Morgunblaðið - 13.02.1987, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 13. FEBRÚAR 1987
21
almennar rannsóknastofur og
sjúkradeildir.
6. Daggjöld eða föst fjárlög hafa
lítil áhrif á rekstur spítala. Mestu
varðar hvort stjómendur hafa
það að megin markmiði að halda
rekstrinum innan fjárhags-
ramma eða þjóna sem flestum
sjúklingum án tillits til kostnað-
ar. Þó byggja daggjaldasjúkra-
hús góðan fjárhag sinn á
vaxandi sjúklingafjölda, en
gróska mundi færast í fjárhag
sjúkrahúss á föstum fjárlögum
með minnkandi sjúklingafjölda,
enda nýtur þetta kerfi stórrar
virðingar í fjármálaráðuneytinu.
7. Daggjaldakerfið er að því leyti
gallað að legudagar eru mjög
misdýrir eftir sjúklingum og
hefur daggjaldanefnd lítið gert
til að meta kostnað eftir sjúkl-
ingum. Hjá henni gildir sem fyrr
legudagur er legudagur er legu-
dagur. Kerfi fastra fjárlaga á
heldur enga lausn á þessu, enda
er það í lausu lofti meðan verk-
in, sem fást eiga fyrir fjárveit-
inguna, hafa ekki verið
skilgreind.
Mannkindin er í eðli sínu ákaf-
lega íhaldssöm. Þar gildir einu hvort
haft er í huga prentfrelsi, útvarps-
frelsi, sameining nær mannlausra
sveitarfélaga, sala Landsmiðjunnar
eða rekstur frystihúsa. Og erfítt er
að fá menn til að mæla nokkuð af
rökvísi í þessum tilfínningamálum.
Mér fínnst skemmtilegasta dæmið
um þetta Ióðaúthlutun í Reykjavík.
Þar hafði vinstrimeirihlutinn af
góðum hug til þegnanna búið til
sænsk-rússneskt úthlutunarkerfí
fyrir lóðir og þótti ýmsum fram-
faraspor því enginn sá aðra
möguleika en skömmtun. En mikið
er nú nýja lausnin viðfelldnari að
láta bara alla hafa lóð. Ekkert bákn.
En þessu verður ekki allstaðar
komið við. Víst mætti hugsa sér
að gera það að einkamáli manna
að borga sjúkrahúsvist. En meðal-
sjúkrahúslega kostar 100 til 200
þús. kr. svo ljóst er að það mun
vefjast fyrir mörgum að borga.
Engum verður neitað um sjúkra-
húsvist því samhjálpin er aðal
íslendinga. Því verður að skoða
rekstur heilbrigðisþjónustunnar út-
frá því sjónarmiði að ríkið sé
kaupandinn.
Mönnum hefur lengi verið ljóst
að það þarf að stokka upp stjóm
heilbrigðismála. Ljósustu dæmin
um það era:
Forustuleysi heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytis.
Aandvaraleysi Trygginga-
stofnunar.
Steinruni daggjaldanefndar.
Margskonar hagsmunaárekstrar
og viljaleysi hafa komið í veg fyrir
að slíkt væri gert. En fyrst borgar-
stjóri hefur gefíð upp boltann þá
er um að gera fyrir heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherra að nota
tækifærið og taka málefnalega á
verkaskiptingu sjúkrahúsanna, og
láta nú ekki allt renna út í sandinn
eins og í Útvegsbankamálinu. Ekki
þvælast framsóknarmenn fyrir hér.
Ráðherra hefur sýnt málinu áhuga.
Heimurinn ferst ekki þó ekki séu
allir sammála, en ef hægt er að
sýna hver tilgangurinn með breyt-
ingunni er mun hún hljóta stuðning.
Það er ekki alltaf hægt að láta
nægja að auglýsa eftir tillögum frá
starfsfólki um hvað það langi til
að gera. Meginsjónarmið ríkisins
verður að vera hvemig næst mest
hagkvæmni í rekstri. Þetta ætti
auðvitað að vera meginviðfangsefni
ráðherra og ráðuneytis. En þar
fínnst mér hafa verið nokkur brota-
löm og þetta má líka lesa í Borg-
arspítalaathuguninni. Mér fínnst
ráðherrar og ráðuneyti hafa miklu
meiri áhuga á að fá að samþykkja
beiðnir starfsmanna um utanlands-
ferðir heldur en að marka einhveija
stefnu í heilbrigðismálum. Þetta
smitast svo til stjómenda spítalanna
sem líta á þetta sem lykilatriði í
rekstri. Meðan ráðherrar og ráðu-
neyti era með hugann við mál
einstaklinga frekar en stefnumörk-
un mun seint sækjast. Það verður
að greina skýrt á milli stefnumörk-
unar og almennrar stjómunar. Það
þýðir heldur ekkert að kjósa starfs-
menn til að stjóma fyrirtæki sem
þeir vinna í og segja þeim ekki
hvað fyrirtækið á að gera. Stjóm-
endur verða að læra að skilgreina
og virða síðan hlutverk starfs-
manna. Ráðherra og ráðuneyti
verður að marka stefnuna. Stjóm
og framkvæmdastjóri verða að bera
ábyrgð á framkvæmd hennar. Og
starfsmennimir eiga að fram-
kvæma stefnuna, en ekki sitja í
stjóm og ákveða að gera eitthvað
annað, hvað sem það kostar. Segja
má að föst fjárlög séu tilraun til
áætlanagerðar, þar sem reynt er
að meta kostnað við nýja starfsemi
í heild, en gallinn er bara sá að
ekkert mat hefur farið fram á gam-
algrónum rekstri.
Ég vil því gera það að tillögu
minni, að áður en kveðið verður á
um stjómun Borgarspítalans geri
menn alvarlega athugun á því að
koma upp miklu skarpari verka-
skiptingu milli spítalanna í
Reykjavík. Þessa verkaskiptingu
verður að byggja á aukinni rekstr-
arhagkvæmni, og ákveða þarf
hvaða skyldum hvert sjúkrahús eigi
að sinna. Þá má fara að skoða hvað
hlutimir eiga að kosta. Eftir að
búið er að festa hvað hver á að
gera mun verða léttur leikur að
fínna stjóm til að bera ábyrgð á
framkvæmdinni. Þá er hægt að
ganga eftir því að sá sem hefur
fjárveitingar til að reka öldranar-
lækningadeildir geri svo, en aldraðir
gangi ekki sífellt af hversu mikið
sem byggt er. Það er líka fráleitt
að það sé íþynging fyrir heilbrigðis-
þjónustuna að taka á móti sjúkling-
um á slysavarðstofunni, heldur
skuli stofna fyrir þá sérstaka vakt
í Heilsuvemdarstöðinni. Mér segir
svo hugur um að þama sé verið að
gæta hagsmuna einhverra annarra
en heildarinnar. Einnig má beina
kaupum á rannsóknum til rann-
sóknastofa í eigu ríkisins þar sem
þær era ódýrari.
Miklu skiptir nú að ríkisvaldinu
takist að auka tiltrú manna á að
forasta ríkisins í heilbrigðismálum
hafi metnað til að halda sífellt
áfram umbótum á íslenskri heil-
brigðisþjónustu, en þau séu ekki
þreytandi skylduverk sem helst
þarfnist niðurskurðar. Hingað til
hafa framfarimar verið meira undir
einstökum stjómendum komnar.
Tvennt er þó freistandi að hafa í
huga. Möguleika sjúkrahúsa að
framkvæma og fá greidd verk sem
ríkið borgar ekki og tryggja þannig
nýsköpun á spamaðartímum og hitt
að einangra heilbrigðis- og trygg-
ingakerfið frá öðram íjármálum
ríkisins, útvega því sérstaka tekju-
stofna og blanda ekki saman rekstri
spítala og byggingu flugstöðva.
Margir töldu það óheillaspor að
hverfa frá fjármögnun gegnum
Tryggingastofíiun og sjúkrasamlög
með hóflegum nefskatti að hluta.
Það er auðvitað leiðinlegt fyrir
starfsmenn Borgarspítalans að sitja
undir áburði um léleg störf þótt til-
hæfulaus sé. En þeir geta þó
huggað sig við að fá ekki aðra eins
útreið eins og fíæðslustjórinn á
Norð-Austurlandi. Það minnir mig
á að það var einu sinni fræðslu-
stjóri sem fór ferlega i taugamar
á borgarstjóra, en borgarstjóri hafði
ekki hið landsfræga vald til að reka
hann. En þá var hann bara lokaður
úti. En það fréttir menntamálaráð-
herra áreiðanlega ekki fyrr en eftir
hundrað ár.
Tilvitnanir:
(1) Harvard Business Review, sept-okt.
1972.
(2) Morgunblaðið, 8. nóv. 1986.
(3) Borgarspítalinn ársskýrsla 1985.
(4) Arsskýrsla sjálfseignarstofnunar St
Jósefsspítala Landakoti 1985.
(5) Ríkisspítalar ársskýrsla 1985.
(6,7) Morgunblaðið 13. jan. 1987.
Höfundur er verkfræðingur og
fyrrverandi framkvæmdastjóri
tæknisviðs Ríkisspítala.
Já, hann er opinn, því
þú ræður hversu margar
raðtr þú kaupir. Lág-
markið er 81 röð, há-
marlcið er 10.368 raðir.
Hversu mórg merki?
Etns mörg og þú viH;
eítt, tvö eða þtjú,
ailt eftir því hve mlkil
óvissa ríkir um úrslitin
Hvaða leikir eru
í þessarí viku?
Það getnr þú séð
í dagbiöðuiium.
Símaþjónusta
Nú er sama hvort þú býrð á Stór-Reykja-
víkursvæðinu eða úti á landi og það er
sama hvort úti er sól og biíöa eða
stórbylur, nú þarft þú ekki lengur að
hafa áhyggjur af því að getraunaseðlamir
þínir komist ekki til skila á réttum tíma.
Þú tekur bara upp símtólið og hringir í
okkur hjá íslenskum getraunum í síma
688-322, geftir okkur upp númerið á
greiðslukortinu þínu, hversu margar
raðir þú viljir hafa á opna kerfísseölinum
þínum, hvernig þú vilt að þær séu fylltar
út og hvaöa söluaðili fær sölulaunin.
Þessi þjónusta verður veitt alia
föstudaga frá kl. 9.00 til kl. 17.00 og á
laugardögum frá kl. 9.00 til kl. 13.30.
Það er von okkar hjá íslenskum
getraunum, að þessí nýjung mælist vel
fyrir og jafni aðstöðu hinna fjölmörgu
viðskiptavina okkar til að taka þátt í
leiknum, hvar sem þeir búa á landinu.
Taktu nú upp símtólið, við erum í síma
688-322 og við hlökkum til að hey ra í þér!
ÍSLENSKAR GETRAUNIR