Morgunblaðið - 10.12.1986, Síða 37

36
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. DESEMBER 1986
jNtocgim Útgefandi nHiifrifr Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri HaraldurSveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 50 kr. eintakiö.
Stúdentadeilur
í Frakklandi
Franska ríkisstjómin hefur nú
fallið frá áformum sínum um
lagabreytingar, er snerta hag
stúdenta landsins. Það voru eink-
um fjórar ráðstafanir, sem fóru
fyrir brjóstið á stúdentum: 1)
Háskólamir áttu að fá að ákveða
sjálfir, hverjir gætu skráð sig til
náms í þeim. Einkunnir á stúd-
entsprófi áttu ekki lengur að veita
hindmnarlausan aðgang að há-
skólanámi að vilja stúdenta. 2)
Háskólar áttu að fá vald til að
vísa stúdentum á dyr eftir tveggja
ára nám. 3) Háskólaborgarar áttu
framvegis að láta þess getið frá
hvaða skóla þeir hefðu tekið próf.
4) Háskólar áttu sjálfir að fá að
ákveða innritunargjöld.
Þessar breytingartillögur bera
allar þess merki, að ætlun stjóm-
valda hefur verið að herða kröfur
til þeirra, sem stunda háskólanám.
Jafnframt hefur vilji þeirra staðið
til þess að auka samkeppni meðal
háskólamanna. í stuttu máli töldu
námsmenn, að stefnt væri að
auknum ójöfnuði í æðri menntun
í landinu. Það hefur sem sé verið
tekist á um gmndvallarþætti í
háskólastefnu. Hið sama verður
ekki sagt um stúdentaóeirðimar,
sem urðu í París 1968. Þá var
markmið forsprakkanna að um-
bylta frönsku stjómkerfi.
Fyrir níu mánuðum urðu þær
breytingar í frönskum stjóm-
málum, að hægrisinnar undir
forystu Jacques Chirac unnu
meirihluta í þinginu. Þar með var
komið í veg fyrir, að Francois
Mitterrand, Frakklandsforseti,
gæti skipað ríkisstjóm samhetja
sinna. í fyrsta skipti í rúman ald-
arfjórðung frá því að Charles de
Gaulle, hershöfðingi, lét breyta
stjómarskránni að sínu skapi sem
forseti og jók hlut forsetans á
kostnað ráðherra og ríkisstjómar,
myndaðist sú staða í frönskum
stjómmálum, að forseti og forsæt-
isráðherra vom ekki skoðana-
bræður. Hefur þess verið beðið
með nokkurri óþreyju í Frakk-
landi, að á það reyndi í samskipt-
um forseta og forsætisráðherra,
hvor þeirra hefði betur, ef skærist
í odda.
Ríkisstjóm Chiracs átti ekki
von á að ienda í jafn harkalegum
útistöðum við stúdenta og orðið
hefur. Að sjálfsögðu hljóta ráð-
herramir að hafa verið undir það
búnir, að breytingartillögum
þeirra yrði ekki tekið með þögn-
inni. Hið sama á við um Frakkland
og ísland, að stúdentar eru fullir
tortryggni gagnvart öllum breyt-
ingum. Þar eins og hér reka
stjómmálamenn sig fljótt á, að
auðvelt er að egna fólk til and-
stöðu við yfirvöldin, ef unnt er
sýna fram á, að þau séu að íþyngja
mönnum meira en áður. Frá upp-
hafí var það yfírlýst markmið
ríkisstjórnarinnar að sýna fremur
samningavilja en hörku í sam-
skiptum við námsmenn.
A fimmtudaginn í síðustu viku
var stúdentum og menntaskóla-
nemum stefnt saman til mótmæla
í París. Nokkur hundmð þúsundir
gengu um götur borgarinnar.
Daginn eftir, á föstudaginn,
skýrði René Monory, mennta-
málaráðherra, frá því, að ríkis-
stjómin ætlaði að slá tillögum
sínum um innritunargjöld, gildi
háskólaprófa og val á stúdentum
í skóla á frest. Þá fóru um tíu
þúsund námsmenn um götur
Parísar og mótmæltu hörku lög-
reglunnar daginn áður. Voru
götuátök í hjarta Parísar aðfara-
nótt laugardags og lést stúdent
vegna þeirra. Þar með var deila
stúdenta og ríkisstjómar komin á
nýtt stig. Spenna ríkti í Frakk-
landi yfír helgina. Síðdegis á
mánudag skýrði Jacques Chirac
frá því, að ríkisstjórnin hefði dreg-
ið frumvarp sitt til baka.
Enn er ekki séð fyrir endann á
deilum stúdenta og ríkisvaldsins
í Frakklandi. Sárin vegna átak-
anna í síðustu viku þurfa nokkurn
tíma til að gróa. Verði sú skoðun
ofan á, að Mitterrand, forseti,
hafi tekið ráðin af Chirac, forsæt-
isráðherra, hafa andmæli stúd-
enta ekki aðeins orðið til þess að
knýja stjómina til að breyta um
stefnu heldur einnig til þess að
styrkja forsetann á kostnað ríkis-
stjómarinnar. Valdataflið á æðstu
stöðum í Frakklandi er orðið
flóknara en áður. Það er ljóst, að
andmæli námsmannanna hafa
ekki verið vinstrisinnum og stuðn-
ingsmönnum forsetans á móti
skapi. Að þessu leyti ógna þau
löglega kjörinni stjórn landsins,
þótt með öðrum hætti sé en 1968.
Deilt um
hænsnarækt
Stéttarsamband bænda hefur
hvatt Steingrím Hermanns-
son, forsætisráðherra, og Jón
Helgason, landbúnaðarráðherra,
til að hafa sömu skoðun á opin-
beram afskiptum af hænsnarækt.
Forsætisráðherra hét aðilum
vinnumarkaðarins, að ekki yrði
tekin upp opinber framleiðslu- og
verðstýring í greininni. Alifugla-
bændur álíta, að landbúnaðarráð-
herra hafí lofað þeim opinberri
framleiðslustjóm. Ráðherrar
Framsóknarflokksins verða að
höggva á þennan hnút. Loforð
forsætisráðherra var ein af for-
sendum nýgerðra kjarasamninga.
Varla stefnir hann friði á vinnu-
markaði í voða með því að ganga
á bak orða sinna í þessu efni?
Skömmu eftir að Natan (Anatoly) Shcharansky fékk frelsi frá Sov étríkjunum gekk hann á fund
Ronalds Reagan i Hvita húsinu.
Mannréttindi og af-
vopnun eru grein-
ar á sama meiði
Eftir Natan (Anatoly)
Shcharansky
Á leiðtogafundinum í Reykjavík
tókst ekki að draga úr spenn-
unni, sem ríkir á miili stórveld-
anna. Kom það mér ekki á óvart
og ekki þeim mönnum öðrum,
sem fylgst hafa með stefnu sové-
skra stjórnvalda af þeim sjónar-
hóli, sem er sovéskt fangelsi.
Afvopnun byggist á gagnkvæmu
trausti og traustið nærist á sam-
eiginlegu gildismati en reynsla
mín er sú, þvi miður, að enn sem
komið er fyrirfinnist það ekki.
Vínarfund þjóðanna 35, sem und-
irrituðu Helsinki-sáttmálann um
mannréttindi, er ekki hægt að af-
greiða sem klaufalega tilburði
vestrænna manna til að vinna þess-
um hugsjónum brautargengi. Þeir
Sovétmenn, sem hafa það starf að
móta almenningsálitið á Vestur-
löndum, litu þó á fundinn sem gott
tækifæri til að sýna hve Gorbachev
er sveigjanlegur og hve mikils hann
metur þær hugsjónir, sem helgastar
era í augum Bandaríkjamanna og
Vestur-Evrópubúa. Sovétmönnum
fínnst ákaflega mikilvægt að draga
þá mynd upp af Gorbachev, að hann
aðhyllist þetta gildismat. Þá er
líklegt, að afstaðan til Sovétríkj-
anna breytist og að auðveldara
verði að komast að afvopnunar-
samningum eftir sovéskri forskrift.
Engin afvopnun án
gagnkvæms trausts
Til að ná raunverulegum samn-
ingum um afvopnunarmál er
nauðsynlegt að draga úr tortryggn-
inni milli stórveldanna en vegna
hennar hafa Vesturlönd séð sig til-
neydd til að vígbúast og búa sig
undir hugsanlega árás Sovétmanna.
Gagnkvæmt traust og tiltrú era því
algert skilyrði fyrir eðlilegum sam-
skiptum við Sovétríkin í framtíðinni
Fyrram klefafélagi minn, andófs-
maðurinn Vaziz Meilanov, sagði
einu sinni, að jafnvel þótt stórveldin
afvopnuðust þar til þau hefðu að-
eins steinaldarvopn í höndunum,
myndi hættan, sem vestrænum lýð-
ræðisþjóðum stafaði af árásargjöm-
um, herskáum og miklu fjölmennari
óvini, neyða þær til að vopnast á
ný. Samningar, sem felast í því að
fækka vopnunum án þess að upp-
ræta ástæðumar fyrir vígbúnaðin-
um, munu ekki reynast haldgóðir.
Þeir geta í besta falli breytt stöð-
unni um tíma en ekki lagt granninn
að heimsfriði. Framtíðarsamningar,
sem geta tekið frá mönnunum ótt-
ann við kjamorkudauðann, munu
því aðeins nást, að tortryggnin
minnki og það er í sjálfu sér háð
því, að unnt verði að ræða við Sovét-
stjómina á eðlilegum grandvelli,
þessa mestu gerræðisstjóm, sem til
er.
Áróðursbrög'ð og
blekkingar
Sovétmenn vita vel, að til að ná
samningum um afvopnunarmál er
nauðsynlegt að bæta andrúmsloftið
í samskiptum þjóðanna. Tilraunir
þeirra til að hafa áhrif á almenn-
ingsálitið á Vesturlöndum era hins
vegar byggðar á áróðursbrögðum
og blekkingum og tilgangurinn sá
að fela fyrirlitninguna, sem þeir
hafa á mannréttindum, á bak við
„mannlega ásjónu" Gorbachevein-
ræðisins. Gennady Gerassimov er
orðinn að nokkurs konar sovéskum
Walter Cronkite og kemur reglu-
lega fram í bandarísku sjónvarpi til
að skýra út og yerja stefnu Sovét-
stjómarinnar. í október sl. var
David Goldfarb, öldraðum og sjúk-
um andófsmanni, leyft að fara frá
Sovétríkjunum og var þess vand-
lega gætt, að þetta miskunnarverk
færi ekki fram hjá neinum. Eftir
margra mánaða bið eftir vegabréfi
var gyðingafjölskyldu leyft að flytj-
ast til ísraels svo að konan gæti
gefíð fársjúkum bróður sínum bein-
merg. Hefur í raun nokkuð breyst
í Sovétríkjunum með tilkomu
Gorbachevs?
Gorbachev og
gyð ingahandtökur
Þótt fréttaskýrandi í New York
eða Washington kunni að láta
blekkjast af nútímalegri og fágaðri
framkomu einræðisherrans er engin
hætta á, að við, sem þjáðumst og
þjáumst enn í Sovétríkjunum, föll-
um í þá gryfju. Um helmingur
gyðinga í fangelsum í Sovétríkjun-
um, þeir, sem era í haldi fyrir það
eitt að vera gyðingar og vilja sam-
einast sínu fólki í Israel, var
handtekinn eða dæmdur eftir að
Gorbachev komst til valda á síðasta
ári. Margir hafa ekki brotið annað
af sér en að kenna hebresku. Á
sama tfma og ég var látinn laus
var slíkur kennari, Alexey Magarik,
handtekinn og borinn upplognum
sökum, kærður fyrir að hafa haft
eiturlyf í fóram sínum. Annar hebr-
eskukennari, Yuli Edelstein, er
orðinn að farlama manni í fanga-
búðunum og verður það til æviloka.
Yuri Orlov hefur verið látinn laus
eftir 10 ára fangabúðavist og útlegð
en samt era meira en 40 félagar
Helsinki-nefndarinnar á bak við
rimlana. Undir hinni „upplýstu" og
„framsæknu" forystu Gorbachevs
hefur dómurinn yfír sumum þeirra
verið þyngdur og aðbúnaður ann-
arra hefur versnað mikið.
Þegar ég skrifa þetta berast mér
þær fréttir, að einhveijir hrottar á
vegum KGB hafí barið Alexey
Magarik vegna þess, að hann neit-
aði að vinna með yfirvöldunum.
Eiginkona annars fómarlambs
Gorbachevs-stjómarinnar, hebr-
eskukennarans Leonids Volvovsky,
var barin úti á götu eftir að hafa
talað við Nóbelsverðlaunaskáldið
Elie Wiesel þegar hann var í
Moskvu nú nýlega.
Það er best að láta vestrænt fjöl-
miðlafólk um að velta því fyrir sér
að hve miklu leyti þetta er bara
tilviljun. Pólitískir fangar í Sov-
étríkjunum vita, að besti mæli-
kvarðinn á breytta stjómarháttu er
framkoma yfírvalda á hveijum stað
í þeirra garð og íjölskyldna þeirra.
Svidsett frjálslyndi
Umfjöllun fjölmiðlanna og vel
sviðsett merki um „aukið fijáls-
lyndi" eru ætluð almenningsálitinu
á Vesturlöndum. Sovéskir gyðingar
vita hins vegar, að það hefur aldrei
verið eins erfitt og nú að fá brott-
fararleyfi. Síðan Gorbachev komst
til valda hefur brottflutningurinn
verið minni en á dögum nokkurs
fyrirrennara hans frá því Krúsjeff
leið. Samt hafa aldrei fleiri sótt um
brottfararleyfí, um 400.000 manns,
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. DESEMBER 1986
37
og það þótt þeir viti, að gyðingur,
sem vill flytjast burt, missir líklega
vinnuna, sætir ofsóknum og verður
hugsanlega dæmdur í margra ára
fangelsi eða útlegð.
Hrottaskapurinn, sem fyrri
stjórnir hafa jafnan sýnt gyðingum
og andófsmönnum, er jafnvel enn
augljósari af hendi áróðursmeistar-
ans Mikhails Gorbachev. Þrátt fyrir
það hefur Sovétmönnum orðið vel
ágengt í að búa til aðra og fegurri
mynd af Gorbachev og alræðis-
stjórninni, sem hann veitir forstöðu.
Meðan á Daniloff-málinu stóð töldu
margir vestrænir blaðamenn, að
handtaka fréttamannsins bryti í
bága við stefnu Gorbachevs og að
KGB hlyti því að hafa tekið fram
fyrir hendur honum. Þessar vanga-
veltur sýna hve vel einræðisstjóm-
inni hefur tekist að koma því inn
hjá fólki, að hún eigi eitthvað sam-
eiginlegt með Bandaríkjunum og
öðrum fijálsum þjóðum hvað varðar
siðferðilegt mat og mannréttindi.
Hugtakab r e ngl
Hvernig hefur Sovétstjómin farið
að við að koma sér upp þessari
ímynd? Ein aðferðin er að hamra á
þeim hugtökum, sem Vestur-
landabúar era vanir - „lögmæti",
„lýðræði“, „þjóðþing", „réttarhöld"
og „lögfræðingar". Ollum þessum
orðum, sem eiga við í lýðræðisþjóð-
félagi, er ætlað að gefa til kynna,
að eitthvað sé sameiginlegt með
bandarísku_ réttarfari og sovéska
Gúlaginu. Ég hef skoðað fangelsi í
ísrael og get því borið um það sjálf-
ur, að á Vesturlöndum á jafnvel
orðið „fangelsi" ekkert skylt við
þær prísundir, sem ég hef séð í
Sovétríkjunum. Sambandið, sem er
á milli Bandaríska lögmannafélags-
ins og þeirra, sem þeir halda að séu
kollegar sínir í Sovétríkjunum, sýn-
ir best hve aðferðin er árangursrík.
Því miður er það svo, að raun-
verulegir starfsbræður bandarísku
lögfræðinganna, þeir, sem vilja
vinna í anda réttlætis og laga, era
á bak við lás og slá víða um Sov-
étríkin.
Ég var í Hollandi nýlega og hitti
þar fyrir hóp manna, m.a. fulltrúa
kirkjufélaga, friðarhreyfinga, Am-
nesty Intemational, óháðra
kommúnistaflokka og verkalýðs-
félaga. Ég sagði þeim, að mér liði
eins og ég væri aftur staddur öfugu
megin við rimlana því að í Sovétríkj-
unum væri aðeins hægt að finna
þeirra líka í fangelsi. Tilraunir Sov-
étmanna til að flagga með eftirlík-
ingar af svona samtökum sýna hve
stjómvöld telja það mikilvægt, að
fólk haldi, að vestrænt gildismat
ráði einnig austur þar.
Helsinki-fundurinn í Vín og leið-
togafundurinn í Reykjavík, annar
um mannréttindamál og hinn um
afvopnun, eru greinar á sama meiði
og óaðskiljanlegir. Eftir fundinn í
Reykjavík kváðust talsmenn
Gorbachevs gera sér fulla grein
fyrir því en sneru síðan öllu á hvolf.
Mannréttindi tekin
sem gísl
Sovétmenn, sögðu þeir, era til-
búnir til að gefa eftir hvað varðar
sovéska gyðinga en áhersla Reag-
ans, Bandaríkjaforseta, á geim-
varnaáætlunina er hér Þrándur í
Götu. Þessi augljósa atlaga að varn-
arstefnu forsetans er dæmd til að
mistakast. Hún er byggð á þeim
misskilningi Sovétmanna, að leyfí-
legt sé að taka mannréttindin í
gíslingu til að ná fram meiri eftir-
gjöf í öryggismálunum. Með tilvísan
til þessara undarlegu skoðana hafa
sumir vestrænir fréttaskýrendur
bent á, að kannski væri rétt að
leggja minni áherslu á mannréttind-
in og lækka þannig verðið, sem
Sovétmenn setja upp fyrir að fylgja
Helsinki-sáttmálanum.
Fijálsum þjóðum ber skylda til
að skýra út sambandið á milli ör-
yggismála og mannréttinda.
Aherslan, sem vestrænar þjóðir
leggja á raunverulegt frelsi í Sov-
étríkjunum, er engin uppgerðar-
krafa, sem sovéskir samningamenn
geta svarað með gagnkröfu. Hels-
inki-sáttmálinn skyldar Sovét-
stjórnina til að virða borgaraleg
réttindi og í honum era framtíð-
arsamskipti Austurs og Vesturs
bundin því, að við samninginn sé
staðið. Skyldu kröfur okkar um
mannréttindi og brottflutningsleyfi
valda því, að Sovétmenn gera sífellt
meiri gagnkröfur? Ættum við að
hætta þeim?
Verslum ekki með fólk
Svarið er afdráttarlaust nei. Við
erum ekki á neinum uppboðsmark-
aði. Við megum ekki nota gyðinga
sem gjaldmiðil fyrir eða gegn geim-
varnaáætluninni. Við getum ekki
fallist á þann skilning Sovétmanna,
að rétt sé að versla með líf manna.
Við verðum að herða baráttuna
fyrir frelsi allra samviskufanga. Við
verðum að beijast fyrir því, að sov-
éskir gyðingar fái að flytjast úr
landi. Raunveralegur árangur í af-
vopnunarviðræðum er kominn undir
árangri í þessum efnum.
Ef þetta fólk fengi frelsi myndi
það sýna, að Sovétmenn hefðu í
raun stigið skref í átt til gagn-
kvæms trausts og skilnings. Við,
sem ekki viljum slá af kröfunum
gagnvart Sovétmönnum, vitum, að
það erum við, sem erum að leggja
granninn að gagnkvæmu trausti og
búa í haginn fyrir raunverulegri
afvopnun. Þessi era tengslin milli
Reykjavíkur og Vínar.
Höfundur varísovéskum fanga-
búðum frá árinu 1978þar til bann
var látinn laus ífebrúar & ]>essu
ári. Hann ernú búsettur í tsrael.
Grein þessi birtist uppbaflega í
The Wall Street Journal
Of margir farsímar í Reykjavík:
Rásum fjölgað
í byrjun janúar
RÁSUM í móðurstöðvum far-
símakerfisins verður fjölgað um
næstu áramót til að bregðast við
örri fjölgun notenda. Að sögn
Ólafs Indriðasonar, deildarstjó-
ara tæknideildar Pósts og Síma,
ríkir nú hálfgert vandræða-
ástand i farsímamálum i
Reykjavík og á nokkrum stöðum
úti á landi. Um síðustu helgi
höfðu verið seldir 1940 farsimar.
Fimm mánuðir eru liðnir eru
síðan kerfið var opnað. Til sam-
anburðar eru jafn margir far-
símar á íbúa í Finnlandi þar sem
kerfið var sett upp fyrir fimm
árum.
Ólafur sagði að kerfið hefði upp-
haflega verið miðað við 2000 síma,
með jafnri dreifingu á öllu landinu.
í ljós hefur komið að notkunin í
Reykjavík er mun meiri en búist
var við. Móðurstöðvar sem þjóna
farsímum á höfuðborgarsvæðinu
eru fjórar, á Öskjuhlíð, Þorbjamar-
fjalli við Grindavík, Skálafelli og á
Ákranesi. Nú era 28 rásir í þessum
stöðvum en þeim verður fjölgað í
60 um áramótin. Einnig er fyrir-
huguð stækkun á stöðvunum í
Grímsey, Vestmannaeyjum, Höfn í
Hornafirði og Þverijalli í ísafirði.
Ólafur sagði að víða úti á landi
væru móðurstöðvar aðeins búnar
tveimur rásum. í bígerð væri að
stækka þessar stöðvar um helming.
Níutíu og fjórar rásir væra í notkun
á öllu landinu en í vetur yrði þeim
fjölgað um a.m.k. 50%. Hvort fram-
hald yrði á þeirri vinnu næsta sumar
væri hinsvegar vafa undirorpið, þar
sem ýmsar blikur væra á lofti í
tekjumálum Pósts og Síma.
Útgjöld til hermála eru að sliga efnahag Sýrlendinga.
Assad forseti á við
ærinn vanda að etja
Sýrland:
AF ERLENDUM VETTVANGi
eftir ÁSGEIR SVERRISSON
ÞAÐ blæs ekki byrlega fyrir Hafez Assad, forseta Sýrlands, þessa
dagana. Vestræn ríki hafa gripið til refsiaðgerða gegn stjórn
hans og áhrif hans innan arbaheimsins fara ört dvínandi. Þá er
gríðarleg hernaðaruppbygging undanfarinna ára að sliga efna-
hag Sýrlendinga.
Vestrænir fréttaskýrendur
telja að upphaf ógæfunnar
megi rekja til ársins 1983 þegar
Assad fékk hjartaáfall. Þá hófst
mikil valdabarátta innan hers og
stjómar og litlu munaði að borg-
arastyijöld skylli á. Áhrifa þessa
gætir enn. Ássad getur heilsu
sinnar vegna ekki sinnt störfum
sínum af sömu elju og áður og
það hefur veikt stöðu hans innan-
lands. Assad er ljóst að veldi hans
er ógnað. Að undanfömu hefur
hann hert alla öryggisgæslu og
er talið að um 250.000 manns séu
í sérsveitum hers og lögreglu.
Efnahagurinn að hrynja
Útgjöld til öryggis- og vamar-
mála hafa farið ört vaxandi á
undanförnum áram. Síðustu fjög-
ur ár hefur Assad varið 12 mill-
jörðum Bandaríkjadala til að
treysta vamir landsins.I ár rennur
helmingur tekna ríkissjóðs til ör-
yggis- og vamarmála, samkvæmt
opinberam tölum. Sökum þessa
er efnahagur landsins kominn að
hruni og óánægja almennings fer
vaxandi. Miðstýring efnahagslífs-
ins bætir ekki úr skák. Nauðsynja-
vörur svo sem brauð, hveiti og
mjólk era iðulega ófáanlegar og
rafmagn er skammtað. Framboð
á neysluvamingi er takmarkað
þar sem innflutningur hefur verið
heftur. Gífurlegur halli er á ríkis-
sjóði og gjaldeyrisforði landsins
er að þrotum kominn.
Stuðningur Sýrlandsstjómar
við írani í Persaflóastríðinu hefur
einnig komið niður á efnahag
landsins. Ríki vinveitt írökum
hafa hætt efnahagsaðstoð við
Sýrlendinga, sem talin er hafa
numið 1,3 milljörðum Banda-
ríkjadala á ári. Samhliða þessu
hafa tekjur Sýrlendinga af olíu-
sölu minnkað sökum fallandi
olíuverðs.
Brostnar vonir
Sýrlandsstjórn hefur undan-
fama mánuði orðið fyrir hveiju
áfallinu á fætur öðra á sviði ut-
anríkismála. Fyrir nokkram
mánuðum bundu ríki Vesturlanda
vonir sínar um frið í Mið-Austur-
löndum við Assad. Hersveitir hans
réðu lögum og lofum í Líbanon
og vestrænir embættismenn töldu
hann geta fengið fylgismenn ír-
ana í Beirút til að sleppa gíslum
sínum úr haldi. Allt reyndust þetta
tálvonir einar. Bardagar liðs-
manna Frelsissamtaka Palestínu
og amal-shíta í Líbanon hafa aldr-
ei verið harðaðri og allar friðar-
umleitanir Sýrlendinga hafa
reynst árangurslausar. Er þetta
einkum neyðarlegt í ljósi þess að
Assad var í eina tíð helsti stuðn-
ingsmaður Arafats, leiðtoga
Frelsissamtaka Palestínu. Þá hafa
Sovétmenn, bandamenn Sýrlend-
inga, aukið enn frekar á vanda
Assads. Sovétmenn beita sér nú
fyrir því að hinar ýmsu fylkingar
Palestínumanna sameinist. Ef
þær tilraunir reynast árangursrík-
ar mun það verða til þess að draga
enn frekar úr áhrifum Sýrlend-
inga í Líbanon. Að sjálfsögðu er
Assad andvígur slíkum samein-
ingarhugmyndum en hann er í
vanda staddur þar sem Sýrlend-
ingar skulda Sovétmönnum 15
milljarða Bandaríkjadala og það
lán geta þeir einfaldlega ekki
borgað. Auk þess eru Sovétmenn
í bandalagi við íraka og virðist
Assad vera í litlu uppáhaldi hjá
þeim þessa dagana.
Áhrif Irana í Líbanon hafa auk-
ist á kostnað Sýrlendinga og
bandalag ríkjanna tveggja virðist
riða til falls. Ayatollah Khomeini,
leiðtogi Irana, stefnir að því að
flytja íslömsku byltinguna út til
Líbanon en Assad telur nauðsyn-
legt að treysta ítök Sýrlendinga
þar. Sýrlendingar mega ekki við
því að missa tök sín á landinu og
gildir þá einu hvort litið er til
þeirra eigin öryggishagsmuna eða
hugsanlegra átaka við ísraela.
Stuðningur við hryðju-
verkamenn
Stuðningur Sýrlandsstjómar
við hryðjuverkamenn sem látið
hafa til sín taka á Vesturlöndum
hefur einnig reynst æði dýrkeypt-
ur. í Vestur-Þýskalandi vora
nýlega kveðnir upp dómar yfir
tveimur hryðjuverkamönnum sem
notið höfðu aðstoðar sýrlenskra
embættismanna við að fram-
kvæma ódæðisverk sín. Stjómin
í Bonn ákvað að reka fjóra sýr-
lenska embættismenn úr landi og
samskipti ríkjanna era lítil sem
engin. Ríkisstjóm Margaret
Thatcher sleit stjómmálasam-
bandi við Sýrlendinga þegar
fullsannað þótti að þeir hefðu
staðið að baki tilraun til að
sprengja ísraelska farþegaþotu í
loft upp í London. Ríki Evrópu-
bandalagsins og Bandaríkin
ákváðu í kjölfar þessa að tak-
marka stjómmálasamskipti við
Sýrlendinga. Stuðningur Assads
við írani hefur orðið til þess að
draga úr áhrifum hans ekki síst
eftir að ljóst varð að ísraelar
höfðu flutt bandarísk vopn til ír-
an.
Allt hefur þetta orðið til þess
að veikja stöðu Assads á alþjóða-
vettvangi og innan arabaheims-
ins. Sýrlendingar hafa einangrast
og virðast vera að missa ítök sín
í Mið-Austurlöndum. Stuðningur-
inn við Irani gæti reynst banabiti
Assads. Persónulegt hatur hans á
Saddam Hussein, forseta íraks,
hefur leitt hann út á hálan ís.
Hafez Assad rændi völdum í
Sýrlandi árið 1970. Að undan-
fömu hafa þær raddir heyrst að
honum kunni að verða steypt af
stóli. Assad virðist hafa fullan
stuðning hersins þannig að vald-
arán er fremur ólíklegt. Hins
vegar er ljóst að hann á erfitt
verk fyrir höndum. Ef ekki tekst
að finna lausn á efnahagsvanda
þjóðarinnar mun almenningur
fagna nýjum valdhöfum.
Heimildir: AP, Newsweek og
Economist.
Hafez Assad Sýrlandsforseti.