Morgunblaðið - 18.07.1986, Blaðsíða 25
24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. JÚLÍ 1986
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 40 kr. eintakið.
Utanríkisviðskipti
Stjómvaldsaðgerðir síðustu
misseri og kjarasátt, sem
ríkisstjómin og aðilar vinnu-
markaðarins stóðu að, hafa
leitt til verulegrar hjöðnunar
verðbólgu. Verðbólga, sem var
130% fyrir þremur árum og
þá enn í vexti, er nú komin
langleiðina niður í það verð-
þróunarstig, sem gengur og
gerizt í grannríkjum. Samhliða
hefur tekizt að halda uppi fullri
atvinnu. Víðtækt atvinnuleysi
er nánast þjóðarböl í fjölmörg-
um ríkjum heims, ekki sízt í
grannríkjum okkar í V-Evrópu.
Það hefur hinsvegar tekizt,
sem betur fer, að bægja at-
vinnuleysi frá íslenzkum
þjóðarbúskap. En við eigum
engu að síður við ýmis alvarleg
efnahagsvandamál að glíma.
Ber þar hæst viðskiptahallinn
við umheiminn, erlendar skuld-
ir og ríkisútgjöld umfram
tekjur.
Halli á vömskipta- og þjón-
ustujöfnuði okkar við umheim-
inn 1985 nam 4.816 m.kr., sem
svarar til 4,3% af landsfram-
leiðslu. Neikvæður viðskipta-
jöfnuður var og 5,1% árið
1984. Gert er ráð fyrir veruleg-
um viðskiptahalla í ár. Mikill
viðskiptahalli okkar við um-
heiminn ár eftir ár er vanda-
mál, sem huga verður vel að.
íslendingar eru, öðrum þjóð-
um fremur, háðir utanríkisvið-
skiptum. Þeir flytja út hátt
hlutfall þjóðarframleiðslu
sinnar — og inn umtalsverðan
hluta nauðsynja þjóðarinnar.
Viðskiptakjör hafa því ríkuleg
áhrif á almennan hag í landinu,
auk þess að setja mark sitt á
viðskiptajöfnuð okkar við um-
heiminn. Raunhæfasta leiðin
til að stuðla í senn að hagstæð-
um viðskiptajöfnuði, sem er
öllum þjóðum keppikefii, og
bættum lífskjörum, er að auka
þjóðarframleiðslu, einkum út-
flutningsframleiðslu. En jafn-
hliða verður að efla
markaðskynningu og sölu-
tækni, styrkja samkeppnis-
stöðu okkar á arðgæfustu
mörkuðum framleiðslunnar.
Augu landsmanna eru smám
saman að opnast fyrir mikil-
vægi þessa lokaþáttar allrar
framleiðslu, sölunnar, þess sem
endanlega fæst fyrir vöruna.
Verzlunin skipar, að þessu
leyti, veigameiri sess í sköpun
þjóðartekna og lífskjara, en
menn gerðu sér aimennt grein
fyrir til skamms tíma.
Á síðastliðnu ári fóru tæp-
lega 40% útflutnings okkar til
EB-ríkja og rúmlega 14% til
EFTA-landa, það er um 54%
til V-Evrópu. Innflutningur frá
þessu sama svæði nam rúm-
lega 70% heildarinnflutnings.
V-Evrópa er því langmikilvæg-
asta markaðssvæði okkar.
Viðskiptajöfnuður okkar við
þetta svæði er hinsvegar óhag-
stæður. Hagstæðasta við-
skiptasvæði okkar, með tilliti
til viðskiptajöfnuðar, eru
Bandaríkin. Þau kaupa 27%
útflutnings okkar, en aðeins
tæplega 7% innflutnings okkar
kemur þaðan. A-Evrópuríki
kaupa 7,8% útflutnings en selja
okkur 8,8% innflutnings. Önn-
ur lönd kaupa 11,6% útflutn-
ings en leggja til 12,9%
innflutnings. Allar framan-
greindar tölur heyra til árinu
1985 og eru teknar úr skýrslu
utanríkisráðherra til Alþingis
1986.
Það veldur vissulega
áhyggjum að í ýmsum löndum
verður vart vaxandi þrýstings
til að koma á auknum hömlum
og höftum gagnvart innflutn-
ingi. Fáar þjóðir eiga hagsmuni
sína og almenn lífskjör jafn
bundna því og íslendingar, ef
grannt er gáð, að GATT-sátt-
málinn verði almennt virtur í
verzlunarsamskiptum þjóða í
milli, það er að framleiðsla
okkar geti komizt án lítt
yfírstíganlegra tollmúra á
hefðbundna markaði sína. Sízt
af öllu megum við gefa þau
tollmúra-eftirdæmi, er ýtt geti
undir þá þróun í milliríkjavið-
skiptum, sem verst kæmi við
heildarhagsmuni okkar sjálfra.
Áframhaldandi vöxtur
fijálsra viðskipta á grundvelli
hins almenna GATT-sáttmála
um tolla og viðskipti er fyrst
og síðast íslenzkt hagsmuna-
mál. í skjóli slíkrar framvindu,
sem vonandi verður, getum við
styrkt samkeppnisstöðu fram-
leiðslu okkar á erlendum
mörkuðum. I skjóli hennar get-
um við unnið upp þann við-
skiptahalla við umheiminn,
sem ásamt erlendum skuldum
er stærsta efnahagsvandamál
okkar á líðandi stundu.
Við þurfum í stuttu máli að
blása nýju lífí í útflutnings-
framleiðslu okkar, framleiðni
og hagvöxt, leggja stóraukna
rækt við sölu- og markaðsmál,
og grynnka á hafsjó erlendra
skulda. Við göngum ekki til
góðs götuna fram eftir veg til
batnandi lífskjara án þess að
leggja stóraukna rækt við ut-
anríkisviðskipti — og þá fyrst
og fremst að styrkja markaðs-
stöðu, þ.e. sölumöguleika,
íslenzkrar framleiðslu og þjón-
ustu erlendis.
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. JÚLÍ 1986
25
Takmörkun vígbún-
aðar á Noregshafi
eftir Arne Olav
Brundtland
GETUR takmörkun vígbúnaðar
þjónað öryggishagsmunum
Norðmanna á Noregshafi eða
verður flotauppbyggingu Sovét-
manna einungis svarað með
auknum umsvifum flota Banda-
ríkjamanna? í Noregi hefur
athygli manna beinst að afstöðu
ríkisstjórnarinnar til þessa vanda
í kjölfar yfirlýsingar Knuts
FrydenLund, utanríkisráðherra
Norðmanna, á Stórþinginu og
þeirra umræðna sem hún hefur
skapað um stefnu Norðmanna í
öryggismálum.
Frydenlund sagði flotaæfingar
Atlantshafsbandalagsins mikilvæg-
ar en taldi jafnframt nauðsynlegt
að hvorki skipulag þeirra né um-
fang leiddi til aukins vígbúnaðar
Sovétmanna á norðurslóðum.
Káre Willoch, fyrrverandi forsæt-
isráðherra og núverandi formaður
utanríkisnefndar Stórþingsins,
gagnrýndi þetta sjónarmið harð-
lega. Hann lýsti þeirri skoðun sinni
að yfirlýsing Frydenlunds gæti
skapað efasemdir um stöðu Norð-
manna innan NATO meðal banda-
manna þeirra. Willoch taldi að með
orðum sínum væri Frydenlund í
raun að lýsa yfir auðsveipni Norð-
manna á sviði öryggismála og að
afstaða hans gæti rennt stoðum
undir málflutning Sovétmanna.
>
Osamkomulag
Menn greinir því ekki á um hvort
flotaæfingar Atlantshafsbanda-
lagsins í Noregshafi eru nauðsyn-
legar heldur er deilt um skipulag
og framkvæmd þeirra æfinga og
þátt norskra stjómvalda í þeim.
Ríkisstjórn Verkamannaflokksins
virðist vilja hafa full yfirráð yfir
umfangi og skipulagi þeirra.
Hægrimenn álíta nauðsynlegt fyrir
Norðmenn að njóta verndar Atl-
antshafsbandalagsins og fram-
kvæmd hennar er í hugum þeirra
aukaatriði, sem heppilegast er að
vekja ekki máls á.
Viðbrögð Sovétmanna
Sú grundvallarkrafa Fryden-
lunds að flotæfingar NATO leiði
ekki til aukins vígbúnaðar Sovét-
manna mun ekki reynast auðveld í
framkvæmd. Hún varðar raunveru-
legan styrk stórveldanna á hernað-
arsviðinu. Hættan er sú að menn
vanmeti stöðuna því Sovétmenn
fullyrða að aukinn vígbúnaður
þeirra á norðurslóðum sé til kominn
vegna breyttrar flotastefnu Banda-
ríkjamanna þar.
Ráðamenn í Sovétríkjunum láta
ekki uppi hverjar hinar raunveru-
legu ástæður vígbúnaðaruppbygg-
ingarinnar eru. Ríki Atlantshafs-
bandalagsins og Noi-ðmenn sjálfír
verða því að grennslast fyrir um
þær af eigin rammleik.
Kafbátar
Að mínu áliti eru Sovétmenn sér-
staklega viðkvæmir fyrir því sem
kallað er endurgjaldsgeta í umræð-
um um ógnaijafnvægið. Þetta á
einkum við um kafbáta þeirra sem
búnir eru langdrægum eldflaugum.
Það er opinber stefna Bandaríkja-
flota að færa sér í nyt þennan
veikleika Sovétmanna og að beita
þá þrýstingi að þessu leyti. Flotaæf-
ingar á Noregshafi breyta engu í
þessu sambandi því floti Banda-
ríkjamanna fylgist grannt með
ferðum eldflaugakafbáta Sovét-
manna og leitar þá uppi ef því er
að skipta.
Ef til átaka kæmi væri unnt að
leggja strax til atlögu gegn kaf-
bátum þessum. Að mínu viti er
þetta ekki skynsamleg stefna.
Nokkrir þeirra sem telja nauð-
synlegt að auka umsvif flotaæfinga
Atlantshafsbandalagsins á Noregs-
hafi, hafa lýst þeirri skoðun sinni
að auka beri leit að kafbátum Sovét-
manna. Hins vegar er nánast
ómögulegt að greina á milli venju-
legra kafbáta og þeirra báta sem
búnir eru langdrægum eldflaugum
þegar þeir halda sig neðansjávar.
Því er nauðsynlegt að stjórnvöld
í Noregi sýni varfærni ef þau hyggj-
ast hafa umsjón með flotaæfingum
Atlantshafsbandalagsins. Hin nýja
ríkisstjórn Verkamannaflokksins
virðist gera sér þetta ljóst. Gera
má ráð fyrir að Sovétmenn geri
sínar ráðstafanir ef þeir taka að
óttast um möguleika eldflaugakaf-
báta sinna til að láta til sín taka á
ófriðartímum.
Aukinn viöbúnaöur
Hið sama gæti einnig gerst ef
æfíngar Atlantshafsbandalagsins
tækju í auknum mæli að beinast
gegn hugsanlegum skotmörkum á
sovésku landsvæði. Hugmyndir
Johns Lehman, flotamálaráðherra
Bandaríkjanna, miða að auknum
viðbúnaði Bandaríkjaflota á norður-
slóðum og aukinni árásargetu ef til
ófriðar dregur.
Anders C. Sjaastad, fyrrum vam-
armálaráðherra Noregs, hefur
gagnrýnt þá sem andmælt hafa
hugmyndum um aukinn viðbúnað
ríkja NATO á norðurslóðum. Að
hans mati gæti sú staða skapast
að ekki reyndist unnt að búast til
vamar ef átök brytust út.
Takmark Norðmanna hlýtur að
vera það að ekki verði gripið til
neinna þeirra aðgerða sem geta
haft aukin áhrif Sovétmanna í ná-
grenni landsins í för með sér.
Ný sjónarmið
Frydenlund, vamarmálaráð-
herra, viðraði einnig þá hugmynd á
þingi að Norðmenn legðu mat á
hvort samningur á milli strandríkj-
anna í norðri og stórveldanna, sem
gangast fyrir flotaæfingum á þeim
slóðum, gæti stuðlað að frekari tak-
mörkun vígbúnaðar. Slíkt sam-
komulag gæti verið liður í þeim
samningi sem stórveldin hafa þegar
gert með sér um starfsaðferðir flota
þeirra.
Tilgangur þessarar hugmyndar,
sem að mínu mati er athyglisverð,
er sá að koma í veg fyrir að óvissu-
ástand skapist.
Hægrimenn hafa ekki sett fram
hugmyndir sambærilegar þessari.
Athygli þeirra hefur einkum beinst
að nauðsynlegu mótvægi Atlants-
hafsbandalagsins við auknom
vígbúnaði Sovétríkjanna. Þetta
sjónarmið útilokar ekki takmörkun
Knut Frydenlund utanríkisráð-
herra Noregp
vígbúnaðar en það felur í sér
ákveðna vantrú á henni sem raun-
hæfum möguleika.
Slökun á spennu
Frydenlund sagði hina nýju ríkis-
stjórn Verkamannaflokksins fyrst
og fremst keppa að því að tryggja
frið og stöðugleika á norðurslóðum.
Þegar Káre Willoch gegndi stöðu
forsætisráðherra lýsti hann þeirri
skoðun sinni að slökun á spennu
krefðist m.a. jafnvægis hvað varðar
flotastyrk stórveldanna. í málflutn-
ingi Verkamannaflokksins ber ekki
mikið á þeirri skoðun að tryggja
beri spennuslökun með vopnabún-
aði en þar með er ekki sagt að
menn líti framhjá þeim möguleika.
Ólíkar áherslur flokkanna lýsa
fyrst og fremst mismunandi stjóm-
málamati þeirra. En ég, líkt og svo
margir aðrir, get ekki trúað því að
einhverjir kunni að reynast andvíg-
ir takmörkun vígbúnaðar á Noregs-
hafí að því tilskyldu að slík
takmörkun geti í raun aukið öryggi
Noregs enn frekar en nú er.
Miðjuflokkarnir
Frá þingkosningunum árið 1981
hafa miðjuflokkamir jafnan tekið
af skarið þegar deilur hafa komið
upp milli hægrimanna og Verka-
mannaflokksins.
I umræðum þeim um utanríkis-
mál sem fram fóru á Stórþinginu
sagði Harald Synnes, formaður
þingflokks Kristilega þjóðarflokks-
ins, að flestir gætu verið sammála
Frydenlund utanríkisráðherra.
Hins vegar sagði Synnes að
umfang og skipulag flotaæfínga
Atlantshafsbandalagsins mætti
ekki gefa Sovétmönnum tilefni til
að ætla að þeir stæðu höllum fæti
gagnvart NATO. Frydenlund hafði
sagt að æfingar NATO-ríkja mættu
ekki leiða til aukins vígbúnaðar
Sovétmanna á norðurslóðum. Þann-
ig gafst Káre Willoch, fyrrum
forsætisráðherra, tækifæri til að
gagnrýna sjónarmið Synnes með
sömu rökum og hann hafði beitt
gegn Frydenlund.
Johan Buttedahl, þingmaður
Miðflokksins, taldi Frydenlund hafa
lýst því jafnvægi sem nauðsynlegt
væri að ríkti varðandi styrk flota
Atlantshafsbandalagsins á þessum
slóðum auk þess sem hann studdi
það sjónarmið að umsvif flotans
mættu ekki leiða til aukins vígbún-
aðar Sovétmanna.
Afdráttarlausari gat stuðningur
miðjuflokkanna við ríkisstjómina
tæpast orðið og þar með hafði sjón-
armiðum hægrimanna verið hafnað.
Hagsmunir
Norðurlanda
Þrátt fyrir ummæli Knuts Fryd-
enlund mun það ekki koma í hlut
Norðmanna að segja til um slökun
á spennu og takmörkun vígbúnaðar
á Noregshafi. Þau ríki sem ráða
yfír öflugum flota á þessum slóðum
munu taka af skarið ef þau telja
takmörkun vígbúnaðar þar þjóna
hagsmunum sínum.
Hvað varðar flotastyrk stórveld-
anna í nágrenni Noregs er mikil-
vægt að ákveðnu jafnvægi sé
viðhaldið. Þar með er unnt að
tryggja að Noregur einangrist ekki
frá bandamönnum sínum í vestri á
óvissu- eða átakatímum. Þetta at-
riði tengist einnig öryggi hinna
Norðurlandanna.
Norðmönnum er einnig umhugað
um að slökun á spennu ríki í sam-
skiptum stórveldanna og að því leyti
fara hagsmunir Norðurlandanna
einnig saman.
Því hlýtur frumkvæði Norð-
manna varðandi takmörkun vígbún-
aðar á Noregshafi að vekja athygli
á hinum Norðurlöndunum.
Hofundur er sérfræðingur í ör-
yggis- ogafvopnunarmálum við
Norsku utanríkisstofnunina. Hann
erritstjóri tímaritsins Interna-
sjonal Politikk.
Brunavama-
átaki ’86 lokið
Ævari Björnssyni flugvirkja veitt gullmerki BI
Brunavarnarátaki ’86 lauk
formlega síðastiiðinn miðviku-
dag. Þá var Ævar Björnsson
flugvirki sæmdur gullmerki
Brunabótafélags Islands fyrir
„skarpa athygli og mikið snar-
ræði“ þegar hann kæfði eld í
fæðingunni er lítilli flugvél
hlekktist á á Reykjavíkurflug-
velli og rann á kyrrstæða
Fokker-vél þann 8. júlf sl.
Ingi R. Helgason forstjóri Bruna-
bótafélags íslands sagði í ræðu
þegar gullmerkið var afhent að með
því að kæfa eldinn áður en hann
hafí getað orðið að báli, hafí Ævar
sýnt í verki megintilgang bruna-
vamarátaksins. Með snarræði sínu,
þegar Ævar sótti handslökkvitæki
inn í stjómklefa Fokker-vélarinnar
og slökkti tvö elda sem höfðu kvikn-
að í litlu vélinni, hafí hann hugsan-
lega komið í veg fyrir tjón á
mönnum og eignum. Gullmerki BÍ
hefur áður aðeins verið veitt starfs-
mönnum Brunabótafélagsins þegar
þeir hafa látið af störfum eftir ára-
tuga starf.
Bmnavamarátakið var sam-
starfsverkefni Bmnabótafélags
íslands, Landsambands slökkviliðs-
manna, Bmnamálastofnunar ríkis-
ins og Storebrand, sem er norskt
endurtryggingafélag Bmnabótafé-
lagsins. Það miðaði að því að vekja
fólk til umhugsunar um þýðingu
brunavama á heimilum og fyrir-
tækjum. Kjörorð herferðarinnar var
„Vertu eldklár".
Bmnavamarátakið hófst 3. júní
og lauk 16. júlí. Fólst það í því að
vel útbúinni slökkvibifreið, sem
Storebrand lánaði, ásamt tveim
mönnum, var ekið umhverfis landið
með viðkomu í 66 kaupstöðum og
kauptúnum. AIls vom haldnar 55
slökkviæfingar, sem 650 slökkvi-
liðsmenn tóku þátt í. 60 vinnustaða-
fundir vom haldnir og um 2.500
manns sóttu fræðslufundi. Sagði
Ingi að athugasemdir og ábending-
ar sem komu fram í þessum
heimsóknum fylltu þykka bók.
Morgunblaðið/Börkur
„Fyrir skarpa athygli og mikið snarræði sæmi ég þig þessu gullmerki," sagði Stefán Reykjalín, stjórnar-
formaður Brunabótafélagsins, þegar hann afhenti Ævari Björnssyni gullmerkið.
Þá þakkaði Ingi öllum sem unnu
að þessu. Bjöm Hermannsson fí-á
Bmnabótafélaginu var fararstjóri,
en einnig tóku slökkviliðsmenn og
menn frá Brunamálastofnun þátt í
ferðinni auk Norðmannanna. Þjón-
ustubfll frá Ræsi hf. fylgdi þeim í
kringum landið. Bmnabótafélagið
bar kostnaðinn af átakinu.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ÁGÚST ÁSGEIRSSON
Mitterrand hefur undirtökin í
valdabaráttu þeirra Chiracs
HIN MARGUMRÆDDA „sambúð" Francois Mitterrand, Frakk-
landsforseta, og Jacques Chirac, forsætisráðherra, hefur stirðnað
upp á síðkastið, en á sama tíma hafa vinsældir forsetans meðal
þjóðarinnar aukist stórum. Þar við bætist að minna hefur orðið
úr efndum fyrirheita, sem stjórn hægrimanna gaf fyrir kosning-
arnar í marz, en efni stóðu til. Nú síðast snupraði forsetinn
Chirac með því að neyða hann til að leggja fyrir þingið nýtt laga-
frumvarp um sölu ríkisfyrirtækja í stað útgáfu bráðabirgðalaga.
umbótum í efnahagsmálum og
atvinnulífí strax og hún kæmist
til valda en þær em ekki ennþá
í augsýn. Þær aðgerðir, sem grip-
ið hefur verið til, eins og afnám
hátekju- og stóreignaskatts og
lýmkun heimilda til að segja upp
starfsfólki, em almennt taldar
hygla forréttindahópum.
Chirac lætur ekkert tækifæri
til að draga athyglina frá Mitter-
rand ónotað. Forsetinn var t.d
vart lentur í Sovétríkjunum á dög-
unum er Chirac tilkynnti í París
að stjóm Nýja Sjálands hefði sam-
þykkt að láta iausa tvo franska
leyniþjónustumenn, sem dæmdir
vom og sátu í fangelsi þar í landi
fyrir að sökkva skipi grænfrið-
unga, Rainbow Warrior. Leyni-
þjónustumennimir, Alain Mafart
og Dominique Prieur, verða látin
Kvikmyndatökumenn frönsku
sjónvarpsstöðvanna beindu vélum
sínum meira að Mitterrand og
Chirac við hátíðahöld á þjóðhátí-
ðardegi Frakka, 14. júlí sl. en
sjálfum dagskráratriðum. Fylgst
var rækilega með viðbrögðum
þeirra því talið var að þau gætu
gefíð til kynna eitt og annað um
stöðuna í valdabaráttu þeirra
tveggja. í fyrsta sinn í sögu
fimmta lýðveldisins tók forseti og
ríkisstjóm, sem vom í pólitískri
andstöðu, við heiðurekveðju þjóð-
arinnar á Bastilludaginn. Forset-
inn einangraði var rismikill og
tignarlegur og hafði æma ástæðu
til. Hann var stjarna dagsins ef
svo má að orði komast. Hann sat
á gullnum stól framan við pall
ríkisstjómarinnar í heiðursstúk-
unni á Concorde-torginu. Fagurt
teppi var undir stól hans en berir
spýtuplankarnir undir stólum
stjómarinnar, sem sat að baki
honum. Þar sat Chirac og var
allur á iði. Þeir Mitterrand skoð-
uðu síðan heiðursvörð saman, en
Chirac gekk þó skrefínu aftar.
Forsetinn aldrei
vinsælli
Sambúð forsetans við hinn
forna pólitíska andstæðing hefur
nú varað fjóra mánuði og á þeim
tíma hefur sól Mitterrands risið.
Hann er nú tvímælalaust vinsæl-
asti stjórnmálamaður Frakklands,
en skammt er síðan hann var
óvinsælasti forseti fimmta lýð-
veldisins frá upphafí. Hefur
honum tekizt að færa sér í nyt
að þurfa ekki lengur að taka né
bera ábyrgð á ákvörðunum ríkis-
stjómar landsins.
Mitterrand er nú öðm fremur
táknrænn þjóðhöfðingi, en ljóst
er að hann ætlaði sér aldrei að
hverfa úr sviðsljósinu og hefur
honum tekizt að draga athygli
þjóðarinnar að _sér og frá ríkis-
stjóm Chiracs. Árangurinn er sá,
að mikill meirihluti Frakka mun
kjósa hann þegar kjörtímabil hans
rennur út árið 1988, jafnvel þótt
hann verði þá 78 ára gamall.
Skoðanakannanir sýna aukið fylgi
og vaxandi vinsældir og sam-
kvæmt síðustu Sofres-könnuninni
nýtur forsetinn stuðnings 68%
þjóðarinnar. Aðeins 16% vom
óánægð með hann. í sömu könnun
var fylgi Chiracs kannað. Hann
naut stuðnings 52% aðspurðra og
32% vom andvíg honum. Á þess-
ari stundu er gengið út frá því
sem gefnum hlut að Mitterrand
- verði forsetaefni franskra jafnað- Moskvuferðill jók
armanna 1988 og að hann muni hróður Mitterrands
leiða flokk þeirra i þmgkosnmgum
ef sambúðin slitnaði og efnt yrði
til þingkosninga áður.
Þeir vom ýmist af frönsku bergi
brotnir eða giftir frönskum kon-
um. Leysti Mitterrand m.a. mál
Jean Dersarkian, Armeníumanns
af frönskum ættum, sem fór til
Rússlands 17 ára gamall og reynt
hefur í nær 40 ár að fá að snúa
heim.
Á lokadegi Moskvuferðarinnar
dró Chirac athyglina til sín með
því að fara með nokkra ráðherra
sína í franska herstöð og fylgjast
þar með heræfingum og halda
fund um vamarmál. Samkvæmt
stjómarskránni er ábyrgð á þeim
málaflokki skipt milli forsetans
og forsætisráðherrans. Vamar-
málin em helzta áhugamál
Mitterrands, en Chirac er staðráð-
inn i því að láta til sín taka á því
sviði og halda fram forsvarsrétti
sínum og stjómarinnar.
Reynt á þolrifin
Ljóst má vera, að valdatafl og
• vinsældakapphlaup Mitterrands
og Chiracs heldur áfram og þeir
munu seint þreytast á að reyna á
þolrif hvors annars. Forsetinn
gerðist mjög pólitískur í þjóðhátíð-
Mitterrand, Frakklandsforseti, skoðar lifvörð sinn í upphafi
hátíðahalda á þjóðhátíðardag Frakka, 14. júlí. Við hlið hans í
heijeppanum stendur Michel Fennebresque, hershöfðingi, yfir-
maður franska hersins á Parísarsvæðinu.
laus en verða að dveljast þijú ár
á eyju, sem Frakkar ráða yfir á
Kyrrahafí. Er hér um ótvíræðan
sigur stjómar Chiracs að ræða
og því sætari þar sem stjóm jafn-
aðarmanna, sem laut forystu
Mitterrands, mistókst á sínum
tímá að fá þau látin laus. Fyrrver-
andi stjóm var fundið það til
foráttu að láta engan þeirra, sem
gáfu fyrirskipanir um að sökkva
Rainbow Warrior, sæta ábyrgð
og ekki bætti úr skák er henni
mistókst að fá leyniþjónustu-
mennina, sem aðeins fylgdu
fyrirmælum sinna yfírboðara,
framselda.
Óvænt þróun
Menn, sem fróðir eru um frönsk
málefni, áttu ekki von á því að
vegur Mitterrands yxi, sem raun
hefur orðið á. Talið er að þróunin
hefði orðið önnur ef stjóm Chiracs
hefði farið betur af stað en hún
hefur gert. Stjómin lofaði skjótum
Moskvuferð Mitterrands varð
þó aðeins til að auka hróður hans.
Viðræður hans við Gorbachev og
aðra sovézka leiðtoga hafa orðið
til þess að samskipti ríkjanna era
nú betri en verið hefur um ára-
bil. Tuttugu mál, sem vörðuðu
mannréttindi og deilt hafði verið
um í áraraðir, vora leyst á svip-
stundu. Þau snerast um Rússa,
sem synjað hafði verið um leyfi
til að fá að yfirgefa Sovétríkin.
arræðu sinni og hótaði að láta
sverfa til stáls með því að skrifa
ekki undir lög um sölu ríkisfyrir-
tækja. Chirac hefur látið undan
síga og afstýrt stjómarkreppu
með því að fallast á þá kröfu
Mitterrands að leggja málið fyrir
þingið. Mitterrand segist muni
staðfesta lögin hljóti þau sam-
þykki þingsins. Um er að ræða
áform stjómarinnar að selja 65
fyrirtæki, sem flestöll vora þjóð-
nýtt á stjómartíma Mitterrands,
en einnig banka og tryggingafyr-
irtæki, sem Charles de Gaulle
þjóðnýtti fljótlega eftir stríð. Mitt-
errand hélt því fram í ræðu sinni
að engin trygging væri fyrir þvf
í lagabálki stjómarinnar að fyrir-
tækin yrðu í meirihlutaeign
franskra aðila. Varðaði það
franskan þjóðarhag, að sögn for-
setans, að útlendingar næðu ekki
meirihluta í mörgum fyrirtækj-
anna, sem m.a. gegndu mikilvægu
hlutverki á sviði vamarmála.
(Heimildir: Observer, AP,
Huvudstadsbiadet)
Höfundur er blaðamaður í er-
lendri fréttadeild Morgunblaðs-
ins.