Morgunblaðið - 24.02.1987, Page 40

40
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. FEBRÚAR 1987
Greinargerð frá stjórn og hagfræðingi BHMR um skattkerfisbreytingu:
Staðgreiðslukerfi nú
en aðrar breytíngar bíði
þar til heildarendurskoðun liggur fyrir
Morgimblaðinu hefur borizt
samþykkt stjórnar BHMR um
frumvörp um skattkerfisbreyting-
ar ásamt greinargerð hagfræðings
samtakanna. Samþykktin og
greinargerðin fara hér á eftir i
heild:
Stjóm BHMR er hlynnt stað-
greiðslukerfi skatta en telur að þær
viðamiklu breytingar sem jafnframt
eru boðaðar með fyrirliggjandi frum-
vörpum þurfí meiri undirbúning,
rannsóknir og kynningu en gert er
ráð fyrir. Stjóm BHMR varar við of
mikilli fljótfæmi við kerfisbreytingar
og minnir á vandkvæði nýja hús-
næðislánakerfísins í því sambandi.
Stjóm BHMR óskaði í janúar 1985
eftir upplýsingum um tekjuskatts-
greiðslu háskólamenntaðra ríkis-
starfsmanna og hlutdeild þeirra í
heildartekjusköttum. Þrátt fyrir
ítrekaðar beiðnir hafa engin svör
bonst.
Áður en samþykktar eru breyting-
ar á tekjuskattskerfi einstaklinga,
^þurfa jöfnunaráhrif þess með tilliti
til tekna, ijölskyldustærðar, aldr.rs
og starfs skattgreiðanda að liggja
fyrir. Engin ástæða er til að breyta
tekjuskatti launamanna meðan ekki
liggja fyrir tillögur um breytingar á
skattlagningu fyrirtækja, ijármagns-
tekna og eigna.
Stjóm BHMR telur að eðli málsins
samkvæmt sé heppilegast að koma á
staðgreiðslukerfí skatta nú, en bíða
með aðrar breytingar á skattakerfinu
þar til heildarendurskoðun liggur fyr-
. ir, með nauðsynlegum upplýsingum
um núverandi fyrirkomulag og áhrif
fyrirhugaðra breytinga.
Stjóm BHMR leggur áherslu á
eftirfarandi stefnumið í skattamálum:
1. BHMR leggur áherslu á að allt
skattakerfið verði endurskoðað
með það að markmiði að draga
úr skattsvikum og auka jöfnuð
með hliðsjón af tekjum, eignum
og þörfum Qölskyldunnar.
2. BHMR mótmælir þungum tekju-
skatti á launatekjur meðan
flármagns- og eignaskattar eru
mjög litlir. BHMR telur að afnema
beri sérsköttun á launafólki.
3. BHMR telur að ríkisstarfsmenn
beri í dag verulegan hluta tekju-
skatta launamanna, einkum
háskólamenntaðir ríkisstarfs-
menn. Ástæður þess eru m.a.:
ríkið er bæði launagreiðandi og
skattheimtuaðili,
aðrir launagreiðendur gefa ekki
upp fullar tekjur og/eða veita
starfsmönnum önnur ígildi launa
sem ekki koma til skattlagningar,
margir geta skammtað sér tekjur
eftir hagkvæmustu leiðum miðað
við skattareglur hveiju sinni.
Greinargerð hagfræðings BHMR
til stjómar BHMR vegna frum-
varpa um breytingar á skatta-
lögum.
Meginatriði í nýjum skatta-
framvörpum:
1. Tekjuskattur launamanna fest-
ur í sessi í stað afnáms hans.
Það hefur verið yfirlýst stefna
fjármálaráðherra sjálfstæðis-
manna að afnema beri tekjuskatt
af launatekjum. Yfirlýsingar hafa
komið um að afnema þennan sér-
skatt á launamenn í áföngum.
Með þessu frumvarpi er gengið í
allt aðra átt: verið er að festa
tekjuskatt af launatekjum í sessi
í stað þess að minnka hann eða
fella niður.
Það veldur félagsmönnum BHMR
vonbrigðum.
2. Skattakerfisbreytingar í skjóli
staðgreiðslukerfisbreytingar.
í kynningum á frumvörpum vegna
skattalagabreytinga er lögð
áhersla á að megintilgangurinn
sé að koma á staðgreiðslu skatta
og vitnað til þess að þetta sé í
samræmi við kröfur launafólks í
landinu.
Með fyrirliggjandi frumvörpum er
ekki aðeins komið á staðgreiðslu-
kerfi tekjuskatts launamanna
heldur gerbreytt öllu skattkerfi
vegna tekna launamanna með
ófyrirséðum afleiðingum á skipt-
ingu skattbyrðar og velferðar í
þessu landi. Sýnist sem verið sé
að gerbreyta skattkerfinu — svo
lítið beri á — í skjóli þess að verið
sé að koma á eftirsóttu stað-
greiðslukerfí.
Það er verið að koma í gegn meiri-
háttar skattkerfísbreytingum og
vitnað til breiðrar samstöðu launa-
manna í landinu enda þótt sú
samstaða sé um allt annað mál,
þ.e. staðgreiðslu. Sú skoðun að
skattkerfisbreyting sé forsenda
staðgreiðslukerfísins er röng. Nú-
verandi skattkerfí er að mestu
framkvæmanlegt þrátt fyrir setn-
ingu laga um staðgreiðslu enda
mun í báðum tilvikum þörf á eft-
irá leiðréttingum.
3. Heildarendurskoðun á skatt-
kerfi snúið í endurskoðun á
skattkerfi launamanna án þess
að létta skattbyrðar þeirra.
Fjármálaráðherra skipaði í nóv-
ember sl. nefnd til að endurskoða
skattkerfið m.t.t.
(1) einföldunar skattkerfis,
(2) skattlagningar á eignatekjur
og samhengi þess og eigna-
skatts,
(3) skattlagningar fyrirtækja, og
(4) staðgreiðslu skatta.
Nefndin hefur aðeins skilað af sér
hugmyndum um staðgreiðslu
tekjuskatta launamanna eftir ger-
breyttum forsendum en alls ekki
gert neinar tillögur um breytingar
á sköttun eigna, eignatekna eða
fyrirtækja.
Það var skilningur BHMR að
nefndin hafi átt að skoða heildar-
skattkerfið með það í huga að
tekjuskattur á launamenn félli nið-
ur í áföngum og flyttist á aðra
skattstofna, einkum telqur fyrir-
tækja og íjármagnseigenda.
Niðurstaða nefndarinnar er allt
önnur og veldur félagsmönnum
BHMR vonbrigðum.
Þessi endurskoðun á skattkerfí
launamanna varðar einkum stofn
skattskyldra tekna launamanna,
frádráttarliði, skattstigann,
breytta sköttun sjómanna og lang-
skólagenginna, og breytta sköttun
húsnæðiskaupenda og breytt við-
horf til fjölskyldusköttunar. Sem
sagt skattkerfisbreytingarnar
taka til flestra grundvallaratriða
í tekjuskattskerfínu auk þess sem
form skattlagningar breytist
þannig að tekjuskattur, útsvar og
önnur gjöld sem áður höfðu mis-
munandi stofna og prósentu eru
nú tekin af sama stofni með einni
prósentu.
4. 1. Um breyttan skattstofn:
Kostnaður talinn til launa.
Samkvæmt 5. gr. staðgreiðslu-
lagafrumvarpsins telst til launa
hvers konar endurgjald fyrir vinnu
og má segja að í viðbót við eldri
útsvarsstofn sé nú bætt nokkrum
kostnaðartengdum liðum eins og:
ökutækjastyrkjum, dagpeningum,
o.fl. Um leið eru felldir niður allir
frádráttarliðir. Þannig er lagt að
jöfnu laun eða hvers kyns ígildi
launa og svo endurgreiddur kostn-
aður sem launamenn hafa lagt út
fyrir fyrirtæki sem þeir starfa
fyrir.
Ef dagpeningar eða ökutækja-
styrkir hafa þjónað starfsmönnum
einkafyrirtækja sem launaupp-
bætur þá má ljóst vera að fyrir-
tækjum er í lófa lagið að koma
slíkum greiðslum með öðrum
hætti til starfsmanna sinna. Hvað
varðar starísmenn ríkisins þá er
ljóst að kostnaður ríkisins af
ferðalögum starfsmanna verður
miklu meiri ef fjármagna á hann
með innkaupum á ríkisbifreiðum
vegna uppsagna á aksturssamn-
ingum starfsmanna, :neð reikn-
ingsgreiðslum fyrir ferðalög
starfsmanna og allt það batterí
sem þarf til að yfirfara og greiða
slíka reikninga. Þetta vita starfs-
menn íjármálaráðherra sem
þekkja eldra fyrirkomulag þessara
mála.
Með þessu hefur skattstofninn
verið einfaldaður en jafnframt
gerður miklu ósanngjamari ef
skattborgurum er ætlað að greiða
skatt af útlögðum kostnaði fyrir
fyrirtæki.
4. 2. Um breyttan skattstofn: Nið-
urfelling frádráttarliða.
Helstu frádráttarliðir gildandi
skattalaga eru húsnæðiskaupa-
frádráttarliðir vegna vaxta- og
verðbótakostnaðar, sjómannafrá-
dráttur (10%), námsfrádráttur,
giftingarfrádráttur og persónufrá-
dráttur auk annarra smærri liða.
Engir frádráttarliðir eru í nýja
kerfínu. Hins vegar eiga sérstakar
bótagreiðslur að koma til fyrir þá
sem kaupa í fyrsta sinn = hús-
næðisafsláttur, sérstakur sjó-
mannaafsláttur = 150 á
úthaldsdag, og afsláttur einstakl-
ings = 11.500 á mánuði. Auk
þessa bótakerfis eru einnig bama-
bætur með óbreyttu sniði.
Þetta hljómar e.t.v. einfalt að setja
upp bótakerfí af þessu tagi í stað
SAMBAND íslenskra sveitarfélaga
hélt sinn 41. fulltrúaráðsfund í
hótelinu í Borgarnesi um helgina.
Alexander Stefánsson félagsmála-
ráðherra og Birgir Isleifur
Gunnarsson alþingismaður ávörp-
uðu þingið. Helsta mál þingsins var
staðgreiðslukerfi skatta og skatta-
lagabreytingar.
Björn Friðfinnsson, formaður
sambandsins, setti þingið og sagði
hann í setningarræðunni að þingið
hefði verið boðað nokkru fyrr en
áætlað var vegna nýframkomins
frumvarps til Iaga um staðgreiðslu
skatta og fylgifrumvarpa þess.
Hefði tilkoma þessa staðgreiðslu-
máls borið brátt að í þetta skiptið,
oft hefði verið um það fjallað og
tvívegis áður hefðu verið flutt
frumvörp um staðgreiðslu opin-
berra gjalda.
Síðan sagði Bjöm: „Það stað-
greiðslukerfi, sem nú er gerð tillaga
um er í verulegum atriðum frábrugð-
ið fyrri tillögum og tengist það meiri
einföldun á skattalögum, en áður
hafa verið uppi hugmyndir um. Lagt
er til að einföldunin verði m.a. keypt
því verði, að tekjuskattþrep verði
aðeins eitt og innheimtuprósenta út-
svars sé hvarvetna hin sama. Síðar-
talda atriðið þurfa sveitarstjómar-
menn að athuga vandlega, en það
felur óneitanlega í sér þá hættu, að
sjálfstæði sveitarfélaganna hvað
varðar tekjuöflun sé skert. Kemur
það m.a. fram í þeim tölum, sem
talsmenn ríkisins hafa látið frá sér
fara, þar sem þeir eru famir að til-
kynna hver muni verða innheimtupró-
senta útsvars á næsta ári.
Þá virðast nú gleymdar í bili þær
tillögur, sem fram komu í áliti nefnd-
ar, er fjallaði um breytingar á lögum
um tekjustofna sveitarfélaga, en til-
lögur þessar sendi félagsmálaráð-
herra til umsagnar sveitarstjóma. á
sl. sumri. Þar var m.a. gert ráð fyrir
að álagningarprósenta útsvars verði
þeirra frádráttarliða sem áður
vom, ef markmiðið er aðeins að
einfalda kerfíð. En þessar breyt-
ingar fela í sér verulegan tilflutn-
ing á skattbyrðinni.
4.3. Með niðurfellingu vaxtafrá-
dráttar vegna húsnæðisöflunar er
vikið frá þeirri grundvallarreglu
fyrri laga að taka tillit til fyöl-
skyldustærðar við jöfnun hús-
næðiskostnaðar. Það hefur jafnan
verið meginmarkmið skattkerfís-
ins með ívilnunum vegna hús-
næðiskostnaðar að auka
möguleika bamaflölskyldna til að
geta búið í húsnæði sem hæfir
fjölskyldustærðinni. Hið nýja fyr-
irkomulag með húsnæðisbótum í
stað vaxtafrádráttar tekur ekki
mið af þörfum ijolskyldunnar í
húsnæðismálum. Þannig fá minni
fjölskyldur hlutfallslega meiri að-
stoð í gegnum skattakerfið. Hér
er enn einu sinni verið að vega
að bamafjölskyldunni en í hinu
nýja húsnæðislánakerfi sem tók
gildi hinn 1. september sl. var
hætt að miða lánsfjárhæð við fjöl-
skyldustærð.
Húsnæðisbætur eingöngu til
þeirra sem em að eignast sína
fyrstu íbúð er einnig á skjön við
hið dæmigerða ferli fjölskyldunnar
á húsnæðismarkaðnum. Skortur á
alfarið ákvörðuð af sveitarstjómum
á sama hátt og er á öðmm Norður-
löndum. Ákvæði fmmvarpsins um
innheimtu og skil gjalda virðast
þarfnast úrbóta við og fráleitt er það
ákvæði að leggja til sérstaka skatt-
heimtu ríkisins á sveitarsjóði í því
skyni að standa undir kostnaði þess
af framkvæmd staðgreiðslulaganna."
Þá ræddi Bjöm um þau nýmæli
sem fmmvarp um framhaldsskóla
fæli í sér fyrir sveitarfélögin, en það
fmmvarp hefur verið lagt fram á
Alþingi til kynningar. Síðan gat Bjöm
um stofnun héraðsnefnda sem eiga
að taka við verkefnum sýslunefnda
innan skamms. Sagði Bjöm að nauð-
synlegt væri að samræma ákvæði um
stofnun héraðsnefndanna, því sveit-
arstjómarmenn myndu á næstunni
fá að glíma við það verkefni að koma
þeim á fót.
Að lokum sagði Bjöm: „Á þessum
vetri hefur sambandið deilt við ríkis-
valdið um skerðingu á framlögum til
Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga en niður-
staðan varð enn stórkostlegri skerð-
ing á Jöfnunarsjóði en áður. Er því
ekki að neita, að þetta mál hefur
mjög spillt fyrir samskiptum ríkis og
sveitarfélaga og m.a. vakið upp tor-
tryggni, sem kann að endurspegla
afstöðu sveitarstjóma til þeirra
skattalagabreytinga, sem nú eru
áformaðar."
I ávarpi Alexanders Stefánssonar
félagsmálaráðherra kom m.a. fram
að verulegur skriður væri kominn á
sameiningu sveitarfélaga og unnið
væri skipulega að því að sameina þau
sveitarfélög sem hefðu færri íbúa en
50 og gerði hann sér vonir um að
því yrði lokið að mestu á þessu ári.
Sagði ráðherra að á nokkmm stöðum
færi nú fram athugun á að sameina
mörg sveitarfélög á samliggjandi
svæðum. Lengst væm þau mál kom-
in í Austur- Barðastrandarsýslu og
yrði atkvæðagreiðsla þar um samein-
inguna um miðjan mars.
lánsfjármagni hefur leitt til að
fólk almennt hefur þurft að fikra
sig áfram í áföngum í hæfilegt
húsnæði. Ungt fólk sem hefur
byijað smátt á síðastliðnum ámm
og á enn eftir að fíkra sig áfram
í stærra húsnæði vegna fjölskyldu-
stærðar er með nýja fyrirkomulag-
inu útilokað frá þeirri aðstoð sem
foreldrar þeirra (verðbólgukyn-
slóðin) nutu svo ríkulega. 55.000
króna húsnæðisbætur samsvara
hugsanlega um 200.000 króna
vaxtafrádrætti fyrir húsnæðis-
kaupanda með tekjur á bilinu
700—900.000 krónur. Sá sem fær
fullt lán húsnæðisstofnunar fær
2,3 miljónir á 3,5% vöxtum og
vaxtakostnaður hans er rúm 80
þúsund á ári sem vex með verð-
bólgu. En sá sem hefur tekið yfír
1 milljón á kjömm húsnæðisstofn-
unar og skuldar 1,5 milljónir á
6,5% vöxtum er kominn í 132
þúsund króna vaxtakostnað.
Langstærsti hluti frádráttar hús-
næðiskaupenda eftir 1982/83
hefur þó verið vegna skammtíma-
skulda og verðbótaþáttar sem hér
er undanskilinn, enda örðugt að
spá fyrir um hann. Af þessu má
vera ljóst að nýja kerfíð flytur
húsnæðisniðurgreiðslu frá þeim
sem fjármagna húsnæði eftir
fyrstu húsnæðisölu til þeirra sem
em að kaupa fyrsta húsnæði sitt.
Þetta bitnar illa á bamaflölskyld-
um sem hafa farið út í að stækka
við sig með vaxandi fjölda og aldri
bama.
4.4. Sjómannafrádrátturinn er felld-
ur niður sem 10% frdráttur, þ.e.
tekjubundinn frádráttur og breytt
í frádrátt sem miðar við sóknar-
daga, þ.e. fjölda lögskráningar-
daga. Þetta gæti falið í sér
vemlega breytingu á skattbyrði
sjómanna sem flytti skattbyrði frá
tiltölulega telq'ulitlum sjómönnum
Þá ræddi ráðherra um breytta
verkaskiptingu milli ríkis og sveitar-
félaga og sagði tillagna að vænta um
næstu mánaðamót frá nefndum sem
fjölluðu um þau mál. Kvaðst ráðherra
ekki vilja upplýsa mikið um störf
þessara nefnda en hann gæti þó sagt
að tillögumar fælu í sér mikinn flutn-
ing verkefna frá ríki til sveitarfélaga
og breytinga á fjárhagslegum sam-
skiptum í samræmi við þann verk-
efnaflutning.
Að lokinni ítarlegri kynningu ráð-
herrans og Indriða H. Þorlákssonar,
skrifstofustjóra í fjármálaráðuneyt-
inu, á fmmvarpinu um staðgreiðslu-
kerfi skatta og skattalagabreytingar
urðu miklar umræður og ijölda fyrir-
spuma var beint til Indriða. Óttuðust
margir fundarmanna m.a. að þessar
breytingar kæmu illa niður á smærri
sveitarfélögum þar sem flestir íbú-
anna hefðu undir skattleysismörkum
í laun. Kom fram í slíkum tilvikum
myndi ríkið greiða útsvör til sveitarfé-
laganna fyrir þá aðila sem væm innan
skattleysismarka.
í skýrslu Loga Kristjánssonar, for-
stöðumanns Tölvuþjónustu sveitarfé-
laga, kom fram að 1980 nýttu 20
sveitarfélög sér' Tölvuþjónustuna en
í dag væri 71 sveitarfélag sem nýtti
sér eitt eða fleiri þeirra sjö tölvukerfa
sem að Tölvuþjónustan ætti eða hefði
sölurétt á. Einnig kom fram að öll
sveitarfélög sem væm með yfir 1.000
íbúa væm komin með eigið tölvu-
kerfí. Þetta hefði í för með sér að
breyta þyrfti hugbúnaðinum fyrir
fleiri gerðir tölva, samhliða því sem
ný kerfi væm smíðuð. Þá sagði Logi
að í dag væm aðeins 7% sveitarfélaga
ekki með tölvuunnið bókhald.
í lok fundarins skiluðu nefndir
áliti. í áliti héraðsnefndar segir:
„Fundurinn beinir því til viðkomandi
sveitarstjóma samanber ákvæði
sveitarstjómarlaga að helj'a nú þegar
undirbúning að störfum héraðs-
nefnda sé umfjöllun ekki hafin um
Skattalagabreytingar ræddar á fundi fulltrúa-
ráðs Sambands íslenskra sveitarfélaga:
------------------.... ____o
Hætta á að breyting-
arnar komi illa niður á
smærri s veitarfélögum
Bonramesi. ^ *