Morgunblaðið - 31.12.1986, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. DESEMBER 1986
Stjóramálamenn svara áramótaspurningum
Morgunblaðið hefur eins og um síðustu áramót snúið sér til forystumanna Alþýðubandalags, Alþýðuflokks, Framsóknar-
flokks og Samtaka um kvennalista og lagt fyrir þá nokkrar áramótaspurningar. Þser birtast hér ásamt með svörum
f ory stumannanna.
1.
Hagvöxtur er nú sagöur
meiri hér en í nokkru
ööru landi. Hvernig telur
þú, afi þessi uppsveifla i
efnahagslífinu veröi best
nýtt?
2.
Hvaöa skýringu telur þú
vera á þvi, aö aöilar
vinnumarkaöarins hafa
tekiö upp nýja starfshœtti
í samskiptum sinum?
Þeir semja áöur en samn-
ingstimi rennur út og
kalla ekki til sáttasemj-
ara. Efnahagsmarkmiö
þeirra og stjórnvalda
viröast vera svipuÖ.
3.
Tekjuöjlunarkerfi ríkis-
ins er nú í deilgunni.
Telur þú líklegt aÖ staö-
greiðsla skatta komi til
sögunnar l.janúar 1988?
Ertu hlynntur viröisauka-
skatti? Viltu hœkka
eignaskatt?
4.
Kvótakerfi hej'ur veriö
tekiö upp i landbúnaöi
og grundvallarbreytingar
hafa orðiÖ í fiskveiðum
og fiskvinnslu. Telur þú
þetta hafa neikvæÖ áhrif
fyrir dreifbýlið?
5.
SendiráÖ íslands í Bruss-
el hefur flutt starfsemi
sína aö hluta i nágrenni
höfuöstööva Evrópu-
bandalagsins meÖ þaö aö
markmiði aÖ fylgst skuli
betur með starfi banda-
lagsins af hálfu stjórn-
valda. Telur þú
nauösynlegt aö endur-
skoöa samskipti fslands
og bandalagsins eöa af-
stööu Islands til þess?
6.
Á nýlegu Kirkjuþingi
komfram vilji til aÖ þjóö-
kirkjan yrÖi virkari i
þjóðmálaumræöum.
Hvert er þitt álit á þess-
ari stefnumótun?
Steingrímur Hermannsson, forsætisráðherra, formaður Framsóknarflokksins:
Verðbólguhættan er ekki yfirunnin
í
Mikinn hagvöxt er nauðsynlegt
að nota til þess að styrkja ýmsa
innviði þjóðarbúsins.
í fyrsta lagi er mikilvægt að
styrkja grundvöll atvinnulífsins.
Þetta hefur tekist allvel á mörgum
sviðum, en því verður þó ekki neit-
að, að ýmis fyrirtæki eiga enn í
erfiðleikum eftir óðaverðbólgu og
jafnvægisleysi undanfarinna ára. I
þessu sambandi er einnig mjög
nauðsynlegt að ný atvinnufyrirtæki
fái í góðærinu skotið rótum og kom-
ist á rekspöl. Afar mikilvægt er að
renna fleiri stoðum undir íslenskt
atvinnulíf.
í öðru iagi er sjálfsagt að nota
þennan bata til þess að bæta kjör
þeirra, sem lægst hafa launin.
Síðustu kjarasamningar eru rétt og
mikilvægt skref í þá átt.
í þriðja lagi er aukinn, innlendur
sparnaður og hallalaus viðskipti við
útlönd mikilvægt markmið. í þessu
virðist nú miða í rétta átt.
í fjórða lagi hefði verið æskilegt
að endurreisa ríkissjóð með halla-
lausum íjárlögum og möguleikum
til þess að sinna betur en unnt hef-
ur verið ýmsum félagslega mikil-
vægum málum.
Rétt er að minnast þess, að verð-
bólguhættan er ekki yfirunnin.
Mikil þensla krefst varúðar í pen-
ingamálum.
2
Vonandi hefur reynsla undanfar-
inna ára kennt mönnum að verkföll
og samningar sem ekki styðjast við
raunverulega þjóðarframleiðslu,
bæta alls ekki kjörin heldur leiða
til verðbólgu og veikburða atvinnu-
reksturs. Mönnum er jafnframt
orðið ljóst, að jafnvægi í efnahags-
málum og sem minnst verðbólga
er hagur allra. Þetta er einnig skiln-
ingur stjómvalda. Því hafa leiðir
legið saman. Mér virðist jafnframt,
að pólitískra áhrifa óábyrgrar
Steingrímur Hermannsson
stjómarandstöðu hafi gætt minna
en oft áður.
3
Tekjuöflunarkerfi ríkissjóðs þarf
allt að taka til endurskoðunar. Það
er í molum. Ég hef ætíð verið fýlgj-
andi staðgreiðslukerfi skatta og tel
nú orðna aðstöðu til þess að taka
það upp. Von mín er að svo verði
1. janúar 1988.
Söluskattskerfið er hmnið. Ég
tel afar erfitt að bæta það og sníða
um leið af því marga vankanta. Því
er ég hlynntur virðisaukaskatti.
Eignaskattinn tel ég að mörgu
leyti vera skynsamlegt skattform
og rétt að taka það upp í auknum
mæli í stað tekjuskatts.
4
Kvótakerfið í landbúnaði og sjáv-
arútvegi getur haft neikvæð áhrif
fýrir strjálbýlið, en það fer allt eft-
ir framkvæmdinni. Sjálfir erfiðleik-
amir í landbúnaði og í sjávarútvegi
fyrir tveimur til þremur ámm hafa
að sjálfsögðu fyrst og fremst valdið
erfíðleikunum á landsbyggðinni.
Þótt sjávarútvegurinn sé óðum að
rétta úr kútnum, mun það ekki
nægja til þess að snúa við þeirri
byggðaröskun sem hefur orðið. Því
er óhjákvæmilegt að leita nýrra
leiða og skapa m.a. aðstöðu fyrir
þjónustu og nýjan iðnað sem víðast
í byggðum landsins.
5
Evrópubandalagið er að verða
okkar mikilvægasti markaður. Þar
virðast miklar breytingar vera að
gerast. Nauðsynlegt er fyrir okkur
Islendinga að fylgjast vel með. Þótt
innganga í bandalagið komi ekki
til greina að mínu mati, kann að
vera nauðsynlegt að leita nýrra við-
skiptasamninga. Sendiráðið í
Bmxelles, sem er öflugt á sviði við-
skipta, er mikilvægt í þessu
sambandi.
6
Ég tel eðlilegt að kirkjan láti sig
ákveðin þjóðmál skipta, eins og t.d.
velferðarmál og ýmis félagsmál.
Hins vegar tel ég skaðlegt fyrir
kirkjuna að blandast um of í stjóm-
málaumræður.
Steingrímur Hermannsson
Svavar Gestsson, formaður Alþýðubandalagsins:
Þannig á að nota góðærið
1
Hagvöxturinn á þessu ári á rætur
að rekja til sjávarútvegsins annars
vegar og lækkandi olíuverðs hins
vegar. Hið síðamefnda skilar þjóð-
arbúinu á þessu ári um 2.000
milljónum króna, en alls nemur
hagvöxturinn á þessu ári um
7.000-8.000 miljónum króna. Þenn-
an hagvöxt á að hagnýta með
þessum hætti:
1. Til þess að jafna lífskjör á Ís-
landi með hærri launum og
aukinni samneyslu. Með öðrum
orðum: Góðærið til fólksins.
2. Til að skila ríkissjóði í jafnvægi
með aukinni skattheimtu á fyrir-
tæki, beinum sköttum.
3. Til að koma í veg fyrir auknar
erlendar skuldir en gert er ráð
fyrir að taka erlend lán á næsta
ári upp á 2.000 milljónir króna
umfram afborganir og vexti af
erlendum lánum.
4. Til að undirbúa atvinnulífið til
nýrrar sóknar á öllum sviðum og
skapa þannig forsendur fyrir au-
kinni framleiðni og styttri vinn-
utíma og betri lífskjörum í
framtíðinni, lífskjörumn sem eru
sambærileg við það sem gerist
best í grannlöndum okkar.
5. Til að koma 5 veg fyrir verð-
bólgu.
í Reylq'avík einni eru 1.100
manns á biðlistum eftir þjónustu
aldraðra, þar af yfir 300 manns sem
búða við neyðarástand. Skjólstæð-
ingar Félagsmálastofnunar á sl. ári
voru yfír 2.000 talsins, þeim hafði
fl'ölgað um 25% frá árinu 1984. Á
vegum þessa fólks voru nærri 2.000
börn. Alls 5.100 manns í Reykjavík
einni. Hagvöxtinn á að nýta til þess
að koma þessu fólki á mannsæm-
andi lífskjarastig. Meðan stór hluti
launafólks er undir fátæktarmörk-
um er ljóst hvernig hagvöxtinn á
að nota: Fyrst handa þessu fólki.
2
Skýringin er sú að aðilar vinnu-
markaðarins náðu samstöðu um það
snemma á þessu ári að taka efna-
hagsmálin úr höndum ríkisstjórn-
arinnar. Þeir ákváðu því hvemig
þeir vildu nota hagvöxtinn oggóðæ-
rið til þess að ná verðbólgunni niður
og til þess að auka nokkuð kaup-
mátt kauptaxta frá því sem var.
Jafnframt var tekin ákvörðun um
að bæta húsnæðislánakerfíð með
sameiginlegu átaki lífeyrissjóð-
annna í landinu. Ríkisstjómin hafði
áður gert ráð fýrir 40% verðbólgu
— þrátt fyrir hið lága kaup. Og hún
sá engar leiðir í húsnæðisvandanum
aðrar en þær að taka erlend lán til
byggingarsjóðanna. Vaxtaokrið var
og er að gera út af við allt frum-
kvæði í íbúðarbyggingum á vegum
einstaklinga.
Verkalýðshreyfingin átti því ekki
annan kost en að kanna hvort at-
vinnurekendur væru tilbúnir til
samkomulags um að taka málin í
hendur aðila vinnumarkaðarins.
Það var gert og þá átti ríkisstjómin
auðvitað að segja af sér því að
efnahgsstefna hennar hafði beðið
skipbrot. Síðan hefur ríkisstjómin
reynt að láta líta svo út að samning-
Svavar Gestsson
amir hafí verið gerðir með hennar
frumkvæði, en allir sem til þekkja
vita betur: Ríkisstjórnin hafði ekk-
ert fmmkvæði. Hún var dauð og
hún hefur ekki reynt að stjóma sem
best sést á því að hallinn á ríkis-
sjóði á næsta ári verður 3.000
milljónir króna og erlend Ián um-
fram afborganir nema 2.000 miljón-
um króna. Þannig skilur ríkisstjóm-
in eftir sig hrikalegan vanda em
þeim vanda ætlar hún að reyna að
leyna fram yfír kosningar. Það er
einkum hætta á verðbólgu sem blas-
ir við — samanber grein Þorvaldar
Gylfasonar í þessu blaði á sunnu-
daginn var.
Það er því rangt sem segir í
spumingunni að „efnahagsmark-
mið“ þeirra og stjómvalda virðast
vera svipuð". Þannig er afgreiðsla
lánsfjárlaga og fjárlaga fyrir árið
1987 í fullri andstöðu við forsendur
kjarasamninganna og þeir sem
komu á fund þingmanna fyrir jólin,
sérfræðingar og forystumenn stétt-
arsamtaka, vömðu alvarlega við
þeirri hættu sem blasir við á næsta
ári að því er varðar aukna verð-
bólgu, sem afleiðing af seðlaprent-
un og erlendum lántökum.
3
Alþýðubandalagið er á móti því
að taka upp virðisaukaskatt vegna
þess að hann hækkar verðlag á
matvörum um 20% og margskonar
vöru og þjónustu af öðmm toga sem
hefur verið undanþegin söluskatti.
í því sambandi má minna á , að
margskonar menningarstarfsemi
sem hefur verið undanþegin sölu-
skatti verður nú skattlögð með
virðisaukaskattinum.
Alþýðubandalagið telur eðlilegt
að leggja skatt á stóreignir, saman-
ber tillögur við afgreiðslu fjárlaga,
auk þess sem flokkurinn hefur flutt
tillögnr um skattbreytinar á fyrir-
tækjum sem ganga út á það, að
fækka frádráttarliðum þeirra. Fyrir
liggur loforð um staðgreiðslukerfi
skatta frá og með 1. janúar 1988
og við það fyrirheit verður að
standa.
Alþýðubandalagið gerði fyrir
hátíðarnar tillögur um að lækka
tekjuskatt einstaklinga um 1,2
milljarða króna — um einn þriðja —
og um að fyrirtæki greiddu aukinn
tekjuskatt á móti. Það var athyglis-
vert að stjómarliðið hafnaði þessum
tillögum algjörlega þrátt fyrir fyrir-
heitin fytrir kosningar um að fella
niður skatt af almennum launatekj-
um. Eftir stendur því eftir fjögurra
ára fjármálastjórn Sjálfstæðis-
flokksins — að hann hefur ekki
beitt sér fyrir neinum skattkerfis-
breytingum — að fjármálaráð-
herra hans og formaður ætlar
að taka skatt af launum undir
400.000 krónum — að skattfríðindi
fyrirtækja hafa verið aukin þannig
að nemur milljörðum króna, að
meðtaldri niðurfellingu bankaskat-
tanna.
4
Byggðaflótti er brostinn á.
Síðustu misseri líkjast viðreisnarár-
unum þegar svartsýni og ráðleysi
einkenndi ástandið á landsbyggð-
inni. Kvótakerfíð í landbúnaði hefur
verið framkvæmt af handahófí og
tillitsleysi. Aðlögunartímann verður
að lengja. Þjóðin þarf að gera upp
við sig hvort hún vill byggja landið
eða ekki. Allt stefnir í átt til borg-
arríkis. Landið er að sporðreisast.
Jöfnun búsetuskilyrða og efling at-
vinnulífs á landsbyggð hlýtur því
að vera forgangsverkefni næstu
ríkisstjómar. Núverandi ríkisstjórn
hefur rekið byggðafjandsamlega
stefnu. Það er fyrst og fremst hin
óhefta markaðshyggja og vaxta-
okursstefnan sem hefur komið
niður á landsbyggðinni eins og
launafólki. Ríkisstjómin hefur ekk-
ert aðhafst í atvinnumálunum
annað en að selja ríkisfyrirtæki og
stefna hennar hefur haft í för með
sér fleiri gjaldþrot fyrirtækja en
nokkm sinni fyrr. Kvótakefíð í sjáv-
arútvegi hefur verið framkvæmt af
stífni og einsýni. Þar þarf að taka
tillit til hagsmuna byggðarlaganna
þannig að íbúamir hafi vald og
áhrif á ráðstöfun verðmætanna.
Það er forgangsverkefni að
stöðva byggðaflóttann. Það gerist
ekki nema á félagslegum gmnd-