Morgunblaðið - 15.02.1987, Blaðsíða 20
? 2o B
MÓRGÚNBLAÐIÐ, BÚNNÚDAÖUR íéVFEBRÚÁft!,l’$!7
„Það sem ég á við með gáfur,
felst í að vita að kartafla er kart-
afla“. Hefði raunar ekki þótt mikil
speki ef hún hefði verið höfð eftir
öðrum en rithöfundinum og menn-
ingarmálaráðherranum dáða
André Malraux, hvar hann sat
með kartöflu fyrir framan sig í
háalvarlegri menningarumræðu.
Nú flaut þessi speki með allri hinni
í fjölmiðla í Frakklandi í tilefni
dánarafmælis þessa frumlega
hugsuðar. Ummælin í vikuritinu
féllu eins og vala í vatn og stund
og staður stýrðu í gráu heilasell-
unum gáruhringjum. Staðurinn:
framanvið leigða sjónvarpsskjáinn
í París á þessu hausti. Stundin:
föstudagskvöld í byijun bók-
menntaþáttarins fræga Apostrop-
hes. Og þar sem ísland er
vitanlega miðja alheimsins í ofar-
nefndum heila, miðast viðbrögð
þar við samanburð á öllu aðkomnu
við téða miðju. Stóra spumingin:
vitum við að kartafla er kartafla
eða að bókmenntaþjóðin er bók-
menntaþjóð?
„Frakkar og Islendingar skilja
hinsvegar hvorir aðra á stundinni
þá sjaldan fundum ber saman, því
gullöld ritaðra bókmennta hina
fyrstu ber hjá báðum upp á sama
tíma að áliðinni tólftu öld“, skrifar
Halldór Laxness í íslendinga-
spjalli sínu, þegar hann er að „fá
sjálfsmynd af höfundinum með
ísland í kring um sig“, eins og
hann orðar það í formála. Þessa
staðsetningu í heimsmenningunni
skýrir hann svo í lengra máli en
hér rúmast. Fullyrðir m.a. að
skáldskapur hafi frá upphafi verið
runninn Islendingum í merg og
bein og gefur okkur klára mynd
af bókmenntaþjóðinni, þegar við
stóðum i fararbroddi og nokkuð
jafnfætis Frökkum samkvæmt
ofamefndri tilvitnun — fyrir 7
öldum. Mynd sem situr býsna föst
í eigin ímynd.
Þama húkir svo einn Islending-
ur fyrir framan sjónvarpsskjáinn,
nýjasta áhrifavaldinn á þjóðimar
í daglegu volki samtímans og
reynir að fá ofurlitla sjálfsmynd
af bókmenntaþjóðinni miklu í nú-
tímanum með Frakkland í kring
um sig til viðmiðuriar. Hvemig
hefur bókmenntaarfurinn nú
plumað sig á þessum skjá? í
Frakklandi býsna vel. Ekki bólar
á öðm en að hann sé þarna enn
sem hluti af daglegu lífi þjóðarinn-
ar. A Islandi? I hugann skjótast
upp orð eins stjórans í íslenska
sjónvarpinu í undanfarandi bóka-
æði á aðfaratíma jóla 1985:
„Bækur em ekkert sjónvarpsefni,
eins og hver maður getur séð.“
Framkvæmd í samræmi við það.
Lítil og leið skylda.
Hvað um fyrmrn jafningja okk-
ar Frakka? Þessi 75 mínútna
bókmenntaþáttur þama á skerm-
inum, Apostrophes, hefur á hveiju
föstudagskvöldi í 10 ár verið á
besta hlustunartíma undir stjóm
Bemards Pivots á rás tvö í Frakk-
landi. Er eitt vinsælasta og
virtasta sjónvarpsefnið þar í landi.
Aldrei lætur maður þáttinn fram
hjá sér fara á ferð í Frans, enda
er hanri endurtekinn næsta mánu-
dagsmorgun. Hvað eftir annað
hefur Aphostrophes hlotið gull-
verðlaunin „7 dÓr“, sem í sjón-
varpi jafngilda hinum eftirsóttu
Cesar-kvikmyndaverðlaunum. Og
Bandaríkjamenn hafa nú keypt
Apostrophes til útsendingar um
kapalsjónvörp í háskólabæjunum
vítt um landið. Hér höfum við
aðeins fengið að bragða á þessum
þáttum. Um daginn var á sjón-
varpsskerminum brot úr einum,
viðtal Pivots við Milan Kundera
og kannski hafa einhverjir séð
kappann sjálfan með veiðistöng
við íslenska laxveiðiá í sumarleyf-
inu. Þetta er semsagt eitt eftir-
sóttasta sjónvarpsefnið, enda gert
með því hugarfari og ekki kastað
til þess höndum. Bemard Pivot
hefur þetta að aðalstarfi, les þind-
arlaust útgefnar bækur og
höfundamir, sem venjulega eru
5-6 í hveijum þætti, lesa bækur
hvers annars. Pivot kynnir höf-
undana í stuttu máli, án þess eyða
tíma í að láta þá tíunda æfisögu
sína nema eitthvað í henni komi
efninu við eða krefja þá alla um
athugasemdir við það sama. Hann
velur saman höfunda og bækur
um svipað efni, svo úr verði sam-
ræður um þær efnislega. Á þessu
hausti t.d. um byltinguna og kon-
ungsveldið, um fjölmiðlana °g
uppbyggingu þeirra,( hvort
tveggja öruggt deilumál í Frakk-
landi og kallar fram sæg bóka)
um ástríðumar, blessun þeirra og
böl, um samsteypustjómun, um
dýrð og ræktun kroppsins, um
verðlaunabækur haustsins, ævi-
sögur rithöfunda o.s.frv. Og í
lokin bendir Pivot á bækur um
þetta efni og aðrar óskyldar sem
honum finnst ástæða til, alveg
óhræddur við að velja og sýna á
skjánum bókatitlana.
Rásimar hafa hver sinn háttinn
á sérþáttunum. Til mótvægis við
Apostrophes hefur rás 1 t.d.í dag-
skrárlok 2-3var í viku 10 mínútna
þáttinn „Bók til að lesa“ undir
stjom Luce Perrot. Á laugardags-
morgnum er bókaumfjöllun fastur
þáttur í menningarefni kl. 11 undir
nafninu „ Le Joumal d'un siecle"
og á sunnudagsmorgnum sýnd
runa af áhugaverðum bókum í
ámóta þætti „Dimanche matin".
Bækur og bókmenntir eru á
frönsku rásunum ekki bara
stjömuþættir eða sérþættir tengd-
ir einhveiju sem kallað er menn-
ingarefni, heldur em bækur
eðlilegur þáttur í öllu sjónvarps-
efni, alls staðar.í lok sémnninna
þátta um hvað sem er, svo sem í
„Rétturinn til að svara“ sem berst
út um allar koppagmndir, benda
stjómendur jafnan á nýjar og
gamlar bækur um umfjöllunarefn-
ið. I nær hveijum fréttatíma vekja
fréttamenn athygli á útkominni
bók og segja eitthvað um hana
ef þeim líst á hana eða jafnvel
benda á grein um eitthvert efni í
nýútkomnu tímariti. Telja þetta
til upplýsinga fyrir þá sem vildu
fá meira að vita, ekki greiða við
einhvem til að selja bók. Á
frönsku sjónvarpsrásunum em
bækur og bókmenntir semsagt
eðlilegur þáttur í umfjöllunarefni
dagsins. Þær em það sem við á
að éta, rétt eins og kartöflumar
með matnum. Þeir hafa ekki
glutrað því niður að vita að kart-
afla er kartafla og bækur em
bækur og daglegt viðbit, þótt ný
tjáskiptatækni sé komið til skjal-
anna. Frakkar og íslendingar
vom þama víst á svipuðu róli fyr-
ir 7 öldum. Hvað nú?
Allt haustið 1986 sat einn ís-
lendingur við slíkt framboð á
skjánum, og hlóð sig nöldri til
brúkunar er því lyki við heimkom-
una, þar sem landar hans hefðu
í gleðinni yfir nýja leikfanginu og
vankunnáttu að tilreiða réttina
gleymt botninum suður í Borgar-
firði. Að afliðnum jólum berast
svo þau tíðini ágæt að tilkoma
fijálsra stöðva hafi orðið til þess
að meira hefði nú verið ijallað um
nýútkomnar bækur í sjónvarpi en
fyrr og að „mikil kynning sjón-
varpsstöðva hafi átt vemlegan
þátt í aukinni bókasölu fyrir jól-
in.“ Báðar sjónvarpsstöðvamar
hað sýnt menningarþætti fyrir
jólin". Upphófst mikil kæti í stað
söfnuðu gremjunnar. Að vsu hefur
lítt sést af bókaumfjöllun það sem
af er nýju ári. Læðist að tor-
tryggnum úr veraldarvolki illur
gmnur. Vom þetta kannski bara
textaauglýsingar á bókavertíð?
Ekki kartöflur til daglegrar neyslu
með öðm góðmeti? En hver veit
nema Eyjólfur hressist — svona
um næstu jól.
mmssg'
ISLANDSMEISTARAKEPPNI
I SAMKVÆMISDONSUM
í Laugardalshöll
sunnudaginn
1. mars.
Keppt verður í öllum aldursflokkum f suður-
amerískum- og standarddönsum. Þetta er
dansviðburður sem enginn unnandi sam-
kvæmisdansa ætti að missa af.
Glæsileg verðlaun
DANSRÁÐÍSLANDS