Morgunblaðið - 25.02.1987, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. FEBRÚAR 1987
Desemberdagar í New York VI
AFSÖFNUM
OG SÝNINGUM
Brookly n-safnið
EftirBraga
Asgeirsson
í þessum tvískipta pistli, sem
markar lok frásagnar minnar af
hinum viðburðaríku dögum í
New York, segi ég í knöppu
máli frá flakki okkar félaga á
milli safna og sýninga. Eftir er
þá grein um söfn í Fíladelfíu og
heimsókn á eitt aðalgallerí New
York-borgar.
Hér vil ég leggja áherslu á sýn-
ingarsalina, en afgreiði nokkur
merkissöfn í leiðinni.
Það er réttast að bytja á
Frich-safninu, því einstæða safni
við miðju Central Park, sem fram-
kallar jafnan sterka útþrá í manni,
er hugurinn reikar um sali þess.
Það er ekki aðeins að safnið sé
perla, heldur hefur það algera sér-
stöðu í New York-borg og ber að
skoðast af öllum unnendum málara-
listar, er borgina heimsækja.
Sérstaða safnsins er fólgin í því,
að það er allt verk eins manns,
Henri Clay Frichs (1849-1919),
koks- og stáliðnaðarhöndlara frá
Pittsburgh. Hann lét teikna hina
reisulegu byggingu árið 1913 og
innrétta sem heimili og safn og tók
það einungis eitt ár. Frich hafði frá
unga aldri verið gagntekinn áhuga
á myndlist og listiðnaði og var hald-
in óslökkvandi söfnunarástríðu.
Arfleiddi svo New York-borg að
svo til öllu saman með þeim tilmæl-
um, að almenningur og listáhuga-
fólk nyti góðs af „til eflingar og
framgangs rannsóknum á sviði fag-
urra lista".
Safnið rúmar ekki einungis mikið
úrval 14.-19. aldar málverka, held-
ur einnig höggmyndir, teikningar,
húsgögn, postulín, glerungsverk frá
Limonges, gólfteppi og silfur.
Á staðnum fær gesturinn og inn-
sýn í hámenningarlegt heimili
bandarísks auðjöfurs, svo sem þau
gátu fegurst verið, og þá áráttu
margra slíkra að leita ákaft til
gamla heimsins um aðföng.
Er ég heimsótti safnið fyrir rúm-
um tveim áratugum, var þar
Indíána-safnið
slangur fólks, en núna var þar stöð-
ugur straumur áhugasamra gesta,
er skoða hlutina vel og lengi. Það
er athyglisverðasta breytingin, því
að áður létu flestir sér nægja að
koma á staðina og leita uppi einstök
fræg verk.
Safnið var opnað árið 1935, og
ég held, að hin mikla aðsókn sé til-
tölulega nýlegt fyrirbæri, en þó
aðeins upphafíð og að hún eigi eft-
ir að aukast og nýtæknin að miðla
heiminum af þessum fjársjóðum,
sem öðrum.
Það var grein frá New York eft-
ir Valtý Pétursson, er fyrst vakti
athygli mína á þessu safni, sem
annars hefði sennilega farið fram-
hjá mér í fyrstu heimsókn minni til
heimsborgarinnar og verð ég hon-
um ætíð þakklátur fyrir. Safnið fær
nú hæstu stjömugjöf í uppslátt-
arbæklingum og það til jafns við
stóru söfnin, sem em gríðarleg
meðmæli fyrir listasmekk Henry
Clay Frichs, sem hér hefur reist sér
óbrotgjaman minnisvarða. Og ekki
sakar að minnast á, að í miðri safn-
byggingunni er kæligarður með
marmaragólfí, hitabeltisgróðri,
smátjöm og gosbrunni, sem kemur
í góðar þarfír í hitunum á sumrin
og er ávallt augnayndi og gott at-
hvarf til að hvfla lúin bein. Um
safnið sjálft er óþarft að íjölyrða,
— hér em úrvalsmyndir eftir Tiep-
olo, Tintoretto og Titian, Vermeer,
Guggenheim-safnið
Veronese, Whistler, Turner o.fl. o.fl.
Þetta safn varð til á tímum, er
menn keyptu myndlist af ást og
hrifningu, og um leið vom það
mestu uppgangstímar bandarískrar
menningar á öllum sviðum, er mddu
tæknibyltingunni braut.
— Að sjálfsögðu var hið fræga
Guggenheim-safn heimsótt, en það
safn er öldungis óþarft að kynna,
svo þekkt sem það er. Að auki var
það svo til allt undirlagt mikilli sýn-
ingu á verkum Kocoschka, er olli
okkur miklum vonbrigðum, þótt
ágæt verk væm innan um. Þó er
það vissa mín, að hér hafí safnið
sjálft átt stóran hlut að máli sem
var vísast óheppilegur rammi fyrir
myndir meistarans. Það er til frá-
sagnar, að meðan við vomm á
safninu, skoðaði það einhver merk-
iskona, og var hverri hæð á fætur
annarri lokað, meðan hún og fylgd-
arlið stóðu við þar, og það ruglaði
mjög athafnafrelsi annarra gesta
og fór mjög í fínu taugarnar á
Tryggva Olafssyni, almúgamanni
nr. I.
í bóksölu safnsins uppgötvaði
Sigurður Örlygsson splunkunýja
útgáfu (1986) af nútímalistasögu
Hjörvarðs Ámasonar (H. H. Árna-
son) og sagði okkur Tryggva þær
fréttir, að búið væri að breyta miklu
og m.a. þurrka út íslenzka kaflann.
Hann var nú aldrei mikill né merki-
legur, en ef rétt er, ber að athuga
það nánar — hugðist því kaupa
níðþunga bókina seinna um daginn,
einungis vegna þessa, en hún fékkst
svo hvergi annars staðar.
Minnisstæðast frá þessu útlits-
fallega safni vom nokkrir tréskúlpt-
úrar eftir Constantin Brancusi, —
hef alltaf haft mætur á þeim mikla
listamanni og ekki minnkaði hrifn-
ingin eftir aukin kynni mín af
verkum hans í Ameríku.
Eitt er víst og það er, að því fer
fjarri, að allar tegundir mynda njóti
sín á safninu og eitthvað þykir
manni það snubbótt og vélrænt að
ganga þessa hringganga frá efstu
Karlakórinn Þrestir;
Afmælistónleikar í
Hafnarfj arðarbíói
TÓIMLIST
Ragnar Björnsson
Friðrik Bjamason tónskáld
stofnaði Karlakórinn Þresti 19.
febrúar fyrir 75 ámm, segir í
söngskrá kórsins. Samkvæmt
upptalningu á söngstjómm kórs-
ins og stjómandatímabilum
þeirra virðist kórinn hafa starfað
óslitið þennan tíma allan. í tilefni
þessa merku tímamóta mun kór-
inn hyggja á tónleikaferð til
Evrópu á sumri komanda.
Fjörutíu og þrír söngmenn
fylltu raðir kórsins á tónleikunum
en stjómandi kórsins er Kjartan
Siguijónsson. Einsöngvari með
kómum að þessu sinni var Krist-
inn Sigmundsson og píanóleikari
Bjami Jónatansson.
Það hefur verið nokkur tíska
og jafnvel hálfgerð árátta hjá
sumum íslenskum tónlistarmönn-
um að reyna að lyfta örlítið
sjálfum sér á kostnað karlakórs-
söngs. Undirritaður hefur aldrei
séð þessa menn hækka mikið í
sessi við þá iðju sína, enda
kannski aldrei skilið rök þeirra,
sem era þau helst að um sam-
kynja raddir sé að ræða og
möguleikamir því takmarkaðir
til listsköpunar. En öll hljóðfæri
hafa sínar takmarkanir og því
standast þessi rök illa. Víst skal
ég viðurkenna að góð sinfóníu-
hljómsveit töfrar mig meira en
önnur samsetning hljóðgjafa
þegar vel er gert en sú samsetn-
ing er Iíka leiðinlegri en sæmileg
popp-grúppa þegar aðeins sæmi-
lega er gert. Strokkvartett er
skipaður samkynja röddum og
fyrir þá samsetningu hafa verið
skrifaðar margar skærastu perl-
ur tónbókmenntanna. Flautan,
túban og öll hljóðfærin þar á
milli era ekki rismikil hljóðfæri
fyrr en góður maður blæs í þau.
Vandi karlakóranna er kannski
tvíþættur, annars vegar að hika
um of við að ráðast í þau erfiðu
verkefni sem skrifuð hafa verið
fyrir karlakóra svo og að nýta
sér of lítið samtímatónskáld við
öflun nýrra verkefna. Hinn vand-
inn er að erfítt er að manna
karlakór svo að vel sé. Raddsvið
karlakórsins er oft nær því fyrir
ofan og neðan það mannlega.
Karlakórinn þarf tenóra sem
syngja á raddsviði sem segja má
að sé óeðlilegt röddinni og þeir
þurfa bassa sem geta sungið
langt niður fyrir það sem ein-
söngvara væri nokkra sinni ætlað
og til þess hvoratveggja þarf
ákveðna raddtækni. Þegar þessi
mannskapur er fundinn er hægt
að byija að gera sér vonir um
listrænan flutning. Sem fyrr seg-
ir er þessi hópur vandfundinn og
því era aðeins til fáir veralega
góðir karlakórar. Þar sem þeir
fyrirfínnast, eins og t.d. í Skand-
inavíu, hafa þeir verið stór og
atkvæðamikill þáttur í tónlistar-
og menningarlífi. Mitt álit er að
svo hafí einnig verið á íslandi.
Það er hins vegar e.t.v. rann-
sóknarefni hversu víða karlakór-
ar era starfandi á landinu.
Blönduðu kóramir eiga í erfið-
leikum vegna vöntunar á karla-
röddum, þar sem valið er þó
miklu auðveldara vegna þess að
raddsvið blandaða kórsins liggur
nær talröddinni, en samtímis er
varla svo fámennt sveitarfélag
til að ekki sé þar starfandi karla-
kór.
í söngskrá Þrasta stendur að
„markmið kórsins sé m.a. að efla
tónlistarlíf meðal félagsmanna
sinna og annarra Hafnfírðinga".
Af undirtektum áheyrenda á af-
mælisdaginn mátti heyra að þeir
kunnu að meta starf kórsins og
nutu vel söng hans, en kórinn
söng m.a. þijú lög eftir fyrsta
söngstjóra sinn, Friðrik Bjama-
son.
Ekki var ætlunin að skrifa
hefðbundna gagnrýni á þessum
merku tímamótum kórsins, en
ég leyfí mér þó að ráðleggja kór-
félögunum sem mesta raddþjálf-
un þar til stigið verður um borð
í flugvélina í júnímánuði. Af-
mælisóskin til kórsins er að hann
verði ekki húsnæðislaus á 76.
árinu. Hann á annað skilið.