Morgunblaðið - 14.11.1986, Blaðsíða 19
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. NÓVEMBER 1986
19
Stefnuskrá Verzlunarráðs íslands V:
Sala veiðileyfa taki
við af kvótakerfi
Þar sem séreignarréttur er vel
skilgreindur, þarf sjaldnast að
hafa áhyggjur af nýtingu viðkom-
andi eignar. Ganga má út frá því
að eigandann fysi að verðgildi
eignarinnar sé ávallt sem mest.
Sjái einhver annar sér hag í því
að nýta tiltekna eign, getur sá
hinn sami falast eftir kaupum á
henni; boðið það verð sem að hans
mati verðskuldar væntingar hans
um notagildi eignarinnar. Stöðug-
ur þiýstingur er þannig á, að
eignin verði nýtt í samræmi við
það verðmætamat, sem markað-
urinn endurspeglar.
Öðru máli gegnir um þau gæði
sem eru hvort tveggja í senn sam-
eign og takmörkuð. Raunveruleg-
ur kostnaður við nýtinguna er þá
vanmetinn og því er ofnýting
óhjákvæmileg.
Nefna á tvö augljós dæmi um
sameiginleg gæði þar sem að-
gangur hefur verið ókeypis og
ofnýting orðið raunin, annars veg-
ar fiskimiðin og hins vegar
afréttarlöndin. Þriðja dæmið er
e.t.v. ekki eins áþreifanlegt, en
það er andrúmsloftið og gufu-
hvolfið. Þekkt eru vandamál
vegna mengunar og nú, þegar
flarskiptatæknin ryður sér til
rúms, vakna spumingar um eign-
arrétt og hagkvæma nýtingu
útvarpsrása, en fjöldi nýtanlegra
tíðna á hinum ýmsu bylgjusviðum
er takmarkaður.
Nýting f iskimiða
Við höfum orðið þess áþreifan-
lega vör í sjávarútvegi, að
ótakmarkaður aðgangur leiðir til
ofveiði. Með því að taka upp svo-
kallað kvótakerfi hefur hluti af
vandamáiinu verið leystur. Heild-
araflamagn hefur verið ákveðið,
sem út af fyrir sig leysir ofveiði-
vandamálið, en eftir er að finna
hagkvæma leið til ráðstöfunar á
veiðiréttindum. Ljóst er, að nú-
gildandi fyrirkomulag, þar sem
hið opinbera úthlutar veiðiréttind-
um á grundvelli þess, sem skipin
hafa aflað á liðnum árum, gengur
ekki til lengdar. Það er hvorki
réttlátt né hagkvæmt að skammta
mönnum réttindi á grundvelli þess
liðna. Slíkt kerfi útilokar nýja
aðila og er hemill á nauðsynlega
nýsköpun og endumýjun.
Æskilegast er, að þeir sem
hagkvæmast gera út, fái tækifæri
til þess. Ein lausn sem ætla má
að tiyggi þetta, er sala á veiðileyf-
um, ekki til einhverra útvalinna,
heldur til þeirra, sem best treysta
sér að gera út. Þessir aðilar velj-
ast sjálfkrafa, ef veiðileyfí em
verðlögð þannig, að eftirspum
verði jöfn framboði. Tryggja verð-
ur þó, að fé úr ríkissjóði eða
sveitarsjóðum verði ekki varið til
kaupanna.
Nýting afréttarlanda
Líkt og fiskimið hafa afréttarl-
önd verið ofnýtt vegna þess, að
þau em takmörkuð sameign og
aðgangur að þeim hefur verið
ókeypis. Hér er sama gmndvallar-
vandamálið á ferð og mætti beita
sömu aðferðum við lausn þess.
M.ö.o. nýtingu mætti útfæra
þannig, að ákveða fyrst hæfílegan
flölda búijár með ítölu og gefa
bændum síðan kost á að kaupa
beitarréttindi.
Nýtingf andrúmslofts
og himinhvolfs
ön eigum við rétt til hreins
andrúmslofts. Því verður að taka
sameiginlega ákvörðun um nýt-
inguna. Ef gengið er á þann rétt
mætti skylda mengunarvald til að
koma í veg fyrir megnun með ein-
hveijum hætti eða krefja um visst
gjald.
Viðfangsefnið er svipað þegar
kemur að nýtingu himinhvolfsins
til útvarpssendinga. Einnig til
þessara nota verður himingeimur-
inn að teljast sameign þjóðarinn-
ar. Það er á hennar valdi, hvemig
staðið er að nýtingunni. Spuming-
in er auðvitað, hvemig nýtingin
verður hagkvæmust og í mestu
samræmi við óskir fólks. Sömu
leið mætti fara og með fiskveiðar
og búíjárbeit, þ.e. að selja leyfi
til útvarpssendinga.
Nýting- vatnsafls
og-jarðvarma
Við virkjanagerð hefur undan-
farin ár skort að koma orkunni
tímanlega í hagstætt verð. Ólík-
legt má telja að þannig hefði verið
staðið aðj ef einkaaðilar ættu hlut
að máli. A hinn bóginn er raforku-
sala vegna dreifikerfísins því
marki brennd, að fleiri en eitt
dreifikerfí er óhagkvæmt. Hér er
því æskilegt að sameina kosti
einkarekstrar og opinbert eftirlit.
Þannig þarf að standa að nýt-
ingu fallvatna og jarðvarma, að
einstaklingum og samtökum
þeirra verði heimilt að reisa og
reka orkuver. Eftir sem áður er
eðlilegt að opinberir aðilar hafí
eftirlit með og reki aðaldreifikerf-
ið, en einkaaðilar geti selt orku
inn á kerfið.
Niðurstöður
íslendingar hafa dregist aftur
úr öðrum þjóðum í lífskjörum á
seinustu ánim og vaxtagjöld af
erlendum lánum munu áffarn taka
stóran skerf af tekjum okkar.
Undir þessum kringumstæðum er
nauðsynlegt, að við íhugum okkar
ganga, metum hvað hefur farið
úrskeiðis og hvað við getum gert
til úrbóta.
í þessu yfírliti hefur verið bent
á, að það er við okkur sjálf að
sakast. Við bjóðum vandamálun-
um heim. Framtak einstaklinga
fær ekki nægilega notið sín, þeim
er mismunað og þeim eru gefhar
villandi upplýsingar um það hvar
arðs er að leita. Möguleikar á
bættum lífskjörum öllum til handa
verða því aðeins að veruleika, að
einstaklingar fái að spreyta sig á
eigin ábyrgð á jafnréttisgrund-
velli. Þetta felur í sér m.ö.o. þá
grundvallarstefnu Verzlunarráðs-
ins, að fijáls samkeppni á jafnrétt-
isgrundvelli sé í senn lýðræðisleg-
asta skipan atvinnumála og einnig
það hagkerfi, sem fært hefur þjóð-
um heimsins bestu lífskjörin.
tæki
sem bíða ekki!
Kannr
« V 3 ■« \ nw
I 1 '1 I I H ITS 1 Tf
nmi éj vaa i «
I J I I ■ H iTt B I
gn
■ 'ki jím iira r*N8 b&^
b m&toi n »fií
Nú er ekki eftir neinu að bíða, þú verslar í Rafbúð Sambandsins
fyrir 100 þúsund og getur þá keypt öll heimilistækin í einu, valið
sjálfur hvert taeki af ótal gerðum í pakkann, bætt sjónvarpi,
videotæki eða hrærivél við og skipt greiðslum jafnt niður á 24
mánuði. Engin útborgun og fyrsta greiðsla eftir einn mánuð.
Enginn íslenskur raftækjasali hefur boðið slík kjÖr — hvorki
fyrr né síðar. Hafðu samband við Rafbúð Sambandsins strax —
thomson • ZEROWATT • GSöQc§DD©DQÁ\8d] Frigor • Westinghouse • Bauknecht •