Morgunblaðið - 24.02.1987, Side 16

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. FEBRÚAR 1987
16
Minning’:
Pétur Ólafsson
hagfræðingur
Fæddur 8. ágúst 1912
Dáinn 17. febrúar 1987
Stór er sá hópur vina, sem nú
drúpir höfði með söknuði og trega
vegna fráfalls öðlingsins Péturs
Ólafssonar. Pétur var höfðingi í sjón
og raun og manna vinsælastur
vegna hinnar prúðu og ljúfu fram-
komu, sem jafnan var að mæta hjá
honum. Pétur átti ekki langt að
sækja höfðinglega yfirbragðið.
Hann var sonur Ólafs Bjömssonar,
Jónssonar ritstjóra og ráðherra og
Borghildar Pétursdóttur Thor-
steinsson, útgerðarmanns á Bíldu-
dal. í bókinni ísafoldarfeðgar
kemur fram, að Ólafur faðir Péturs
hafi verið með allra vinsaelustu
mönnum Reykjavíkur, en Ólafur
lést langt um aldur fram árið 1919,
35 ára gamall. Var útför hans ein
hin fjölmennasta og veglegasta á
þeim árum í Reykjavík, segir í Isa-
foldarfeðgar.
Pétur Ólafsson kvæntist árið
1937 yndislegri konu, Þómnni,
dóttur Magnúsar og Soffíu Kjaran
og eignuðust þau fimm böm, Magn-
ús, Olaf, Soffíu, Pétur Björn og
Borghildi. Þómnn lést 1966, aðeins
49 ára að aldri.
Við Aldís áttum því iáni að fagna
að eiga þau Pétur og Tótu að vin-
um. Betri, tryggari og elskulegri
félaga verður vart á kosið. Tóma-
rúmið, sem myndast við fráfall
slíkra vina er vandfyllt en minning-
amar lifa í huganum.
Ég sendi bömum, bamabörnum
og fjölskyldu Péturs allri innilegar
samúðarkveðjur.
Björgvin Schram
Þær em margar endurminnin-
gamar, sem koma fram í hugann
þegar ég nú kveð vin minn Pétur
Ólafsson í hinsta sinn. Þegar við
kynntumst fyrst var hann blaða-
maður við Morgunblaðið en ég var
nýkominn heim frá námi og höfðum
við báðir numið við sama háskóla
í Þýzkalandi. Hann var eilítið eldri
en ég svo við vomm aldrei saman
við nám en áttum samt ýmsilegt
sameiginlegt, sem tengir menn
gjaman, sem verið hafa í sama
skóla. Seinni heimsstytjöldin var
að fara af stað, hægt í fyrstu en
þungi atburðarásarinnar óx þegar
á leið. Maður fylgdist eftir föngum
með því, sem var að gerast á þeim
vettvangi og þá kom fljótt í ljós,
að það var ekki ónýtt að þekkja
Pétur því hann vissi oftast betur
en við hinir hvað var að gerast eins
og góðra blaðamanna er siður.
Hann fylgdist mjög vel með ekki
aðeins gegnum daglegar fréttir,
sem hann matreiddi í blaði sínu
heldur las hann mikið um heimsvið-
burðina og gat oft komið manni á
óvart með yfirgripsmikilli þekkingu
sinni á þeim málum. Þessi þekking-
arleit fýlgdi honum alla ævi, löngu
eftir að blaðamennskunni lauk og
var alltaf gaman og gagnlegt að
ræða við Pétur um heimsmálin.
En það er ekki síður skemmtilegt
að minnast vináttunnar við þau
hjónin Þórunni og Pétur og margra
gleðifunda á heimili þeirra eða í
sumarbústaðnum við Þingvalla-
vatn, í Lyngholti, sem þau tóku svo
miklu ástfóstri við.
Það sem mér er þó ef til vill efst
í huga við þessi tímamót er sam-
starf okkar Péturs í stjóm félagsins
Germanía um fímm ára skeið á
áttunda áratugnum. Þegar mér var
boðið að taka við formennsku í
stjóminni var nokkurt hik á mér
en það hvarf fljótt þegar mér var
tjáð að Pétur væri fús að vera vara-
formaður, því þá vissi ég að hverju
ég gekk. Hann hafði verið lengi í
stjóminni og um tíma formaður og
þekkti því vel til starfsins og brátt
kom í ljós, að hann kunni vel til
verka. Pétur lagði sig ávalt allan
fram og veitti mér alla þá aðstoð,
sem hann mátti og gerði það ávalt
á þann veg eins og það væri sjálf-
sagt. Þetta gerði samstarfið við
hann auðvitað sérstaklega ánægju-
legt og árangursríkt og ýmislegt,
sem unnið var á vegum félagsins á
þessum árum efast ég um að kom-
ist hefði svo vel í framkvæmd ef
Péturs hefði ekki notið við. Fyrir
þetta verð ég honum ævinlega
þakklátur og fyrir starfsemi félags-
ins var framlag Péturs ómetanlegt.
Pétur var mikill útilífsmaður og
fór víða um byggðir og óbyggðir
landsins en ekkert fjall mun honum
hafa verið kærara en Esjan og ótelj-
andi voru þær ferðimar sem hann
fór upp á íjallið. Börnum Péturs
og fjölskyldum þeirra sendum við
Ágústa innilegar samúðarkveðjur.
Davíð Ólafsson.
í dag kveðjum við Pétur Ólafs-
son, hagfræðing, sem lést 17. þ.m.
Hann fæddist í Reykjavík 8. ágúst
1912. Foreldrar hans voru Ólafur
Björnsson, ritstjóri, og kona hans,
Borghildur Pétursdóttir Thorsteins-
son. Bæði kunn vegna ættar og
atgervis.
Pétur Ólafsson lauk stúdents-
prófi frá Menntaskólanum í
Reykjavík vorið 1931 og prófi í
hagfræði frá háskólanum í Kiel
1934 og eftir það var hann við f ram-
haldsnám í London árið 1935.
Ævistarf Péturs varð fjölbreytt
og mikilvægt á margan hátt, en
hér verður aðeins getið þess helsta.
Hann starfaði sem blaðamaður
bæði samfara námi og einnig eftir
að því lauk og var formaður Blaða-
mannafélags íslands um árabil.
Hann var forstjóri Sænsk-íslenska
verslunarfélagsins árin 1942-1953
og síðan forstjóri ísafoldarprent-
smiðju og Bókaverslunar Isafoldar-
prentsmiðju 1955-1969 og átti
einnig sæti í stjóm prentsmiðjunnar
frá 1935 til 1969.
Hann tók einnig þátt í fleiri sam-
tökum og sérstökum ritstörfum.
Pétur Olafsson var einn af stofn-
endum Lionsklúbbs Reykjavíkur 14.
ágúst 1951, fyrsta Lionsklúbbsins
á íslandi og starfaði í honum óslitið
til æviloka. Hann var kjörinn heið-
ursfélagi klúbbsins og ævifélagi í
Alþjóðasambandi Lionsfélaga. Auk
starfsins í klúbbnum vann hann
mjög mikið fyrir íslenska Lionsum-
dæmið, sem ritstjóri tímarits
umdæmisins, Lionsfrétta, um 20
ára skeið og ritaði og annaðist að
öðm leyti útgáfu ritsins. Kom þar
vel fram ritsnilli hans og félags-
þroski. Var þetta ómetanlegt starf,
sem Lionsfélagar þakka að verð-
leikum.
Pétur Ólafsson kvæntist 16. jan-
úar 1937 Þómnni Magnúsdóttur
Kjaran, en hún lést 12. maí 1966.
Þau eignuðust 5 mannvænleg börn,
2 dætur og 3 syni, sem öll lifa og
sakna nú föður síns.
Að leiðarlokum kveðjum við
Lionsfélagar Pétur Ólafsson með
virðingu og þakklæti. Sjálfur þakka
ég honum samstarfið, vináttu hans
og hjálpsemi og óska honum heillar
heimkomu.
Einvarður Hallvarðsson
Það er erfitt að sjá á eftir vinum
sínum héðan úr þessari jarðvist.
Það tómarúm, sem skapast, verður
ekki fyllt.
Hetjulegri baráttu Péturs Ólafs-
sonar, tengdaföður míns, lauk
aðfaranótt þriðjudagsins 17. febrú-
ar síðastliðins, eftir rúmlega sex
vikna stríð, þar af þrjá stóra upp-
skurði í fyrstu vikunni. Þessar sex
vikur hafa verið þungbærar fyrir
okkur í ijölskyldunni, en öll él stytt-
ir upp um síðir.
Ég veit að innst inni hefði hann
kosið að kveðja jarðlífið í leikfim-
inni sinni, meðal „vaskra öldunga",
eða í „laugunum", en enginn má
sköpum renna.
Þær em margar og ljúfar minn-
ingamar, sem á hugann sækja nú
þegar kveðjustundin er mnnin upp,
en ekki ástæða til að tíunda það
allt hér. Ég vil aðeins þakka fyrir
að hafa eignast slíkan vin sem Pét-
ur var. Ég veit að „nafni“ tekur
vel á móti og samfundir við ástvini
verða góðir.
Guð blessi minningu míns kæra
vinar.
Gunnar Orn Gunnarsson
Hann var náinn æskuvinur minn
og félagi. Þau tengsl héldum við
alla tíð. Samfundum fækkaði nokk-
uð á síðari ámm eins og verða vill
í önnum líðandi stundar, þegar lífið
hefur sett mönnum verkefni á ólík-
um sviðum, sem uppfylla verður af
bestu getu í kappi við tímann. En
það vill oft verða til þess að forn
og traust vinátta verður ekki rækt
sem skyldi. Við vinimir vomm þó
aldrei langt hvor frá öðmm. Fyrst
á æskuámm nágrannar og leik-
bræður í Þingholtunum, og að loknu
stúdentsprófi 1931 atvikaðist það
þannig, að við héldum saman til
náms í Þýskalandi, hann í hagfræði-
nám í Kiel en ég í húsagerðarlist
til Darmstadt.
Að námi loknu, og þegar við
báðir höfðum fengið starf við okkar
hæfi, og stofnað heimili, tókust upp
að nýju vináttutengsl unglingsár-
anna og nú einnig milli fjölskyldna
okkar í æ ríkari mæli, og samgang-
ur varð mikill milli heimila og er
góðs að minnast frá þeirri tíð.
Kona Péturs var Þómnn Magn-
úsdóttir Kjaran, en hún lézt árið
1966, hin mikilhæfasta kona og var
ættingjum og vinum mikill harm-
dauði.
Pétri vini mínum var margt til
lista lagt, og bar hann svipmót og
mörg einkenni merkra foreldra og
ættar. Móðirin var Borghildur Pét-
ursdóttir Thorsteinsson og faðirinn
var Ólafur Bjömsson ritstjóri. Tveir
sterkir stofnar og þjóðkunnir.
Pétur Ólafsson var glæsimenni í
allri framgöngu og góðum gáfum
gæddur. Að loknu háskólanámi fet-
aði hann í fótspor föður síns og
gerðist blaðamaður, en síðar sneri
hann sér jafnframt að ýmsum við-
skiptamálum, varð m.a. forstjóri
sænsk-íslenska verslunarfélagsins,
og veitti forstöðu ættarfyrirtækinu,
ísafoldarprentsmiðju hf., ásamt rit-
fanga- og bókaverzlun þess og var
einn stofnenda Bókfellsútgáfunnar.
Félagsmál ýms lét Pétur sig mjög
skipta. Má þar einkum nefna Li-
ons-hreyfinguna á íslandi og
þýsk-íslenska menningarfélagið
Germaníu.
Samferðamenn Péturs Ólafsson-
ar sakna vinar í stað við fráfall
hans. Þeir munu ætíð minnast
hreinlynds drengskaparmanns og
hugljúfrar framkomu. Við hjónin
og fjölskylda okkar vottum bömum
Péturs og öðmm ástvinum innilega
samúð á kveðjustundu, í þeirri full-
vissu að minningin um góðan dreng
og gegnan mun lifa.
Hörður Bjarnason
Á haustdögum 1931 bættust
tveir nýir félagar í hóp íslensku
„nýlendunnar" í Kiel á Norður-
Þýzkalandi. Þetta voru ungir og
lífsglaðir menn, frændur og í raun
fóstbræður, því svo samrýndir og
samhentir voru þeir til allra góðra
verka, að þegar á þá var minnst
var jafnan talað um „Pétrana" og
skipti þá oft ekki máli við hvorn
var átt. Báðir nutu þeir mikilla vin-
sælda í nýlendunni. Fullu nafni
hétu þeir Pétur Ólafsson og Pétur
O. Johnson. Þeir hugðu báðir á
hagfræðinám og innrituðust í hag-
fræði- og lagadeild Christian
Albrechts-háskólans í Kiel. Luku
þeir þar síðar báðir prófi 1934, en
höfðu þá einnig numið um skeið
við tvo aðra háskóla, eins og oft
er siður að gera þar í landi.
í því sem hér fer á eftir mun ég
minnast annars þessara aðila, vinar
míns, Péturs Ólafssonar, en hann
er í dag kvaddur hinstu kveðju.
Hann andaðist í Borgarspítalanum
16. þessa mánaðar.
Oft er það svo, að það vefst fyr-
ir mönnum sem hyggja á háskóla-
nám að ákveða, hvaða fræðigrein
þeim henti best — eru óráðnir hvað
velja skuli.
Hjá Pétri var þessu ólíkt farið.
Hann virtist vita mæta vel að hveiju
hann vildi stefna. Hann vildi verða
blaðamaður, góður blaðamaður —
ritstjóri. Svo höfðu verið faðir hans
og afí. Pétur taldi hagfræðinámið
kjörinn áfanga að þessu marki.
Hann var sannfærður um að sú
fræðigrein spannaði það vítt svið
og treysti þann grundvöll, sem ör-
ugglega nýttist í því starfi, sem
hann vildi keppa að. Þegar í Kiel
kom þessi ásetningur hans í ljós.
Þannig kunni hann fljótt góð skil á
þýzkum blaðakosti og hvaða hags-
munahópar að honum stæðu. Hann
var betur að sér í þessum efnum
en flestir okkar hinna, enda nýtti
hann sér af kappi þau tækifæri sem
fyrir hendi voru í glæsilegum húsa-
kynnum hagfræðideildar háskólans,
en þar voru fyrir hendi gnægð inn-
lendra og erlendra blaða og bóka.
Að loknu prófi í Kiel og fram-
haldsnámi um skeið í London School
of Economics, hélt Pétur heim og
gerðist blaðamaður á Morgunblað-
inu, en þar hafði hann áður starfað
um tíma samtímis menntaskóla-
náminu.
Það má segja að hér hefjist það
starf hans, sem ég hygg að fært
hafi honum meiri ánægju en önnur
störf sem hann síðar leysti af hendi.
Þetta tímabil stóð í sjö ár eða til
1942. Á blaðinu féll það í hans hlut
að sjá um erlendar fréttir öðru
fremur. Mátti segja, að þetta væri
kjörverkefni fyrir hann sökum fyrri
starfsferils. Hér kom einnig annað
til. Um þetta leyti ruddi sér til rúms
nokkur útlitsbreyting í íslensku
blöðunum samfara breyttu frétta-
mati. í starfi sínu var Pétur mjög
fylgjandi þessari þróun og studdi
hana heilshugar.
Á þessum tíma þekkti ég vel til
á Morgunblaðinu, enda nálega dag-
lega gestur þar. Mér var það ljóst,
að Pétur undi þar vel hag sínum.
Þar var líf og fjör, andrúmsloft
blaðamennskunnar, eins og Pétur
hafði óskað sér.
En á þessu var líka önnur hlið.
Vinnan var þar mikil, næstum úr
hófi, eins og starfsháttum var þá
skipað á blaðinu. Mátti jafnvel tala
um samfelldar dag-, kvöld- og næt-
urvaktir. Við þetta bættist einnig
að Pétur lét sig félagsmál blaða-
manna miklu skipta. Þannig var
hann formaður Blaðamannafélags
íslands 1938 til 1942. Stóð starf-
semi félagsins þá með miklum
blóma og hafði það forgöngu um
ýmis nýmæli. Meðal atburða sem
þá áttu sér stað og má telja til sögu-
legra tíðinda, var heimsókn danskra
blaðamanna og ritstjóra til íslands
á vegum BI 1939. Var þessi heim-
sókn tímabær og hafði tvímælalaust
góð áhrif í þá átt að sannfæra
dönsku blaðamennina um einhug
íslendinga í sjálfstæðismálinu og
um afstöðu þeirra til fyrirhugaðra
sambandsslita 1943. Vildu sumir
líta á þetta sem mótspil við heim-
sókn danska forsætisráðherrans,
Staunings, um þetta leyti. Auk
þessa hafði heimsóknin góð áhrif í
þá átt að auka samband íslenskra
blaðamanna við danska starfs-
bræður þeirra. Það var mál manna,
að Pétur átti góðan þátt í því að
vel tókst til um þetta framtak BÍ.
Á árinu 1942 urðu um sinn þátta-
skil í starfsferli Péturs. Hann hætti
störfum hjá Morgunblaðinu og
gerðist forstjóri Sænsk-íslenska
verslunarfélagsins, en það hafði
umboð fyrir ýmsar sænskar vörur.
Á vegum þessa fyrirtækis var einn-
ig starfrækt trésmiðja.
Enn varð breyting á högum Pét-
urs. 1955 tók hann við forstjóra-
starfi ísafoldarprentsmiðju hf.,
einnig Bóka- og ritfangaverslun
ísafoldar. Gegndi hann þessum
störfum óslitið til 1969. Við þetta
fyrirtæki tengist fyrr og síðar merk
útgáfustarfsemi og var svo einnig
í forstjóratíð Péturs. Á þessum
árum kom hann líka við sögu Bók-
fellsútgáfunnar hf. Var þar einn
af stofnendum og í stjórn frá upp-
hafí. Einnig þar var um merka
útgáfustarfsemi að ræða. Birgir
Kjaran, mágur hans, veitti því fyrir-
tæki forstöðu.
Áður er þess getið að Pétur lét
sig jafnan félagsmál miklu skipta,
enda mjög félagslyndur og hafði
óvenjuheillandi framkomu í sam-
skiptum við samferðamenn sína —
einn af hans góðu kostum sem
blaðamanns. Í þessu sambandi má
geta þess, að hann var einn af stofn-
endum Lionshreyfingarinnar á
fslandi og þar kjörinn ævi- og heið-
ursfélagi. Éinnig lét hann sér mjög
annt um Germaníu, félag til styrkt-
ar samskiptum við Þýzkaland.
Hér verður ekki rakin ætt Péturs
að ráði. Hann fæddist 8. ágúst
1912 í Reykjavík. Foreldrar hans
voru Borghildur Pétursdóttir, J.
Thorsteinson útgerðarmanns og
kaupmanns á Bíldudal, en faðir
hans var Olafur ritstjóri Björnsson,
Jónssonar ritstjóra og ráðherra.
Pétur gerði sér jafnan grein fyrir
því að hann átti til góðra að telja,
án þess að hann héldi því á lofti
umfram hæfi.
Árið 1937 kvæntist Pétur unn-
ustu sinni, Þórunni Magnúsdóttur
Kjaran. Þórunn var falleg ung kona
og sómdu þau hjón sér hið besta,
enda eftir þeim tekið á mannamót-
um fyrir fágaða og fijálsmannslega
framkomu. Hjónaband þeirra var
farsælt og stóð í tæp 30 ár, en þá
barði sorgin óvænt að dyrum og
Þórunn andaðist um aldur fram 12.
maí 1966 af völdum erfiðs sjúk-
dóms.
Þeim Pétri varð fímm bama auð-
ið en þau eru Magnús verslunar-
maður, Ólafur hagfræðingur, Soffía
veitingastjóri, Pétur Björn við-
skiptafræðingur og Borghildur, sem
er yngst.
Ég vil ljúka þessum kveðjuorðum
með því að votta börnum Péturs,
fjölskyldu hans og ættingjum sam-
úð okkar Lottí. Hann var okkur
góður og kær samferðamaður.
Oddur Guðjónsson
Skemmtilegur samferðamaður
og góður drengur er látinn.
Þó að við Pétur værum náskyld-
ir, eða það sem kallað er „af öðmm
og þriðja", lágu leiðir okkar ekki
saman fyrr en á vordögum 1982.
Sá fundur verður mér alltaf minnis-
stæður. Þá höfðu mál skipast
þannig, að ég var byijaður að skjóta
mig í Bobbu dóttur hans. Svo sem
gjaman er með unga menn, þegar
þeir eiga að hitta foreldra elskunn-
ar sinnar í fyrsta skipti, þá fann
ég til taugaóstyrks. Þetta fann Pét-
ur strax þegar við hittumst, enda
hafði hann til að bera einstaka
hæfileika til að skynja tilfinningar
annarra.. Taugaóstyrkurinn hvarf
fljótt, því hann tók mér svo vel,
með léttleika og hlýju, að seint
gleymist. Upp frá þessari stundu
tókst með okkur góð vinátta, sem
aldrei féll skuggi á. Pétur var ein-
stakur faðir, tengdafaðir og afi,
vinur vina sinna og traustur í raun.
Minningin um góðan vinskap mun
lifa í huga okkar.
Spor Péturs lágu víða og alls
staðar fylgdi honum spaugsemi og
léttleiki. Var honum einkar lagið
að sjá hinar skoplegu hliðar tilver-
unnar. Sérstaklega var gaman að
fylgja honum á gleðistundum. Síð-
ustu árin átti hann þær flestar í
hópi „vaskra öldunga", en svo var
leikfimihópurinn hans kallaður. Er
það hópur síkátra „öldunga" á öll-
um aldri, sem iðkar leikfimi undir