Morgunblaðið - 25.02.1987, Blaðsíða 50
50
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. FEBRÚAR 1987
T
Þuríður Helga-
dóttir - Minning
Fædd 26. marz 1905
Dáin 16. febrúar 1987
í dag kveðjum við ömmu okkar
í hinsta sinn. Þegar hugurinn leitar
til baka rifjast margt upp í sam-
skiptum okkar bamabamanna við
ömmu Þurí sem við viljum þakka.
Amma fylgdist með högum okkar
allra af miklum áhuga. Hún tók
ríkan þátt í gleði okkar þegar allt
gekk vel og var okkur líka styrkur
þegar erfiðleikar steðjuðu að. Hún
var mjög metnaðargjöm fyrir hönd
okkar allra og vildi aðeins það besta
fyrir okkur. En jafnframt tók hún
okkur eins og við emm.
Þó að yfirbragð ömmu væri
stundum alvarlegt þá vissu allir sem
hana þekktu að mikil hjartagæska
og blíða bjó undir. Það þurfti ekki
mikið til að fá ömmu til að brosa.
Það hýmaði ávallt yfir henni þegar
hún fylgdist með bamabamaböm-
um sínum enda sóttist hún eftir því
að vera sem oftast í návist þeirra.
Og þeim fannst líka gott að vera
hjá langömmu sinni.
Amma var alla tíð mjög gjafmild.
Að okkur krökkunum laumaði hún
oft sælgæti eða peningum. Síðustu
árin fengu bömin okkar að njóta
þessarar sömu gjafmildi. Þegar af-
mæli var í vændum var hún farin
að hugsa um það með góðum fyrir-
vara hvað hún gæti gefið sem
mundi gleðja mest. Oft vom þetta
fallegar gjafir sem hún hafði búið
til sjálf.
Hún amma var falleg og virðuleg
kona sem við vorum öll stolt af.
Allt fram á síðustu stundu gekk
hún bein í baki og skýr í hugsun.
Þannig munum við minnast hennar.
Við kveðjum ömmu Þurí með mikl-
um söknuði en vitum að henni líður
nú vel hjá guði sínum, búin að yfir-
gefa þreyttan og slitinn líkamann.
Minningamar um hana munu hlýja
okkur um hjartarætur um ókomna
tíð. Barnabörnin
I dag verður til moldar borin
Þuríður Helgadóttir, fyrrum kenn-
ari á Seltjamamesi og ekkja
Sigurðar Jónssonar, sem lengi var
skólastjóri þar. Með Þuríði er horf-
inn af sjónarsviðinu enn einn fulltrúi
þeirrar kynslóðar, sem lifði og starf-
aði á þeim tíma, þegar Seltjarnar-
neshreppur og þá um leið
skólahverfi Mýrarhúsaskóla náði út
um eyjar og upp um sveitina ofan
Reykjavíkur. Þá vom börn send um
langan veg til skóla og þurftu því
stundum á nokkurri aðhlynningu
að halda, sem skólastjórahjónin
veittu þeim af velvilja og rausn.
Það var árið 1928, eða fyrir nær
sextíu ámm, sem Þuríður Helga-
dóttir fluttist á Seltjamames og
gerðist húsráðandi í Mýrarhúsa-
skóla, en í skólahúsinu var þá íbúð
skólastjóra. En auk þess að rúma
skólahald og fjölskyldu skólastjóra
fór fram margvísleg starfsemi önn-
ur í húsinu. Þar var funda- og
samkomusalur hreppsins og bóka-
safn Framfarafélagsins og þar vom
haldnar árshátíðir, jólatrésskemmt-
anir og guðsþjónustur ámm saman.
Mun skömngsskapur húsfreyju
brátt hafa komið í ljós við að stýra
og hafa umsjón með ýmiss konar
samkomuhaldi í skólanum. Hún
byrjaði einnig að miðla stúlkum af
þekkingu sinni á hannyrðum og
saumaskap og stundaði kennslu í
þeim greinum við Mýrarhúsaskóla
í nær þijá áratugi.
Ég átti þess kost fyrir skömmu
að rifla upp með Þuríði hvemig
skólahúsið, sem nú er nefnt Mýrar-
húsaskóli eldri, var nýtt áður fyrr
og þrátt fyrir háan aldur var enginn
vafi í frásögn hennar. Hún sá fyrir
sér, hvemig bömin komu til skóla
að morgni, söfnuðust saman fyrir
utan, gengu síðan inn í fata-
geymslu og þaðan til stofu eða í
leikfímisal, sem nú er raunar aðal-
skrifstofa Seltjarnarnesbæjar.
Skólastjóri kom síðan ofan af lofti
og kennslan gat hafist. Hún riijaði
einnig upp, hvemig útsýnið var úr
gluggunum hennar á efri hæðinni.
Þaðan sá hún út yfir Hrólfsskála-
melana fram eftir Nesinu og upp
Valhúsahæðina en líka yfir túnin í
Pálsbæ og Mýrarhúsum. Hún
minntist á hreppsveginn, sem lá
fram hjá skólanum og síðan beint
fram að Lækjamesi en tók síðar á
sig sveigju þá, þar sem nú byijar
Skólabraut. Segja má að hún hafi
séð þennan veg breytast úr kúagötu
í strætisvagnaleið. Þuríði þótti
greinilega vænt um að segja frá
þessum gamla tíma og átti frá hon-
um góðar minningar. Hún hafði
augljóslega strax talið sig kynnast
góðu fólki á Seltjamarnesi og festi
þar rætur.
Ég kynntist Þuríði fyrst fyrir
rúmum átján árum, en þá hafði hún
fyrir áratug misst mann sinn en
bjó við mikla rausn í húsi, sem hún
og Jón Grétar, sorur hennar, höfðu
reist örskammt frá Mýrarhúsa-
skóla. Þuríður var þá að undirbúa
brúðkaup yngstu dóttur sinnar og
gerði það með miklum myndarskap.
Þóttist ég sjá að þær færi kona sem
væri vön að stjóma og vera hlýtt,
en með nánari viðkynningu hafa
aðrir eiginleikar hennar orðið mér
mun hugstæðari. Ég hef á síðari
árum margsinnis átt þess kost að
hitta Þuríði Helgadóttur í hópi hinn-
ar stóra og einstaklega samhentu
fjölskyldu hennar og hef kunnað æ
betur að meta hreinskilni hennar
og traust viðmót og tel mig og íjöl-
skyldu mína hafa notið sannrar
vináttu hennar.
Kannski er hæpið að segja, að
héraðsbrestur verði, þó að kona á
níræðisaldri falli frá. En einhvem
veginn finnst mér hlutur Þuríðar
Helgadóttur hafi verið það mikill í
skóla- og félagslífí Seltiminga í
hálfa öld, að það megi kallast tíma-
mót, þegar hún er ekki lengur meðal
okkar. Heimir Þorleifsson
Þuríður Helgadóttir hreppstjóra-
frú í Mýrarhúsaskóla á Seltjarnar-
nesi lést 16. febrúar síðastliðinn.
Hún verður jarðsett frá Dómkirkj-
unni í Reykjavík í dag.
Þuríður Helgadóttir fæddist á
Stóra-Reykjum í Hraungerðis-
hreppi 26. mars 1905. Foreldrar
hennar vora Ólafía Kristrún Magn-
úsdóttir, fædd í Rauðarhól á
Stokkseyri 25. október 1881 og
Helgi Jónsson, fæddur á Stóra-
Reykjum 25. febrúar 1880, dáinn
11. maí 1941. Þau áttu saman fjög-
ur böm og var Þuríður elst. Hin
vora Sigrún, gift Bjama Sæmunds-
syni starfsmanni hjá Reykjavíkur-
höfn. Hann er látinn en Sigrún er
á lífí. Karlotta, fædd á Brún á
Stokkseyri 11. október 1907, dáin
17. janúar 1908, og Hálfdán, fædd-
ur í Beinateig á Stokkseyri 6. janúar
1908, bifvélavirkjameistari í
Reykjavík, látinn, kvæntur Þórdísi
Hansdóttur úr Hafnarfírði.
Þuríður átti þijú hálfsystkini:
Kristin Helgason bónda í Halakoti
í Flóa. Hann er látinn. Fjólu sauma-
konu, gifta í Reykjavík og Helgu
húsfreyju á Selfossi.
Þuríður Helgadóttir ólst upp hjá
föðurbróðum sínum, Gísla hrepp-
stjóra Jónssyni á Stóru-Reykjum
og konu hans Maríu Þorláksínu
Jónsdóttur. Hún lærði venjulegan
bamaskólalærdóm eins og þá var
algengast. Þar bar fljótt á því, að
hún var óvenjulega námfús og var
mikið gefín fyrir bækur og átti sér-
staklega hægt með að læra.
Hún var sérstaklega ljóðelsk og
kunni skólaljóðin utan að. Hún las
mikið á unglingsáranum, sérstak-
lega fagurfræðilegar bækur, skáld-
sögur, leikrit og ljóðabækur. í raun
réttri las hún allt sem hún átti kost
á. Bóndi á næsta bæ, Páll Ámason,
var henni mjög hjálplegur í bókaút-
vegun, fékk meira að segja handa
henni bækur úr fjarlægum sveitum.
Ég man vel eftir því, þó ég væri
þá bam, að hún fékk að láni ljóð
Matthíasar og lærði á skammri
stund kvæðið Þorgeir í Vík utan
að og fór gjaman með það.
Mér þótti kvæðið heillandi og hef
ávallt haldið upp á það síðan.
Þuríður var hneigð og hænd að
öllum fénaði. Hún bar kennsl á
móðemi lambanna á haustin þegar
þau komu af fjalli, en á æskuáram
hennar var fært frá. Þetta var mik-
il skarpskyggni og þurfti til þess
glöggleika og minni.
Hún var afburða hestakona, fékk
gang úr hveiju hrossi og hafði lag
betra en nokkur annar á að sitja
ótemjur, jafnoki hennar við slíkt var
trauðlega á annarra færi. Þuríður
hefði sómt sér vel í húsfreyjustöðu
í sveit eins og ættmæður hennar í
marga ættliði. En örlögin era kyn-
leg og ráðstafa mörgu á annan veg
en samtíðarmönnum fínnst skyn-
samlegt.
Þuríður yfirgaf sveitina 18 ára
og fór til Reykjavíkur í vist til Sigur-
bjöms kaupmanns Þorkelssonar í
Vísi og konu hans Unnar Kjartans-
dóttur. Hún batt ótrúlega tryggð
við þau og fjölskylduna.
Þuríður giftist 24. júlí 1928 Sig-
urði Jónssyni frá Stöpum á Vatns-
nesi skólastjóra, hreppstjóra og
sýslunefndarmanni á Seltjamar-
nesi. Hann fæddist 2. maí 1893,
dáinn 18. febrúar 1959. Hann var
mikill félagsmálamaður og þekktur
um land allt sem skólamaður og
baráttumaður margskonar menn-
ingarmála. Þau áttu fjögur böm:
Jón Grétar, lögfræðing í Reykjavík,
fæddan 13. maí 1929, dáinn 21.
janúar 1982. Kona hans var Guð-
björg Hannesdóttir frá Hækilsdal.
Þau eignuðust íjögur börn. Margrét
Kristrún, fædd í Mýrarhúsaskóla
20. mars 1931, gift 18. júlí 1963,
Agústi skipstjóra á Seltjamamesi
Jónssyni. Helga Svala fædd í Mýr-
arhúsaskóla 30. júlí 1932, gift 8.
maí 1954, Þorbirni Karlssyni pró-
fessor við Háskóla íslands. Þau eiga
þijár dætur. Dóra, fædd í Mýrar-
húsaskóla 14. júlí, gift Guðmundi
Einarssyni forstjóra Skipaútgerðar
ríkisins. Þau eiga þijú böm.
Þuríður fóstursystir mín hefur
lokið miklu og löngu ævistarfi.
Hlutskipti hennar var að vera hús-
freyja á fjölmennu og erilsömu
skólaheimili þar sem heill upprenn-
andi æsku var iátin sitja fyrir öllu.
Þar var mörgu að sinna, mörgum
að leiðbeina, gefa öðram heilræði,
jafnt uppeldislega og við leik og
starf. Hún stóð öragg og föst í hlut-
verki sínu, vann að heill skólabam-
anna eins vel og unnt var. Ég hef
hitt mörg þeirra. Þau unna henni
af alúð og era þakklát í einu og öllu.
Seltjamameshreppur, eins og
hann var á þriðja og fjórða áratug
aldarinnar, var mjög sérkennilegt
sveitarfélag. Þar vora miklir höfð-
ingjar í fomum stíl, ríkir óðals-
bændur, skipstjórar, frægir
aflamenn, útgerðarmenn, góðir
bændur og stöndugir. Þar var sann-
ur höfðingsskapur í raun. Þuríður
kunni vel við sig í félagsskap við
þetta fólk. Það var kjami þjóðfé-
lagsins. Hún vann sér álit meðal
þess og traust þess kom fram í
raun, þegar hún missti manninn.
Seltimingar sýndu henni óvenju-
lega mikla rausn. Hún kunni líka
vel að meta það.
Ég kann margar sögur af við-
skiptum frænku og Seltiminga, sem
ekki rúmast í þessari grein, en verða
geymdar til betri tíma. Þar er hlut-
ur beggja til fremdar. Gott fólk er
alltaf fremst í sögu. Það er lögmál
lífsins.
Við leiðarlok er margs að
minnast, margs að sakna. Endur-
minningamar leita á hugann. Það
era hrannir hugans, falla hver í sitt
grip „sem straumur á átt eða fall
af fljótum frá fjalli til sævaróss".
Jón Gíslason
Kvöld eitt í septemberbyijun
1948 kom ég fyrst á heimili þeirra
skólastjórahjónanna Þuríðar
Helgadóttur og Sigurðar Jónssonar
í Mýrarhúsaskóla. Ég var full eftir-
væntingar og kvíða. Framundan var
ævistarfið sem ég hlakkaði til að
takast á við, en efaðist þó um hæfni
mína til þess.
Aldrei gleymi ég hvernig þessi
öðlingshjón tóku mér þetta kvöld
og hve gott var að ræða við þau
um starfíð sem beið mín. Frá þeirri
stundu reyndust þau mér sannir
vinir til æviioka.
Engan mann hef ég þekkt sem
gegndi jafnmörgum opinberam
trúnaðarstörfum og Sigurður gerði.
Það var með ólíkindum hve miklu
sá maður kom í verk. Að honum
látnum tók a.m.k. hálfur tugur
manna við störfum hans og í sumum
tilfellum var þar um fullt starf að
ræða.
Þuríður var mikil húsmóðir. Hún
var hamhleypa til allra verka og
Rigmor C. Magnús-
son — Minning
Fædd 17. október 1909
Dáin 17. febrúar 1987
Mig langar að minnast með nokkr-
um orðum tengdamóður minnar,
Rigmor Coch Magnússon, en útför
hennar fer fram frá nýju kapellunni
í Fossvogi í dag.
Ég kynntist henni fyrst árið 1966,
er ég kom inn í fjölskylduna. Var
mér tekið opnum örmum af þeim
báðum, Óskari og Rigmor. Komst
ég þá strax að raun um hversu
feiknamikil húsmóðir hún var, lá við
að mér félli allur ketill í eld og hugs-
aði að það væri ómögulegt að fara
í fötin hennar í þeim efnum.
Var það líf Rigmor og yndi að
bjóða vinum og kunningjum í matar-
boð og vora það lostætir réttir er
þá voru á borð bomir. Að máltíð lok-
inni fór hún gjaman með gesti sína
út í garð til að sýna þeim blómin,
en hún hafði mikinn áhuga á blóma-
rækt og fallegum hlutum. Hún var
mjög myndarleg í höndunum bæði á
pijón og saum. Vora það ófáir kjól-
amir sem hún útbjó á mig í gegnum
árin. Einnig óf hún teppi á vefstól
og saumaði út í heilu stólana.
Rigmor var skaprík manneskja,
hafði ákveðnar skoðanir og lét ekki
telja sér hughvarf. En hún hafði afar
stórt hjarta. Sí og æ var hún að út-
búa eða kaupa gjafír handa vinum
og kunningjum, svo ekki sé minnst
á rausn hennar við okkur. Vildi hún
okkur ætíð aðeins það besta. Brást
það ekki að hún var fljót að komast
að hvaða hluti okkur vanhagaði um
og útvegaði þá umsvifalaust, jafnvel
þótt þyrfti að sérpanta þá erlendis
frá. Eftir að við fluttum í sveitina
sendi hún okkur alltaf dagblöðin svo
við gætum fylgst með menningunni
í Reykjavík. I miðjum pakkanum var
alltaf eitthvað spennandi fyrir „lille
skatteme" og var mikill handagang-
ur við að nálgast það sem í miðjunni
var.
Rigmor var feiknarleg dugnaðar-
manneskja, sýnir það best hörku
hennar og dugnað að hún bjó ein í
4 ár eftir lát manns síns þrátt fyrir
versnandi heilsufar. Hún vildi um-
fram allt vera sjálfstæð og tókst
henni það til síðustu stundar, en hún
var aðeins 9 daga á sjúkrahúsi áður
en hún dó.
En það er dapurlegt til þess að
hugsa að okkur yngra fólkinu fínnst
við alltaf vera að sinna svo mikilvæg-
um hlutum og að við séum svo
ómissandi í lífsbaráttukapphlaupinu
að við sinnum ekki sem skyldi and-
legum verðmætum eins og að gæta
þess að sýna öðram næga umönnun
og hlýju fyrr en það er orðið um
seinan og orðið of seint að þakka.
„Far þú í friði
friður guðs þig blessi
hafðu þökk fyrir allt og allt.“
Tengdadóttir
Hún hét Rigmor Charlotte Koch
og fæddist í Danmörku 17. dag októ-
bermánaðar árið 1909. Foreldrar
hennar vora Christian Elof Koch og
Emmy Johanne. Faðir hennar var
hárskerameistari og starfaði jafnan
að iðn sinni í Kaupmannahöfn og
nágrenni, þar sem Rigmor ólst upp.
Einn bróður átti hún, Svend Áge.
Rigmor var vart nema unglingur,
er foreldrar hennar slitu samvistir
og faðir hennar gekk að eiga aðra
konu, en Rigmor bjó áfram með
móður sinni.
Ekki naut Rigmor annarrar skóla-
göngu en skyldunáms í æsku, en var
um hríð nemandi í æfingadeild kenn-
araskólans Jonstrap Seminarium,
þar sem kennaranemar stunduðu
kennsluæfíngar undir leiðsögn
reyndra kennara. Minntist hún jafn-
an leiðsagnar bæði kennara og nema
með hlýju. Voru þetta henni ógleym-
anleg ár.
Ekki var til siðs í Danmörku á
fyrstu áratugum aldarinnar, að
stúlkur frá fátækum heimilum legðu
stund á meiriháttar framhaldsnám.
Slíkt heyrði til undantekninga. Það
hefír mamma sagt mér sjálf. En ég
fullyrði að henni hefði reynst auð-
velt að ljúka prófi í löggiltri iðngrein.
Og vissulega stóð hugur hennar til
slíkra hluta, en henni var fjár vant,
og einnig bönnuðu heimilisástæður
öll áform um meiriháttar nám.
Hlutskipti Rigmor varð því, að
fara snemma að vinna fyrir sér.
Móðir hennar sá um heimilið, þegar
heilsan leyfði, en hún átti við lang-
varandi vanheilsu að stríða og lá
iðulega rúmföst. Þá varð Rigmor að
bætá á sig heimilisstörfum og
umönnun sjúkrar móður.
Aldrei liðu þær mæðgur skort, en
oft var fæðan fábreytt, stundum
ekki annað í matinn en kartöflur og
rúgbrauð með svínafitu í stað smjörs.
Rigmor vann löngum við sauma-
skap á þessum árum hjá tveim
þekktum dönskum fyrirtækjum í
fataiðnaði. Hún hóf fyrst störf hjá
Fonsbæk sem aðstoðarstúlka á
saumastofu, en varð síðar fullgild
saumakona hjá því fyrirtæki. Síðar
starfaði hún hjá Ilum um margra ára
skeið og lærði þar kjólasaum. Hún
þótti ágætur starfskraftur eins og
sagt er nú á dögum. Til að mynda
tók hún þátt í að sauma kjóla á
sjálfa drottningu Dana og Islend-
inga. Minntist hún þess stundum við
mig með stolti, þegar þessi ár bar á
góma.
1935 var mikið örlagaár í lífí Rig-
mor því að þann 13. október giftist
hún íslenskum manni, Óskari Magn-
ússyni frá Tungunesi í Austur-
Húnavatnssýslu.
Óskar hafði siglt til Kaupmanna-
hafnar árið 1934, þá nýorðinn
stúdent frá Menntskólanum á Akur-
eyri, og hóf þegar nám við Hafnar-
háskóla, fyrst í náttúrafræði, en síðar
í sagnfræði. Stofnuðu þau heimili
ytra, Óskar stundaði nám sitt, en
Rigmor vann fyrir þeim. Gestkvæmt
var hjá þeim, og af íslendingum
vöndu norðanmenn (stúdentar úr
Menntaskólanum á Akureyri) eink-
um komur sínar á heimili þeirra. Auk
þess störfuðu þau með íslendingafé-
laginu í Höfn.
Rigmor kom fyrst til íslands árið
1939, en það sumar vann Óskar
hérlendis. Dvaldi hún mikið í Tungu-