Morgunblaðið - 12.05.1987, Blaðsíða 51

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. MAI 1987
51
lyfjaflokkum og undirflokkum
þeirra. Upplýsingar um notkun á
einstökum lyfjum er hins vegar
trúnaðarmál framleiðenda og heild-
sala, enda er túlkun á þeim oft
mjög vandmeðfarin.
í tímariti Tryggingastofnunar
ríkisins, Félagsmál, eru árlega birt-
ar skýrslur um lyfjakostnað sjúkra-
samlaganna og er þar m.a. reiknað
út hver lyfjakostnaður er fyrir hvert
samlag á landinu og þá líka á hvern
íbúa. Þannig fæst samanburður á
samlögum og þar með landshlutum.
Lyfjanotkun mæld
í dagskömmtum
Norræna lyfjanefndin tekur sam-
an tölur um lyfjanotkunina á
Norðurlöndum og gefur út á nokk-
urra ára fresti í bók sem nefnist
Nordisk lakemedelsstatistik. Síðast
kom þessi bók út í apríl 1985 og
var um lyfjanotkunina 1981—1983.
Þessi bók er aðgengileg fyrir alla,
t.d. á bókasöfnum.
Meðaltöl af lyfanotkun
Meðaltalstölur hafa verið túlkað-
ar mjög fijálslega í lyfjaumræðum
undanfarið, t.d. að ef eitthvert land
eða landshluti er eitthvað yfir með-
altali í einhveijum lyfjaflokki þá
hljóti læknar í því landi eða lands-
hluta að ávísa alltof miklu af þeim
lyfjum.
Menn mega ekki gleyma að það
er margt sem hefur áhrif á notkun-
ina, t.d. tíðni sjúkdóma, aldursdreif-
ing sjúklinga, viðhorf lækna og
sjúklinga gagnvart lyfjanotkun,
menntun lækna, starfsreynsla
lækna, störf sjúklinganna, vinnnu-
álag lækna og sjúklinga, veðurfar
o.fl. Fyrst þegar öll þessi atriði sem
hafa áhrif á lyfanotkunina hafa
verið krufin til mergjar er hægt að
leggja mat á hvort of lítið eða of
mikið sé notað af einhveijum flokki
lyfja í einhveiju landi eða á land-
svæði.
Magalyf
Histamín-2 blokkarar, þ.e. lyf við
maga- og skeifugamarsárum, hafa
verið mikið til umræðu að undan-
fömu því þau eru meira notuð hér
á landi en í nágrannalöndunum. Á
siðasta ári nam notkun þessara lyQa
8% af heildarlyfjanotkuninni í pen-
ingum, en um 1% af þjóðinni notar
þessi lyf að meðaltali. í Banda-
ríkjunum heijar sjúkdómurinn á um
1,7% af fólki á hveiju ári og um
10% fólks fær hann einhvem tíma
á ævinni. Ekki hafa verið gerðar
nógu ítarlegar rannsóknir um tíðni
hans hér á landi.
Áður fyrr vora sjúklingamir oft-
ast skomir upp til að lækna þá, en
þetta hefur svo til lagst af, því
hægt er að halda sjúkdómnum niðri
með lyfjameðferð.
Flestum nægir að fara í lyfjakúr
nokkram sinnum á ári, en sumir
þurfa þó að vera stöðugt í lyfjameð-
ferð. Mánaðar lyQakúr kostar 2—5
þúsund krónur, en stöðug lyfjameð-
ferð kostar 12—29 þúsund krónur
á ári. Mjög mismunandi er hve iengi
sjúkdómurinn er virkur. Sumum
nægir að fara í lyfjameðferð nokkr-
um sinnum, en aðrir þurfa að vera
á lyfjum í mörg ár. Að meðaltali
kostar lyflameðferðin því nokkra
tugi þúsunda króna á sjúkling. Sé
sjúklingurinn skorinn upp lítur
dæmið þannig út: Uppskurðurinn
sjálfur kostar tugi þúsunda króna,
dagur á sjúkrahúsi u.þ.b. tíu þúsund
krónur, sjúklingurinn liggur á
sjúkrahúsi 2—3 vikur og er sfðan
nokkrar vikur að jafna sig með til-
heyrandi vinnutapi. Alls kostar
skurðaðgerðarmeðferðin því nokkur
hundrað þúsund krónur á sjúkling.
Ef menn ætla að dæma um hvort
of mikið sé notað af þessum lyflum
hér á landi miðað við önnur lönd
þá verður fyrst að gera heildarút-
tekt á tíðni og meðferð sjúkdómsins
í löndunum.
Sýklalyf
Sýklalyf hafa einnig verið mikið
tii umræðu því þau era meira notuð
hér á landi en á hinum Norðurlönd-
unum. í fyrra var notkunin um 12%
af heildarlyfjanotkuninni í pening-
um, en um 2,5% af þjóðinni era í
sýklalyfjameðferð að meðaltali.
Ekki era til samanburðartölur um
tíðni algengustu bakteríusýkinga á
Norðurlöndunum, en bent hefur
verið á að hið rysjótta veðurfar hér
á landi gæti aukið tíðnina. Sýkingar
í efri hlutum öndunarfæra era al-
gengar. Erfitt er að greina á milli
veira- og bakteríusýkinga á fyrstu
dögum sýkingarinnar og því er
stundum sent sýni í ræktun til að
skera úr um það. Ræktun tekur
nokkra daga og kostar um sex
hundrað krónur. Sumum finnst
þetta tímafrekt og óhagkvæmt og
því er eitthvað um að fólk sem fær
kvef er sett í sýklalyfjameðferð. Tíu
daga sýklalyfjameðferð kostar um
eitt þúsund krónur og sparar sjúkl-
ingnum um viku rúmlegu ef um
bakteríusýkingu er að ræða. Ef
veirasýking er á ferðinni þá hindrar
meðferðin mögulega bakteríusýk-
ingu í kjölfar veirasýkingarinnar.
Ef menn ætla að dæma um hvort
of mikið sé notað af sýklalyfjum
hér á landi miðað við önnur lönd
þá verður fyrst að gera heildarút-
tekt á tíðni og meðferð sýkinga í
löndunum.
Peningar og siðferði
Svo mikill einhæfur áróður gegn
lyfjanotkun hefur verið hafður í
frammi að undanfömu að hætta er
á að hagur sjúklinganna verði fyrir
borð borinn.
Sjúklingar eiga rétt á bestu með-
höndlun semm kostur er á og þar
er lyfjameðferð oft besta og ódýr-
asta meðferðin sem til er.
Ef mönnum finnst miklar fjár-
hæðir fara í lyf má geta þess að
íslendingar keyptu tóbaksvörar fyr-
ir um 2.200 milljónir króna á síðasta
ári, sem er um 30% hærri upphæð
en lyfjakostnaðinum nemur.
Kostnaður við heil-
brigðisþjónustu
Miðað við þá umfjöllun sem lyfja-
kostnaður hefur fengið í fjölmiðlum
mætti halda að lyfjakostnaður sé
helsti útgjaldaliðurinn í heilbrigðis-
þjónustunni.
Lyfjakostnaður er um 7% af út-
gjöldum til heilbrigðis- og trygg-
ingamála eins og sést í töflum 1, 2
og 3.
Lyíjakostnaður er um 10% af
útgjöidum til heilbrigðismáia eins
og sést í töflum 1, 2 og 3.
Lyfjakostnaður er um 4% af út-
gjöldum ríkisspítalanna eins og sést
í töflu 4.
Lyfjakostnaður er því einungis
lítið brot af þeim miklu fjárhæðum
sem fara til heilbrigðismála, en ef
jafngott skipulag og eftirlit væri
með öðram útgjöldum væri eflaust
hægt að spara stórar fjárhæðir.
Tafla 1
Heimild: Ríkisreikningar 1985
miiy. kr.
Heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytið 11.289
Þar af:
Tryggingast. ríkisins 7.850
Ríkisspítalar 1.898
St. Jósefssp., Landakoti 373
Fjórðungssjúkrahúsið á. Ak. 324
Héraðsl. og heilsugst. 163
Sjúkrahús og læknabúst. 190
Heilbrigðism., ýmis verkefni 38
Landlæknir 9
Hollustuvemd ríkisins 21
Annað 475
Tafla 2
Heimild: Félagsmál, tímarit
Tryggingastofnunar rikisins
nr. 55. Reikningar 1985:
Sjúkratryggingar. millj. kr.
Tekjuralls 4.415
Þar af: Framlag ríkissjóðs 3.855
Framlag sveitarfélaga 560
Gjöldalls: 4.428
Þar af: Sjúkratryggingad. 1.383
Þar af: Vistgjöld, ianglegust. 1.028
Dagvistun, sjúkrast. 111
Sjúkrakostn. erlendis 55
Hjálpartæki 102
Annað 87
Sjúkrasamlög 3.045
Þar af: Lækniskostn. 337
Tannlæknakostnaður 176
Sjúkrahússkostn., innl. 1.484
Sjúkrahússkostn., erln. 23
Lyfjakostnaður 797
Sjúkradagpeningar 94
Heimaþjónusta aldraðra 36
Annað 98
Slysatryggingar: Tekjur 133
Þar af: Iðgjöld 131
Endurkröfur 2
Gjöld 119
Þar af: Bætur 105
Annað 14
Tafla 3 Heimild: Árbók sveitarfélaga 1986 Gjöld sveitarfélaga 1984
Heilbrigðismál millj. kr. 114
Tafla 4 Heimild: Ríkisspítalar, ársskýrsla 1985 Gjöld, samtals millj. kr. 2.050
Launakostnaður 1.228
Viðhald, meiriháttar 24
Stofnkostnaður 67
Önnur rekstrargjöld 731
Þar af: Orkugjafar 42
Matvæli 111
Rannsóknarefni 50
Lyf.blóð 97
(Þar af lyf 81 mil(jón) Spítalavörar 70
Ferðir, uppihald 26
Akstur 28
Sérfræðiþj., verkkaup 43
Annað 264
Hvaða kostur
er bestur?
margnota rakvélar eru ódýrari en venju-
leg rakvélarblöð! Og hver ^BiC. rakvél dugar jaJbi-
lengi og eitt rakvélarblað.
Höfundur er lyfjafræðingur.
FararheiUj
ÍÐATRYGGMAFELAGANNA
STOP