Alþýðublaðið - 08.03.1932, Blaðsíða 3
3
Leikhúsið.
Soífia Guðlaugsdrtttir: Fröken
Júlia, eftir Strindberg.
Söguefniö fröken Júlía er langt
fram á tíma náttúrustefnunnar
sjaldgæft í bókmentum, næstum
ó vi'ð urkvæmi legt. Frá borgara-
legu sjónarmiði mátti það ekki
fiokkast nema meðal ákveðinna
fyrirbæra hnignunar, úrkynjunar
og spillingar, — sem sagt full-
komdð undantekningarfyrirbæri,
án félagslegrar þýðingar og jafn-
vel án almenns sálfræðilegs gild-
is. Viðfangsefnið fól nefnd'lega í
sér tvö forboðin atriði — í fynsta
lagi mátti ekki segjasí, að kven-
maður drægi karlmann á tálar,
og í öðru lagi mátti fín stúlka
ekki taka niður fyrir sig í því
óleyfilega tilfelli, að hún drægi
karlmann á tálar. Það er ekki
rneira en röskur áratugur síðan
Ásta Nielsen, hin óviðjafnanlega,
lék þetta hlutverk, og samt var
enn ráðandi sá skilningur á
fröken Júlíu, að hún væri úr-
kynjunarfyrirbrigði, undantekning
og furðuverk, — og í samræmi
við það, var hún látin ganga í
buxum, með ákaflega stuttklipt
■hár, eins og fáránlegur strákur.
En svona er heimurinn orðinn
spiltur. Nú leikur frii Soffía Guð-
laugsdóttir þetta hlutverk hér úti
á íslandi, eins og það væri bara
algengur kvenmaður með nokk-
urnveginn venjulegu — og ekki
neitt sérlega óheitbrigðu — á-
stríðulífi, og engum virðist finn-
ast neitt út á það að setja, heldur
snýst harmur áhorfendanna eink-
■um um það, að hún skuli sjálf
að morgni þurfa að súpa seyðið
af þessari skemtilegu Jónsmessu-
nótt, — með öðrum orðum, að
hún skuli ekki vera nógu „eitian-
ciperuð“, nógu frí af sér, nógu
úrkynjuð, nógu spilt, — í einu
orði nógu samræm hinu hvens-
dagslega, eins og vér þekkjum
það úr nít’manum, sem snúið hef-
ir allri þessari spilliingu upp í
venjulegan gang lífsins,. Mér dett-
ur ekki eitt augnablik í hug að
efast um, að þessi sMlningur frú
Soffíu Guðlaugsdóttur sé réttur.
Auðvitað er söguefnið fyrir löngu
orðið jafnhversdagslegt og dóm-
kirkjan. Og það sem styrMr skiln-
ing frúarinnar á frökun Júliu sem
konu með nokkurn veginn eðli-
legu ástríðulífi, er hvorM meira
né minna en orsakasamband
verksins sjálfs, eins og í því ligg-
ur frá höfundarins hendi. Það
gengur Ijóst fram, bæði af verki
hans og skýringu á því ,að það,
sem einkurn vakir fyrir honum
með Júlíu-gervinu er blátt áfram
Mð almenna. Þesisu til sönnunar
hans eigin orð um allan þann
fjölda af almennum orsökum,
sem hann telur að liggi til hinna
sorglegu afdrifa fröken Júlíu, sbr.
formála hans fyrir verkinu.
Eins og gefur að skilja, er það
ýmsum tormerkjum bundið að
vera í senn leikstjóri og leika
kröfufrekt aðalhlutverk, svo vel
fari í einum og sarna leik, þótt
slíkt sé t. d. gerlegt í kvikmynd-
um, þar sem sýnishorn bæði af
mynd og tali getur verið leikar-
anum sjálfum vísbending um,
hvort hann talar eða hreyfir sig
svo fullra áhrifa njóti,. Það er
enginn vafi á því ,að hin mikla
gáfa frú Soffíu hefði komið enn
betur í ljósi, ef hún hefði notið
leiðbeiningar hjá vönum leik-
stjóra. Hún hefði líka notið sín
betur, ef mótleikari hennar, hr.
Valur Gíslason hefði reynt að
tala dálítið Iíka-.a inenskum mönn-
um en hann gerði, og ef frk.
Emilía Indriðadóttir hefði eklti
dregið úr áhrifum hennar með því
að leika skopleik, — sem hún
gerði reyndar m,æta vel.
Danzinn í milliþættinum var
stiginn af tilfinningu; unga fólkið
hringsnérist þangað til bæði það
og aðrir voru orðnir upp-
gefnir; síðan stigu Hekla
og Saga yndislegan skottis;
maður var alt í einu kominn í
fyrsta flokks kabarett, enda var
ekki laust við, að aðalatriði leiks-
ins gleymdist um stund.
H. K. L.
Hann skant konn sína
og var sýkaaðnr.
Það er sjaldgæft, að leikarar
og aðrir listamenn sýni sitt eigiö
líf á leiksviðinu, en nýlega bar
það þó við, að Mnn frægi ítalski
söngvari Matteo Bruno gerði það.
Sagan gerist í Turin. Þar var
verið að sýna „Bajazzo" og lék
Bruno hlutverk Cainos. Annar
þáttur var nýbyrjaður. Söngvar-
inn lék sem óður væri, en þö
eigi svo, að út af brigði svo rnjög,
að áhorfendur tækju eftir því. 1
margar vikur hafði Bruno grun-
að, að kona hans, sem hann elsk-
aði mjög, drægi hann á tálar óg
væri í þingum við annan söngv-
ara, — og nú hafði hann fengið
vissu sína. Einn af meðleikendum
hans hafði hvíslað dálitlu í eyra
hans, er útilokaði allan efa. Og
meðan hann lék og söng á leik-
sviðinu lá kona hans í faðmi
friðils síns. Þegar hann gekk inn
á leiksviðið leit hann upp í stúlm
þá, sem kona hans átti að vera í,
en hún var þar ekM,.
Sorgbitinn og örvinglaður söng
hann hina miklu aríu úr „Le Ba-
jazzo“ og meðan áheyrendur hans
klöppuðu honum lof í lófa hvarf
hann á brott. Fólkið kallaði á
hann hvað eftir annað, en það bar
engan árangur. Matteo Bruno
þaut út úr leikhúsinu upp í bif-
reið og ók með ofsahraða heim
í gistihúsið, þar sem kona hans
og friðill hennar voru. Bruno
kom að þeim í faðmlögum,. Hann
beið ekki boðanna, heldur þreif
til skammbysisu sinnar og skaut
konu sína til bana. Friðil henn-
ar særði hann hættulega, en
sjálfur fór hann til lögreglunnar
og sagði frá því, er hann hafði
gert. — Almenningur hafði fulla
samúð með honum og hann var
sýknaður. Nú er hann aftur far-
inn að syngja.
Lorerats Mop
fiðlumeistari.
Á fimtudaginn kemur verður
nýstárleg skemtun í boði. Lorentz
Hop, meistari Noregs í Harðang-
urs-fiðluspili, og þar með heims-
meistari, ætlar að halda hér
hljómleika og spila á hina ein~
kennilegu fiðlu' sína.
Þessi maður er afburða-smll-
ingur í list sinrn. Hann er ný-
kominn heim úr Ameríkuför og
hefir fengið ákaflega miMð hrós
þar. Blöðin sMifa m. a. urn hann:
„Hann bar langt af öllum, með
ástríðuþrungnum, einkennilega
fögrum og eldheitum leik, og eftir
fyrsta lagið ætlaði lófatakinu
aldrei að linna.
Þetta ætti að nægja til að sýna
mönnum, að hér er ekki ummiðl-
ungsmann að ræða, og er það
alt af sérstök ánægja að fá tæM-
færi til að hlusta á það bezta,
sem til er í hverri grein listar-
innar.
X.
Fyrirspurn.
Herra ritstjóri!
Viljið þér fyrir mína hönd og
margra annara birta eftirfarandi
fyrirspurnir:
Er útlendum mönnum hindrun-
arlaust að koma Mngað til lands
og flytja hér „hljómleika"? Þurfa
þeir ekki sem allir aðiir, er hér
vilja stunda atvinnu, að sækja
um atvinnuleyfi til atvitnnumála-
ráðuneytisins ? Ef svo er, eftir
hverju er farið um veitingu slíkra
leyfa?
Fyrirspurnir þessar eru fram-
fcomnar vegna þess, að ég sé að
lúngað til landsins er kominn
norskur rnaður, er leikur á
„Harðangurs-fiðlu", og er ætlun-
in að halda „hljómleika". „Morg-
unblaðið", sem skrifað hefir um
Mngaðkomur erlendra listamanna
og talið ilt, að miMÖ fé sé á þann
hátt borið úr landi, hvetur menn
fast til að sækja skemtun þessa
manns og telur hann i röð
fremstu listamanna. Þótti mér
sem von er, giein þessi koma úr
hörðustu átt, einkum þar sem
V(altýr) rómar mjög tæki þetta
og setur það á borð með fiðlum.
Nú vita allir þeir, sem eitthvað
þekkja til, að „Harðangurs-fiðla“
er ekkert hljóðfæri listar, að eins
fiðluafbrigði, sem notað er í Nlok'-
egi einum og alls ekki það, sem
V(altýr) vill vera láta. Er ilt til
þess að vita, að nú, þegar krepp-
an lamar alt viðskiftalíf vort,
skuli erlendir menn, sem ekM hafa
hér neina viðdvöl, fara burt með
of fjár, en landsins eigin börn
verða að svelta heilu og hálfu
hungri. Það er mælt, að vér séum
gestrisnir, fslendingar, en ,nú er
hungur og dauði fyrir durum vor-
um, hávaði almennings verður að
neita sér um mjólk og eldsneytí
og börn að ganga klæðlítil til
skóla. Á slíkum tímum er gest,-
risni ekk iMð fyrsta.
Þakka ég yður svo fyrir kurt-
eisi yðar, herra ritstjóii, svo og
velvild.
Hljómsve itarma T)ur.
Bæknr
Bókmentafélags
iafnaðarmaiaa
1931.
I.
Annað starfsár Bókmentafélags
jafnaðarmanna er nú liðið, og
hefir félagið heldur færst í aúk-
ana á árinu, þegai’ þess er gætt,
að bæði eru bækur síðasta árs
stærri að arkafjölda en árið á
undan, og svo hefir félagsmönn-
um fjölgað að mun.
Bækur síðasta árs eru þó ekM
nema tvær að tölu eins og árið
á undan, ársritið „Almanak al-
þýðu“, 8 arkir og myndir, og
skáldsagan „Jimmie Higgins,
verkamaður í heimsstyrjöld“, eftir
hið heimsfræga Bandaríkjaskáld,
Upton Sinclair, sem fjöldi bók-
mentamanna víðs vegar um heim
vill nú að fái bókmentaverðlaun
Nobels, Lesendur Alþýðublaðsins
kannast nokkuð við söguna, sem
í útgáfunni er 39 arMr að stærð,
því að nokkur hluti af henni kom
um tíma neðanmáls í blaðinu.
Þó var það eMd nóg til þess,
að lesendur fengju næga þekk-
ingu á henni og bókmentalegu
gildi hennar, og er þvi rétt að
geta hennar hér nokkru nánara.
„Jimmie Higgin(s“ stingur að
því leyti einna mest í stúf við
þær útlendar skáldsögur, sem hér
eru mest þýddar og lesnar, að
höfuðpersóna hennar er ekki rík-
ur og fallegur aðalsmaður, sem
ekkert þarf að hafa fyrir lífinu
annað en verða „skotinn" í fal-
legri og fátækri almúgastúlku,
er einhverjir erkibófar, sjaldnast
minna peningaðir, en snögt um
Ijótari, þurfa endilega að tefja
fyrir honum að ná í, en tekst
ekki betur en svo, að á endanum
hefir hann það þó af, og þá kem-
kir í ljós, að stúlkan er ekki að
eins jafnfalleg og sá elskulegi að-
alsmaður, heldur líka jafn-auðug
og jafn-tiginborin, ef til vill að
eins getin í einhverju broti af
saklausum lausaleik. Höfuðper-
sónan í „Jimmie Higgins“ er af
alt öðru sauðahúsi. Það er ó-
breyttur verkamaður með þessu
hversdagslega nafni sögunnar,