Morgunblaðið - 29.11.1986, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. NÓVEMBER 1986
Greiðsluerfiðleikalán Húsnæðis-
stofnunar verður að veita áfram
eftir HaJldór Blöndal
III. grein
Strax eftir síðustu stjómarskipti
var ljóst að húsbyggjendur og kaup-
endur voru í miklum greiðsluerfið-
leikum og meiri en þeir höfðu verið
í áður. Astæðan fyrir því var fyrst
og fremst sú að þau lán sem feng-
ist höfðu úr Byggingarsjóði ríkisins
voru að stofni til of lág og komu
til útborgunar seint og síðar meir
þannig að þau nýttust illa. Þetta
olli því að menn urðu að leita eftir
skammtímafyrirgreiðslum í bönk-
um og sparisjóðum. Þau lán
hækkuðu í samræmi við lánskjara-
Heildarlánveitingar Byggingarsjóðs verkamanna,
sklpt eftir landshlutum
Skýringarmynd þessi, sem
sýnir skiptingu heildarián-
veitinga, eftir tandshlutum,
úr Byggingarsjóði ríkisins
1985, fylgir Ársskýrslu Hús-
næðisstofnunar ríkisins 1985.
Húsnæðisstofn-
un 1981 - 1985:
Tvöföldun
á lánveit-
ingum úr
. Bysg-
ingarsjóði
LÁNVEITINGAR úr Bygg-
ingarsjóði ríkisins hafa
tvöfaldast á árabilinu
1981-1985 að því er kemur
fram í ársskýrslu Húsnæðis-
stofnunar rikisins fyrir árið
1985. Mest raunvirðisaukning
varð milli áranna 1982-1984,
eða um 90,1%. Árið 1985
námu lánveitingar Húsnæðis-
stofnunar rikisins samtals
2,666 m.kr. (1.961 m.kr. 1984).
Lánveitingar úr Byggingar-
sjóði ríkisins námu 2.030
m.kr. og úr Byggingarsjóði
verkamanna tæpum 636 m.kr.
Framlög ríkissjóðs til hús-
næðislánakefísins vóru meiri
árið 1985 en nokkru sinni fyrr,
l. 248 m.kr., sem 113% hærri
ijárhæð að raunvirði en 1984
og 162% hærri fjárhæð en 1982.
Stofnunin tók erlent lán, annað
árið í röð, 553 m.kr. Lán frá
lífeyrissjóðum nam 1.024 m.kr.
Endurgreiðslur af veittum lán-
um námu 896 m.kr.
Lánveitingar úr Byggingar-
sjóði 1985 skiptast þannig:
Álmenn byggingarlán 1.098
m. kr., lán til kaupa á eldri íbúð-
um 452 m.kr., lán vegna
greiðsluerfíðleika 235 m.kr, Ián
til endurbóta 100 m.kr., fram-
kvæmdalán 54 m.kr. og aðrir
lánaflokkar rúmar 90 m.kr. Lán
úr Byggingarsjóðnum vóru
6.153 talsins 1985 (4.481 1983).
Þar af vóru 1.404 frumlán til
nýbygginga. Lán til kaupa á
eldra húsnæði vóru rúmlega
2.100.
Um 50% lána úr Byggingar-
sjóði ríkisins fór til Reykjavíkur
og 30% til Reykjanesssvseðisins,
en samtals er þetta um 80%
lánsfjárins.
vísitölu en húsnæðislánin stóðu í
stað í krónutölu þannig að raun-
gildi þeirra rýmaði eftir verðbólg-
unni frá þeim degi sem lánsloforðið
fékkst til útborgunardags.
Lán Byggingarsjóðs ríkisins til
Qögurra manna fjölskyldu til bygg-
ingar eða kaupa á nýrri íbúð hafa
verið þessi síðan 1979 og er miðað
við 1. september öll árin:
1979 739 þús. kr.
1980 678 þús. kr.
1981 731 þús. kr.
1982 730 þús. kr.
1983 776 þús. kr.
1984 1.155 þús. kr.
1985 1.114 þús. kr.
1986 1.075 þús. kr. og 2.268
þús. kr. vegna fyrstu íbúðar og
1.588 þús. kr. til annarra sam-
kvæmt nýja húsnæðislánakerfínu.
Fjárhæðimar eru færðar upp í
samræmi við hækkun byggingarví-
sitölu öll árin.
Til þess að gera myndina fyllri
er nauðsynlegt að rifja upp, að sam-
kvæmt gamla kerfínu gat sá, sem
keypti sína fyrstu íbúð í gömlu
húsnæði vænst þess að fá 530 þús.
kr., en aðrir 260 þús. kr. Samsvar-
andi tölur samkvæmt nýja kerfínu
væru 1.588 þús. kr. og 1.111 þús.
kr. 1. sept. sl.
Gagnstætt því sem áður var er
það lögákveðið nú, að lánsloforð
Húsnæðismálastjómar fylgja að
fullu breytingum á byggingarvísi-
tölu til útborgunardags, þannig að
menn eiga ða geta gert sér grein
fyrir, hvaða skuldbindingar þeir
taka á sig með því að festa kaup
á húsnæði.
eftir Egil Jónsson
Fjölmiðlar hafa flutt þau tíðindi
að undanfömu að afurðastöðvar í
landbúnaði skorti fé til greiðslu á
þeim afurðum sem þær hafa fest
kaup á. Með þessum hætti em
menn nú minntir á þá mikilvægu
ákvörðun sem tekin var við setningu
búvörulaganna um staðgreiðslu á
búvörum. Því ber að fagna.
Við undirbúning lagasetningar-
innar var vissulega erfítt að fá
niðurstöðu í þessu máli, enda virð-
ist stundum sem hagsmunagæslan
sé fullt eins rík gagnvart milliliðun-
um eins og þeim sem framleiða
vömna.
Afstaða
sjálfstæðismanna
Ástæðan fyrir afstöðu okkar
sjálfstæðismanna gagnvart stað-
greiðslunni var m.a. tvíþætt.
í fyrsta lagi varð að vera með
öllu tryggt að bændur fengju fulla
greiðslu fyrir þá framleiðslu sem
samið væri um á milli bænda og
ríkisvalds hverju sinni. Og í öðm
lagi þurfa afurðastöðvar að taka
mið af samdrætti í landbúnaði og
breyta rekstri sínum með tilliti til
þess, ef það reynist nauðsynlegt, í
stað þess að ná jöfnuði í rekstrinum
með skerðingu á greiðslum til fram-
leiðenda. Það má heldur ekki
gleymast að afurðastöðvar fengu
með lagasetningunni ýmsa réttar-
bót, m.a. meiri áhrif á verðlagningu
í heildsölu.
Dráttarvextir á gjald-
fallnar greiðslur
Svo ríkur var í hugum manna
fyrri greiðslumáti afurðaverðs að
Halldór Blöndal
„í mínum huga kemur
þvi ekki annað til
greina en að greiðslu-
erf iðleikalán Hús-
næðisstofnunar verði
veitt áfram næstu árin
meðan nýja húsnæðis-
lánakerfið er að festast
í sessi og unnið verður
að þvi að auka það og
endurbæta.“
„Hitt er svo annað mál
að í þessum efnum hef-
ur engin ríkisstjórn
greitt jafnvel fyrir mál-
um og sú er nú situr
að völdum og má í því
sambandi minna á flýti-
greiðslur til afurða-
stöðva, m.a. fé til
niðurgreiðslu.“
við meðferð málsins á Alþingi þótti
nauðsynlegt að fá lögskýringu á
ákvæðum frumvarpsins um
greiðsluskyldu afurðastöðva.
Þekktir lögmenn, þeir Jón Þor-
steinsson, Benedikt Blöndal og
Gaukur Jörundsson, voru beðnir að
segja álit sitt á hver réttur framleið-
enda væri í þessum efnum. Álit
þeirra var svohljóðandi:
„Að lokum viljum við taka fram,
að í 18. gr. frv. er því slegið föstu,
að enginn megi kaupa eða selja
búvöru innanlands á öðru verði en
ákveðið hafí verið skv. ákvæðum
þess. Skiptir í því efni engu, hvort
um er að ræða umboðssölu eða
ekki, framleiðanda ber það grand-
vallarverð sem ákveðið hefur
verið, hvorki hærra né lægra. í
29. gr. frv. eru ákvæði um gjald-
daga. Heimilt er að semja um aðra
Það sem athygli vekur, þegar
augum er rennt yfír þessa talna-
runu, er að húsnæðislánin hafa
hækkað í tveim stökkum frá þeim
tíma sem Magnús Magnússon var
húsnæðisráðherra Alþýðuflokksins,
og í bæði skiptin í tið núverandi
ríkisstjómar. Lætur nærri að þau
hafí þrefaldast á pappímum í krón-
um talið en fjór- eða fímmfaldast
ef miðað er við raungildi. Til við-
bótar kemur svo að nú em lánin
til 40 ára í stað 26 ára áður.
Húsnæðisstofnun hefur nýlega
sent frá sér vandaða greinargerð
um lán vegna greiðsluerfíðleika
húsbyggjenda og kaupenda. Til
þessa lánaflokks var upphaflega
stofnað vegna þeirra erfíðleika sem
fylgdu rýmun kaupmáttarins
1982—1983. Fýrsta skrefið var það
að öllum þeim sem höfðu fengið
greidd út lán frá Byggingarsjóði
ríkisins á ámnum 1982 og 1983
var gefínn kostur á 50% viðbótar-
láni er kæmi til útborgunar 1.
janúar 1984. Síðan var ákveðið að
halda þessari aðstoð áfram og þá
þannig að samvinna tókst með lána-
stofnunum og Húsnæðisstofnun
sem var í því fólgin að lánsumsókn
hvers og eins var metin sérstak-
lega. Á þessu ári var þannig veitt
allt að 400 þús. kr. lán úr Bygginga-
sjóði ríkisins til 31 árs, jafnframt
því sem skuldbreytingar hjá bönk-
um og sparisjóðum vom til allt að
8 ára. í skýrslunni er tekið dæmi
af fjölskyldu þar sem þessi fyrir-
greiðsla virðist ætla að koma að
fullnægjandi notum. Ef ekkert var
að gert hefði fyrirsjáanleg greiðslu-
byrði orðið um 50% af heildarlaun-
um næstu tvö árin en lækkar nú
gjalddaga, en slíkir samningar
hljóta að verða einstaklings-
bundnir. Ef frv. verður að lögum
falla núgildandi samningar i þessu
efni úr gildi, hvort sem þeir em
einstaklingsbundnir eða fólgnir í
stofnsamningum félaga, og ber að
fara eftir reglum 29. gr. nema
nýir samningar takist um aðra
greiðslutilhögun en þar er ákveðin.
Hitt er svo annað mál að framleið-
endur geta síðar notið hagnaðar
afurðastöðvar sem eigendur henn-
ar, hvort sem er í samvinnufélagi,
hlutafélagi eða með öðmm hætti.
Fari svo, að afurðastöð inni lög-
mæltar greiðslur ekki af hendi á
réttum gjalddaga, ber henni að
greiða framleiðanda dráttar-
vexti með sama hætti og tíðkast
í verslunarviðskiptum.“
Hér er vissulega talað tæpi-
tungulaust og engir fyrirvarar
settir fram gagnvart þeim skýra
rétti sem bændum landsins var
fenginn með ákvörðun um stað-
greiðslu.
Öðruvísi mér áður brá
Það er ekki nýtt af nálinni þótt
bankar tregðist við að greiða af-
urðalán í sama mæli og afurða-
stöðvar fara fram á. Og hygg ég
að þess muni mörg dæmi að ríkis-
valdið hafí í þeim efnum þurft að
ganga fram fyrir skjöldu til að
bærileg niðurstaða fengist. Hitt er
svo annað mál að í þessum efnum
hefur engin ríkisstjórn greitt jafn-
vel fyrir málum og sú er nú situr
að völdum og má í því sambandi
minna á flýtigreiðslur til afurða-
stöðva, m.a. fé til niðurgreiðslu.
En það eru fleiri en fjölmiðlar
sem hafa orðið til að minna á þá
mikilvægu réttarbót sem bændur
fengu við setningu búvörulaganna
um staðgreiðslu. í utandagskrár-
Mergurinn málsins er
full greiðsla til bænda
Um staðgreiðslu á búvörum
niður í 26%, sem ætti að vera viðr-
áðanlegt.
Það kemur fram í skýrslunni að
umsækjendur um greiðsluerfíð-
leikalán eru flestir frá árinu 1984
eða 30%. Nýjustu umsóknimar eru
frá þessu ári og þær elstu frá 1979
eða fyrr. Það er jafnframt eftirtekt-
arvert að meðalstærð íbúða er
minnkandi eða 114 m2öll árin frá
1979-1983.
Það þarf engum að koma á óvart
þótt það ástand væri enn um sinn
að húsbyggjendur eða kaupendur
lendi í greiðsluerfiðleikum eins
ófullnægjandi og lánafyrirgreiðsla
Byggingarsjóðs ríkisins hefur verið
fram undir þetta, eins og ég hef
sýnt fram á. í mínum huga kemur
því ekki annað til greina en að
greiðsluerfiðleikalán Húsnæðis-
stofnunar verði veitt áfram næstu
árin meðan nýja húsnæðislánakerf-
ið er að festast í sessi og unnið
verður að því að auka það og endur-
bæta. Ég veit að vísu að sú skoðun
á sér sterka talsmenn á Alþingi að
ekki megi gera lágmarksráðstafanir
til þess að hjálpa mönnum til sjálfs-
bjargar, heldur eigi að setja þá
undir opinbera forsjá og raða þeim
upp í biðröð eftir leiguíbúðum sem
ýmist eru kallaðar kaupleiguíbúðir
eða búseturéttaríbúðir. Málflutn-
ingurinn gengur svo allur út á það
að menn eigi ekki að sitja við sama
borð í húsnæðismálum hér á landi,
svo ógeðfelld sem sú hugsun nú
einu sinni er.
Kjami málsins er vitaskuld sá,
að hafi þjóðfélagið efni á að lána
85% til leiguíbúða, hefur þjóðfélagið
ekki síður ráð á að lána 85% til
þeirra, sem vilja eiga íbúðir sínar
sjálfír, annast viðhald þeirra, fegra
þær og bæta. Það á ekki að refsa
mönnum fyrir að vilja hafa forræði
yfir sínum málum.
Höfundur er einn af alþingis-
mönnum Sjálfstæðisflokks fyrir
Norðurlandskjördæmi eystra.
Egill Jónsson
umræðum á Alþingi sl. fímmtudag,
þar sem fjallað var um skil afurða-
stöðva á afurðaverði til bænda,
höfðu tveir þingmenn Alþýðu-
bandalagsins hátt um nauðsyn þess
að bændur fengju framleiðsluvörur
sínar greiddar fullu verði á tilsettum
tíma.
Við lokaafgreiðslu málsins á Al-
þingi greiddi Alþýðubandalagið
atkvæði á móti búvörulögunum, þar
með talið hinu mikilvæga ákvæði
um staðgreiðslu búvara.
Já, öðruvísi mér áður brá. Ef þá
hefði verið farið að ráðum Alþýðu-
bandalagsins hefðu menn getað
sparað þá umræðuna sem nú er
uppi um útborgun á framleiðsluvör-
um landbúnaðarins, því þá hefði
greiðsluskyldan ekki verið fyrir
hendi. Sem betur fór þá varð af-
staða Alþýðubandalagsins og
annarra úrtöluafla undir í þeirri
baráttu. Þar með voru mikilvægir
hagsmunir bændanna í landinu
tryggðir.
Höfundur er einn af alþingis-
mönnum Sjálfstæðisflokks fyrir
Austurlandskjördæmi.