Alþýðublaðið - 16.03.1932, Blaðsíða 2
2
AS.ÞÝÐUBLAÐIÐ
Jafnrétti kjósendanna.
Hver getur kallað, að lýðræði
«é í pví þjóðfélagi, par sem kjör-
dæmaskipunin er svo ranglát, að
þriðjungur kjósenda getur komið
að meiri hluta þingmanna? Þann-
ig er „réttlætið" í kjördæmaskip-
uninni hér á landi. Það sýna síð-
ustu alþingiskosningar ótvíræðast.
Nú hefir sá flokkur meiri hluta
þingmannanna, sem ekki fékk
nema rúman þriðjung atkvæða
landsmanna.
Ef slíkt ástand á að hakla á-
fram, þá er þar með kipt grundi-
vellinum undan lýðræðinu. Það
er um þetta, hvort kjósendurnir
eigi að hafa jafnan atkvœdisrétt
eða ekki, sem nú er barist, þiegar
krafist er bættrar stjórnarskrár
og réttlátrar kjördæmaskipunar.
Það er barist um það, hvort jafn-
rétti eigi að komast á meðal ís-
lenzkra kjósenda ellegar það
Haraldur Guðmundsson og
Halldór Stefánsson fly-tja frum-
varp um afnám laga mn sölu
þjóðjarða og kirkjujarða, svo að
framvegis verði ekki hægt að
selja þær, nema alþingi veiti
heimild til þess með sérstökum
ílögum! i hvert einstakt skifti. Seg-
ir svo í greinargerð frumvarps-
ins:
„Með lögum um sölu þjóðjarða
og kirkjujarða var ráðherra gef-
in heimild til þes'S, með vissum
takmörkunum, að selja ábúendufm
slíkar jarðir. Orkar vaxt tvímæl-
is lengur, að lagasetning þessi
hefir orðið til hins mesta ógagns-.
Verðmætar fasteignir hafa fluzt
úr eign hins opinbera i eign ein-
stakra mianna, ’oftast fyrir sára-
lítið verð. En það takmark, sem
talið var að ætti að nást fyrir
tilstilli þessara laga, að sem flest-
ir bænda gætu eignast jarðir sín-
ar, er enn þá jafnfjarri þrátt fyr-
■ir lög þes'si."
Með réttlátri ábúðarlöggjöf má
auðveldlega tryggja ábúendum
opinberra jarðeigna full not og
arð umbóta þeiwia, sem þeir sjálf-
ir gera á jörðunum. Til þess- að
reyna að knýja fram slíkar end-
urbætur á ábúðarlöggjöfihni
flytja þeir H. G. og H. St. þings-
ályktunáríillögu þá, sem áður hef-
ir verið getið, um, að neðri deild
alþingis skori á stjórnima að
leggja fyrir næsta þing frv. um
ábúðarrétt leilguliða á jarðeignum,
sem eru í opinberri eign.
Jafnframt flytja þeir frumvarp
herfilega misrétti, sem nú er, eiigi
að ríkja framvegis.
Hvernig getur nokkur sá mað-
ur, sem ann lýðræði, varið rang-
láta kjördæmaskipun, varið það,
að fyrir miklum meini hluta
landsmanna sé haldið þeim rétti,
sem er grundvöllur lýðræðis, —■
jöfnum kosmngarrétti á við aðra
landsmenn ?
Með kröfunni um réttláta kjör-
dæmaskipun, þar sem allir hafi
jafnan rétt til þesis að ráða skip-
un alþingis,’ erum við ekki að fara
frarn á aÖ taka þann rétt af niein-
um manni, sem hemum ber. Við
krefjumst að eins þess grundvall-
arskilyrðis lýðræðisskápulagsins,
sem það getur ekki staðist án, ef
þaö á að vera annað og meira
en skrípamynd, að kosningarétt-
urinn sé almennur og jafn.
um verdhœkkunarskatt. Skattur-
inn renni í sérstakan sjóð, er ein-
göngu sé varið til kaupa á jarð-
eignum og lóðum. Rikissjóður eigi
sjóðinn að hálfu, en sveitar- og
bæjar-félög að hálfu, og teljist
til séréignar hvers þeirra í sjóðn-
um helmingur þess verðhækkun-
arskattS', er til hefir fallið ur þvi
umdæmi.
Verðhækkunarskatt gneiði sá, er
selur fasteign dýrara verði en
hann keypti hana eöa hún kost-
aði hann þegar hann eignaðist
hana, að því leyti sem verðmun-
urinn stafar ekki af því, sem
hann hefir gert fasteigninn; til
góða af sínu eigin. Opinber síyrk-
ur, sem honum hefir verið vieitt-
ur til bygginga eða annara um-
bóta eða framkvæmda á fasíeign-
inni, er ekki frá honum kominn
og telst því ekki heldur með í
því, sem hann hefir kostað til
endurbótanna. — Seljandi fast-
eignar, sem tekur „hlut á þurru
Iandi“ með gróða á sölunni, reikn-
að svo sem nú var sagt, greiði
verðhækkunarskatt þar af. Gildi
það um hvers konar fastdgnir,
hvort sem eru jarðeignir, lóðir
eða lendur, hús, bryggjur eöa
önnur mannvirki á landi, svo og
leiguréttindi, jarðarítök og rétt-
indi, sem eru frá skiMn jörðum,
svo sem námaréttindi, rekarétt-
indi, veiðiréttindi, vatnsréttindi
eða önnur réttiindi til lands, er
meta má tll eignar. Verðhækkun-
arskatturinn nemi minst 20«/o af
' þeirri verðhækkun, sem ekki staf-
ar af endurbótum fyrir tilverkn-
að seljanda, en síðan renni hlut-
fallslega þeim mun meira af sölú-
'verðinu í sjóðinn, sem verðhækk-
unin er meiri, og loks 100% þess,
sem er umfram það verð þre-
falt, sem eignin hefir kostað selj-
anda í kaupverði og endurbót-
um, þegar um svo hátt söluverð
er að ræða.
Þetta er fullkomlega réttlátur
skattur, því að hann er tekinn af
verðmæti, sem fallið hefir í hlut
eiganda fasteignarinnar, án tc:l-
verknaðar hans. — -
Flutningsmienn siegja m, a. í
greinargerð frumvarpsins:
„Frumvarp samhljóða þesisu af-
gneiddum við á sínum tíma til
ríkisst jó rnarinnar sem tillögu
meiri hluta milliþinganefndar í
tolla- og skattia-málum. Sam-
nefndarmaður okkar, Magnús
Guðmundsson, varð okkur ekki
sammála um frumvarpið.
Fasteignir hækka í verði jafnt
og stöðugt. Því örari og meiri er
verðhækkunin, sem opinberar, al-
memnar framkvæmdir eru meiri.
Sama gegnir, ef fólki fjölgar og
bygðin vex á einstökum sföðum
e. t. v. beinlínis fyrir hiinar op-
inberu framkvæmdir. Við það vex
eftirspurnin eftir lóðum og lend-
um og húseignum og verðið
hækkar. . . . Það er í alla staði
réttmætt, að eigendur fasteigna
njóti þeirrar verðhækkunar að
fullu, sem verður fyrdr eigin til-
verknað þeirra. Jafnréttmætt er
og hitt, að þeár greiði skatt af
þeárri verðhækkun, sem þeir
leggja ekkert fram til og vinna
■ ekbert til.“
„Virðist þörf á og fullkomlega
réttmætt að tryggja það með lög-
gjöf, að a. m. k. nokkur hluti
þeirrar verðhækkunar, sem fram
kemur án tilverknaðar og verð-
leika fasteignaeigenda sjálfra,
hverfi þangað, sem hún er ruinnin
frá, til hins opinbera, þ. e. borg-
aranna sameiginlega.“
„Ef verðhækkunarskattur hefði
verið í lögum hér á landi á und-
anförnum áratugum, þá er auð-
sætt, að safnast hefði nokkurt fé
til almennra hagsmuna af verð-
hækkun þeirri, sem orðin er. Jafn-
framt hefði dýrtíð verið minni i
landinu og verðlag fasteigna heil-
brigðara alment, einkum á kaup-
staðalóðum.
Með frumvarpinu ætti það
tvent að vinnast, að afla noikkurs
fjár til almenningsgagns og að
nokkur hemill myndi verða á ó-
hieilbrigðri verðhækkun."
Með sanngjarnri ábúðarlöggjöf
er landsisetum ríkisins miklu bet-
ur borgið, heldur en þeim bænd-
um, sem allan sinin búskap eru
að stríða við að borgia ábúðar-
jörð sína, því að jafnvel þeir,
sem . tekst að lokum að verða
skuldlausir sjálfseignarbændur,
geta tiltölulega fáir búið svo í
hendur barna sinna, að þau geti
haldið áfram sjálfsieignarbúskap,
án þess að vera mestan hluta æf-
innar að strita fyrir kaupverðói
jarðarinnar. Og ef kaupstaðarlóð-
irnar væri allar opinber eign, þá
væri þar kominn sá dýrtíðarlétt-
ir, sem myndi hafa stórvægilegar
afleiðingar til bættrar afkomu al-
mennings.
Aikastörl
embittismanœa.
Vilmundur Jónsson flytur á al-
þingi frumvarp um hámarik launa
greiddra úr ríkissjóði og af stofnr
unum ríkisiniS'. Er það á þessa
leið:
Engum embættismanni né opin-
berum starfsmanni, sem hefir að
launum úr rikissjóði 4500 kr. auk
dýrtíðaruppbótar eða þar yfir, má
án sérstakrar lagaheimildar greiða
hærri iaun fyrir embættisistörf sín
(eða aðalstörf) og aukastörf þau.
sem honum kunna að verða falin
í þjónustu rikiísins eða stofnanai
rikisins, en nemi samtals há-
marksilaunum þeim, er embætti
hans eða starfi eru ákveÖin í
launalögum eða öðrum lögum.
Engum starfsmanni við stofn-
anir rikisins, né heldur öðrum,
má án sérstakrar lagaheimildar
greiða fyrir aðalstörf og auka-
^törf í þjónustu ríkisins eða stofn-
ana ríkisins hærri laun samtals
en greiða má fyrir tilsvarandi
störf embættiismanna eða opim-
berra starfsmianna, og hæst svo,
að nemi hæstu launum embættis-
manna, þeirra, sem taldir eru í
hinum almennu launalögum (frá’
1919).
Enginn embættismaður, opinber
starfsmaður né fastráðinn starfs-
maður við stofnanir rikisims, sem
tekur laun fyrir störf sín, er nemaí
4500 kr. auk dýrtíðaruppbótar
eða meiru, má án sérstakrar laga-
beimildar taka að sér önnur laun-
uð störf.
Stofnanir ríkisins eru í þessu
sambandi hverjar þær stofnanir,
sem ríkið á umráð yfir beint eða
óbeint.
Lög þessi ganga í gdldi þegar
í stað.
Greinargerðin er þannig:
„Laun þau, sem embættismenn
ríkisins taka samkvæmt launalög-
unum frá 1919, og tilsvarandi
laun annara opinberra starfs-
manna þola engan samanburð við
laun þau, sem tíðkast að greiða
starfsmönnum ýmsra ríkisstofn-
ana, og enn síður við kaupgreiðsl-
ur til fastra starfsmanna einka-
fyrirtækja. Hæstlaunuðu embætt-
ismönnunum, eins og biskupi,
landlækni, póstmeistara og pró-
fessorum, eru ákveöin lægri laun
en algangt er að greiða undir-
(tyllumki banka, ef til vill lítið eitt
hærri en dæmi eru. til að pakk-
húsmenn hafi við sumar ríkis-
istofnanirnar, og hálfdrættingar
eru þeir ekki við veTzlunarstjóra:
eða framkvæmdarstjóra í sæmi-
ðiiflii ÞJóðJarða sé hætt.
Verðhækknnarskattnr tll
Jarða* ®g lóða«kanpa.
Bæíí áfoi&öarlöfjtfjof.