Morgunblaðið - 14.02.1987, Blaðsíða 17

, mikinn á vetrinn." Eins og getið
var í fyrri grein höfundar verður
sköpun heims við samleik hins
rauða litar og þess hvíta, og virð-
ist Snorri Sturluson hér láta orðið
„vetrinn" vísa til litar snjóa og ísa,
sem einkenna þann árstíma. Ef svo
er í raun er ljóst að Skalla-Grímur
vinnur að sköpun heims í „smiðju"
sinni lfkt og „himnasmiður" sá,
sem forfeður vorir töldu hafa skap-
að veröld rúms og tíma.
í Egils sögu er steinn — grunnur
hins skapaða heims — færður af
hafsbotni í 30. kafla, en sagt er frá
spjótskafti Egils — möndli veraldar
— í 45. kafla. Virðist Snorri Sturlu-
son þannig árétta tengsl landnáms-
hugmynda við hliðar þríhyrnings
Pýþagórasar, sem hafa tölugildin
3, 4 og 5. Vísast til fyrri greinar
höfundar um hliðstæða samsvörun
talna þessara í Snorra-Eddu og
Njálu.
Pyrr var þess einnig getið, að
tölugildi jarðar til foma var átta;
er því að líkum að „smiður" jarðar
rói á áttæru skipi til heimssköpun-
ar. Af hafsbotni flytur Skalla-
Grímur „stein", og hafði áður lagt
skipi sínu við „stjóra". Um stein
þennan talar Snorri Sturluson sem
um sannfræðilegan hlut sé að ræða
(„Liggr sá steinn þar enn ...“).
Skal því ítrekuð spuming Halldórs
Laxness: Hvaða steinn er þetta?
Hér virðist komið að kjama máls-
ins, eins og nú skal greint.
Arfur Jakobs
Sú er tilgáta höfundar, að bæði
„stein“ og „stjóra“ Skalla-Gríms sé
að fínna í fyrstu Mósesbók — Gen-
esis — og er frásögnin sem hér
segir:
„(Jakob, ættfaðir ísraelsþjóðar)
kom á stað nokkum og var þar
um nóttina, því að sól var runn-
in; og hann tók einn af steinum
þeim, er þar vom, og lagði undir
höfuð sér, lagðist því næst til
svefns á þessum stað. Þá dreymdi
hann: Honum þótti stigi standa
á jörðu og efri endi hans ná til
himins, og sjá, englar Guðs fóm
upp og niður stigann. Og sjá,
Drottinn stóð hjá honum og
sagði: Eg er Drottinn, Guð Abra-
hams, föður þíns og Guð ísaks;
landið, sem þú hvílist á, mun eg
gefa þér og niðjum þínum. Og
niðjar þínir skulu verða sem duft
jarðar og þú skalt útbreiðast til
vesturs og austurs, norðurs og
suðurs, og af þér munu allar
ættkvíslir jarðarinnar blessun
hljóta og af þínu afkvæmi." (Gen.
28;11—14).
Um morguninn vaknar Jakob af
svefni og reisir upp stein þann,
sem hann hafði haft undir höfði
sér, hellir á hann oliu og kaliar
Guðs hús. Af líkum málsins virðist
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. FEBRÚAR 1987
»r
17
mega ráða að hér sé kominn steinn
sá, sem var gmndvöllur landnáms
og mörkuðu fjórar höfuðáttir kross
þann, sem vísað er til í hugtakinu
„steinkross". Landnámsmenn em
sagðir hafa helgað sér land með
eldi, og kann þar að vísast til þess,
er Jakob hellti olíu á stein og kall-
aði Guðs hús.
Skalla-Grímur var sonur Kveld-
Úlfs og segir um hann í fyrsta
kafla Egils sögu: „Var hann kveld-
svæfr“ og kann þar að vera vísað
til þess, er Jakob lagðist til svefns,
er „sól var rannin". Kveld-Úlfur
lézt í hafí er Skalla-Grímur hélt út
til landnáms; eins var Jakob allur
er ísraelsþjóð hélt til landnáms úr
Egyptalandi.
Ættkvfsl Benjamíns, yngsta son-
ar Jakobs, hélt hins vegar til þess
landnáms, sem Jakob hafði verið
heitið. Tákn Benjamíns var úlfur
og kann þar að vera skýring á
síðari hluta nafnsins Kveld-Úlfs og
væm þá báðir hlutar nafnsins
tengdir landnámsfrásögn Genesis.
I Völuspá er heimssköpun lýst
þannig að jörð er sögð rísa úr ægi:
kjölfesta jarðar er því væntanlega
„steinn" sá sem Skalla-Grímur
færði af hafsbotni við Mið(f)jarðar-
eyjar, en „sijóri" skips hans er þá
að líkum möndull heims, sem tákn-
aður er með „stiga“ Jakobs í fyrstu
Mósesbók.
í Eddu sinni segir Snorri Sturlu-
son að ein kenning Krists sé
„stýrandi heims", og kann þar að
vera tilvísun í „stjóra" þann sem
að líkum er möndull veraldar á
táknmáli Egils sögu.
Orð Egils sögu, að „munu nú
ekki meira hefja en fjórir menn“
stein þann, sem Skalla-Grímur
færði af hafsbotni, virðist mega
skilja þannig, að samtímis komist
einungis fjórir menn að til að lyfta
steininum; væm þannig áréttaðar
fjórar höfuðáttir landnáms Jakobs-
niðja, sem endurspeglast í hugtak-
inu „steinkross". „Sindr“ það, sem
Snorri Sturluson nefnir til sögu,
væri þá að Ifkum málsins það „duft
jarðar", sem eru niðjar Jakobs.
Lokaorð
Með formi landnáms helguðu
forfeður vorir nýtt land í ljósi þeirra
hugmynda um samband manns,
heims og skapara, sem var þeim
arfur úr föðurgarði.
Með táknmáli frásagna af land-
námi í Njálu og Egils sögu tryggði
Snorri Sturluson það, að arfur sá
varðveittist, sem ella hefði hafnað
á bókabrennu þess valds, sem eitt
þóttist kallað og útvalið til gæzlu
arfs íslendinga.
Höfundur er hagfrœðingur og
dhugamaður um íalenzk fomrit.
LOKSINS1
beiðholti
Nú þurfa Beiðholtsbúar ekki lengur að skjótast
niður í Skipholt eftir almennilegum myndböndum.
Myndbandaleiga kvikmyndahúsanna hefuropnað
nýja leigu í Hraunbergi 4 (áður Nero). Öll nýjustu
myndböndin á rúmgóðum stað, kvikmyndir, sjón-
varpsmyndir, framhaldsþættir og mikið af barna-
efni.
Myndbandaleiga kvikmyndahúsanna er nú á eftirtöldum stöðum:
Skipholti 50 C, Úlfarsfelli, Hagamel,
s. 688040 s. 24960
Suðurveri, Stigahlíð, Glerárgötu 26, Akureyri,
s. 681920 s. 96-26088
Hraunbergi 4, s. 72717 Víðihlíð 13, Sauðárkróki, s. 95-5555
Auói

Laugavegi 170-172 Simi 695500

ÞYSKA TÆKNIUNDRIÐ
ER ENN AÐ GERAST
glæsivagninn, sem var sæmdur
gnllna stýrinu nýlega.