á nótt undir stöðugum svipu-
höggum frá leikstjóranum reyndust
alls ekki réttar. Þrátt fyrir stans-
lausa líkamlega vinnu, svita og tár,
var það samt þannig að eftir 16
stunda vinnudag fann maður ekki
fyrir þeirri yfirþyrmandi þreytu sem
manni annars væri eðlilegt. Það var
gefandi vinna með líkama og sál
sem gaf manni orku til að halda
áfram hvað sem á bjátaði. Það eina
sem til þurfti var viljinn til að læra
og taka við öllum þeim lærdómi sem
stóð til boða.
Odin-leikhúsið leggur mikla
áherslu á menntun og þroska leikar-
ans og þess vegna halda þau
námskeið fyrir leikhúsfólk víðs veg-
ar um heim. Leikararnir hafa
stofnað leikhópa út um allar trissur
og einbeita sér að þeirri vinnu jafn-
hliða vinnunni í sjálfu leikhúsinu í
Holstebro. Þegar Eugenio Barba
setur upp sýningu leitar hann gjam-
an fanga í fortíðinni, lætur leikar-
ana vinna sig fram í gegnum spuna
sem hann vinnur síðan úr.
SýninginíN’ART’86
Iben Nagel Rasmussen hefur
verið með í Odinleikhúsinu frá því
að það flutti til Danmerkur og hún
er ein af aðaldriffjöðrum leikhússins
jafnframt því að hún hefur stofnað
sinn eigin leikhóp, FARFA. Sýning-
in „Giftur guði“ eða „Hin ómögu-
lega ást“ byggir á æfi ballettdans-
arans Vaclav Nijinskis sem öðlaðist
heimsfrægð 18 ára og var talinn
einn færasti ballettdansari heims
28 ára gamall þegar hann kom fram
í síðasta sinn. Næstu 33 ár æfi
sinnar var hann geðveikur og leit
á sjálfan sig sem bæði Krist og
brúðguma Guðs. Við hlið sér hafði
hann konu sína, Romola de Pulszky,
sem var ungversk ballerína og það
er um samskipti þeirra sem leikritið
fjallar. í leikskránni stendur meðal
annars: „Að vera giftur Guði dans-
ins sem síðar giftist Guði sjálfum
vom örlög þeirra. Þrátt fyrir and-
lega og líkamlega örbirgð hans,
þrátt fyrir það að hann reyndi að
drepa bamið þeirra, þrátt fyrir stríð
og fátækt vissu þau bæði hvemig
þau gátu varið ómögulega ást sína.“
í leikritinu koma fram tveir leik-
arar, Iben Rasmussen í hlutverki
eiginkonunnar og Cecar Brie sem
Vacklav Nijinski. Verkinu er leik-
stýrt af Eugenio Bárba. Sýningam-
ar em aðeins þijár 18., 19. og 20.
júlí klukkan 20.30 í Iðnó og ég
hvet alla eindregið til að næla sér
í miða sem fyrst því að slíkur leik-
húsviðburður er ekki daglegt brauð
hér uppi á hjara veraldar.
Forsala aðgöngumiða á hátíðina
er í Gallerí Borg við Austurvöll frá
klukkan 16 daglega en miðar em
einnig seldir við innganginn.
Höfundur er nemi við Háskóla
íslands.
þyrstum íslendingum á
öllum aldri, stúdentum
jafnt sem öðrum, í ótrú-
iega ódýrt ferðalag til
Zúrich í Sviss
NÚNA Á LAUGARDAGINN!
(19/7).
Flugvailarskattur ekki innifalinn.
Svona tilboð kemur
ekki aftur á næst-
unni, - það máttu
bóka!
Hafið samband!
SKRIFSTOFA
STUDENTA
Hringbraut,
sími 25822 og 16850
TRYGGIÐ ORYGGI YKKAR
HEYRNARHLIFAR
PELTOR heyrnarhlífarnar
eru viðurkenndar gæðahlífar.
Ýmsar útfærslur.
Einnig fyrir þráðlausa móttöku.
Heyrnartap er ólæknandi.
- Notið PELTOR heyrnarhlífar.
Skeifan 3h
Simi 82670