Morgunblaðið - 23.07.1986, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKIJDAGUR 23. JÚLÍ 1986
ÁFANGASTAÐUR
Bráður
Breiða-
— eftir Sigurð Sigurðarson
Vesturhluti landsins vekur jafnan athygli þess sem
skoðar landakort. í vestur benda Reykjanesskaginn og
Snæfellsnes og Vestfjarðakjálkinn rekur hom í sömu átt.
Breiðaijörður og Faxaflói eru undarlega líkir, ef grannt
er skoðað, en þó skilur á milli að fáar eyjar eru á þeim
síðamefnda, en hins vegar er gnótt þeirra á Breiðafírði.
Breiðfírsku eyjamar em ákaflega forvitnilegar og ekki
þarf neinum að vera neitt umhugað um ferðaþjónustu til
_j. að fá þá hugmynd, að þama geti verið mikið aðdráttar-
afl fyrir útlenda sem innlenda ferðamenn. Fátt er fegurra
á sumarkvöldum en lygn Breiðafjörður þegar sólin er að
setjast handan við Barðaströndina og eyjar og fjöll loga
í geislum hennar.
Þá getur Breiðafjörðurinn aldeilis hvesst sig illilega og
veitt sæfarendum óblíða ferð. Ægir konungur hefur heimt
margan Breiðfírðinginn til sín frá upphafi íslandsbyggð-
ar. Þjóðskáldið Matthías Jochumsson fæddist í Skógum í
Þorskafirði í Barðastrandarsýslu, en Þorskafjörður er inn
af Breiðafirði. Matthías kvað um annað skáld og Breið-
<*■ fírðing í löngu ljóði:
*
Það var hann Eggert Olafsson
frá unnarjónum hann stökk
og niður í bráðan Breiðafjörð
í brúðarörmum sökk.
og gjaman þeirra sem síðast bjuggu
á þeim eyjum, sem nú eru í eyði.
í bók sinni Hrannarek segist
Bergsveinn hafa sett sér og aðstoð-
armönnum sínum eina reglu, við
eyjatalninguna, en hún er svona:
„Sjáifstæða eyju tel ég hvert
eyland, smáhólma, klett og flögu,
sem sjór fellur umhverfis um stór-
straumsflæðar (meðalflæði við
venjuleg veðurskilyrði), aðeins ef
sjór slítur graslendið á milli þeirra
og meginlandsins næst eyju, hólma
eða flögu. Gróið land á eyjunni
þarf ekki að vera annað eða meira
en nokkrir meltoppar eða ýlustrá,
sama hvort nokkrar nytjar eru af
þeim gróðri eður ei.“
Bergsveini telst svo tii að eyjam-
ar á Breiðafírði séu um 2.850 til
Elliðaey, ein faUegasta eyjan
í Breiðafírði.
2.900 og með góðum vilja mætti
fjölga eyjunum upp í 3.000. Hærra
mun þó vart verða komist með þær.
Af þessum eyjum em í Snæfells-
sýslu, þ.e. þeim hluta hennar sem
liggur að Breiðafirði, sem næst 700
eyjar, í Dalasýslu 690 eyjar, og er
það líklega vantalið, og Barða-
strandarsýslu tilheyra 1.482 eyjar.
Samtals er þetta 2.872 eyjar.
Eysælasta jörðin í fírðinum er
Hvallátur í Flateyjarhreppi. Undir
hana iiggja 242 eyjar, eða tæpur
helmingur eyjanna í hreppnum.
Flokkun eyja og skerja
Eyjum skiptu Breiðfírðingar í
nokkra flokka. Hér er stuðst við
lýsingu Bergsveins Skúlasonar í
bók hans Hrannarek:
Eyjar: Stærsta flokkinn skipa
hinar venjulegu eyjar. Enginn
ágreiningur er um hvað tilheyri
þessum flokki. Þær eru þó mjög
misjafnar að stærð og lögun.
Hólmar: Þeir ganga næst eyjum
að stærð.
Flaga: Munurinn á hólma og
flögu er ekki stærð eða flatarmál
heidur lögun. Flagan er í flestum
tilfellum mun lægri en hólminn.
Klettar: Þeir eru fjölmargir í
Breiðafjarðareyjum. Þeir eru ekki
allir gróðurlausir og má telja nokkra
Stykkishólmur, kauptúnið á
norðanverðu Þórsnesi. Næst
landi er Súgandisey, en Stykki
heitir skerið sem bryggjan er
byggð út á. Fjær er Þóris-
hólmi.
þeirra tii eyja og hefur það löngum
verið gert.
Sker: Sker er sá flokkur sem er
hvað þunnskipaðastur, þó þau skipti
nokkrum tugum. Skeijum skiptu
menn í flokka hér áður fyrr. Helstu
flokkamir samkvæmt breiðfískri
málvenju eru þessin
Klettur er hæsta tegund skeija.
Hann fer ekki í kaf um venjulegar
stórstraumsflæðar.
Boði er ein tegund skeija. Hann
er oftast langur eða mjór. Þegar
hann er hringlaga eða hnattlaga
er hann oftast nefndur hnöttótti
boðinn. Venjulega er boðinn aðeins
vaxinn slýi, sölvum eða hrúðurkörl-
um. Þeir standa oftast fjarri öðrum
og eru þá skeija hættulegastir. Ef
þeir standa saman með skömmu
miilibili eru þeir oftast nefndir
hieinar. Þó er venjulega talað um
hleina við eyjar eða annað þurrlendi.
Hnúa er samskonar tegund
skeija og boðinn, nema hvað hún
er ævinlega minni.
Hlein eru boðar nefndir sem standa
nálægt hveijum öðrum.
Tangi (Bergsveinn lýsir honum
ekki nánar).
Flúra er lág tegund skeija sem
kemur upp úr sjó um venjulegar
stórstraumsfjörur. Ummál hennar
er venjulega lítið. Oftast er hún
vaxin þangi, söivum eða slýi.
Grunn er lægst og kemur ekki úr
Eggert fæddist í Svefn-
eyjum á Breiðafírði
1726 og fórst í Breiða-
fírði 1768 ásamt konu
sinni, og voru þau að
koma frá brúðkaupi sínu, sem hald-
ið hafði verið í Sauðlauksdal í
Patreksfirði. Fleiri skáid mætti
nefna, sem eiga uppruna sinn að
rekja til Breiðafjarðar og sveitanna
í kringum fjörðinn t.d. Sigurð Breið-
§örð, sem orti svo dýrt:
Hreiðrum ganga fuglar frá,
flökta um dranga bjarga,
sólar vanga syngja hjá
sálma langa og marga.
I þessari grein verður stuttlega
sagt frá Breiðafírði og þá sérstak-
iega eyjunum.
Segja má að Stykkishólmur, sem
stendur yst á hinu foma Þórsnesi,
sé hlið Breiðafjarðar. Stykkishólm-
ur er mikill ferðamannabær.
Þangað eru fastar áætlunarferðir á
vegum Amarflugs og sérleyfísbif-
reiða Helga Péturssonar hf. Stykk-
ishólmur er heimahöfn flóabátsins
Baldurs, sem er með reglulegar
áætlunarferðir yfír Breiðafjörð, frá
Stykkishólmi og yfir á Bijánslæk
með viðkomu í Flatey. Baldur getur
tekið bíla í lest. Hólmarar bjóða
ferðamönnum upp á ferðir um
Breiðafjörð í opnum og iokuðum
hraðbátum.
Hvað eru eyjarnar marg-ar?
Eyjamar á Breiðafirði eru sagðar
óteljandi. Margir hafa reynt að
koma tölu á þær, en fáum ber sam-
an um útkomuna. Eftir því sem
kunnugir segja, gerir það stærsta
muninn, að menn eru ekki alveg
sammála um hvað skuli telja eyju,
hvað klett og hvað sker. Einn af
gleggstu Breiðfirðingum, sem enn
lifír og þekkir til fomra hátta, Berg-
sveinn Skúlason, taldi eitt skipti
eyjamar á Breiðafirði og naut til
þess aðstoðar staðkunnugra manna