Alþýðublaðið - 19.04.1932, Blaðsíða 3

ALÞVÐUBLAÐIÐ
3
Síérewtkariisss KreMger
' i v '■ ' I ,/
heílip kgí Sé til þeirra flokka, er feerjast
gegn verkalýðshreyfiiigiEniii.
Stokkhólmá, 18. apríl. U. P. FB.
Blaðið Social-Demökraten birtir
þá fregn, að sannast hafi af skjöl-
uim Kreugers, að hann hafi veitt
Fascistum (svartliðum) í Þýzka-
landi og áSpáni f’járhagslegan
stuðnirag. M. a. hafi fundist kvitt-
anir undirskrifaðar af Hitler og
Alfons fyrverandi Spánarkon-
umgi, frá Hitler fyrir fé að upp-
hæð 100 000 ríkismörk og frá Al-
fons fyrir fimm milljónir peseta.
— Formaður rannisóknarnefndar-
innar hefir svarað fyrirspurn frá
United Press um þetta efni á þá
leið, að sér væri ókunnugt um
þetta.
[Það rekur nú hver hneyksils-
fregnin aðra um þennrfn fyrver-
andi drottin aujfvaldsin.s. I gær
kom fregn um, að hann hefði
falsað ítölsk ríkisskuldabréf, sem
námu að upphæð mn 440 millj-
ónum króna, og þó að formaður
rannsöknarnefndarinnar siegi í of-
anrituðu síkeyti, að honurn sé eigi
kunnugt um rökiin að þesstim
uppljóstunum aðalblaðs sænskxa
jafnaðarmanna, þá sýnir það ekk-
ert annað en, að yfirstéttin
sænska vill í lengstu lög reyna
að dylja sem mest af afbrotum
þessa blessaða ótakmarkaða ein-
staklingsframtaks.]
Auk þess sem að ofan getur
barst skeyti _ hingao í gær umi,
að franiskir borgarar hafi Lagt
alt að 500 milljónir franka í jkiatip
á hlutabréfuin Kreugerfélaganna.
Hefir ríkið ábyrgst helming þess
fjár, en hitt mun tapast eins og
aðrir hlutabréfaeigendur munu
tapa sínn.
stjórnin þvi, en ekki félagsfund-
ur, hverjir teknir skulu í félag-
Ki, svo stjórnin þurfi ekld að
óttast að inn í félagiö komi þeir,
sem andmæli benni. Mun þetta
atriði einsdlemi í hérlendum fé-
lagslögum.
En til þess að sjá um að enginn
mögli af þeim, sem komnir eru
í- félagið, er svo fyrir mælt í 17.
grein, að stjórnin geti viikið þeim
mönnum úr félaginu, sem hún
vill. Er það orðað þannig í grein-
inni, að stjórnin geti gert það ef
þeir vinni gagnstætt félaginu eða
á einhvern hátt geri þvi skaða
með framkomu sinni, en það er
síjórnarinnar einniar að ákveða,
hvernig skilja beri þessi ákvæði.
Það er því algerlega á hennar
valdi, hverjir verða reknir. Eimn-
ig þetta mun vera einsdæmi í ís-
lenzkum félagslögmn, því að í
sumum félögum er það jafnvel
svo, að ekki getur félagsfundur
gert mann félagsrækan á sama
fundi og tillaga um það kemur
fram.
Félagsmenn hafa engan rétt til
þess að heimta fund, heldur ger-
ir stjórnin það þegar henni sýn-
ist. Hún úrskurðar líka hvort
fundur skuli vera lögmætur.
Einnig þetta eru einsdæmi í ís-
lenzkum félagslögum.
Engin ákvæði eru um það í
lögunum, hve oft skuli halda
fundi. Stjórnm er ekki skyldug
að halda aðra fundi en aðalfund
og hcmn ekki nema nnadhvort
ár, og er það ákvæði eins og hin
sem nefnd hafa verið áður, óþekt
á íslandi.
Eins og sjá má á þessmn til-
færðu dæmum, álítur Gísli að
verzlunarmenn séu þeir sauðir, að
þeir geti ekki ráðið málum sín-
usm sjálfir, og megi því ekki hafa
sömu réttindi eins og meðlimir
annara félaga. Og til þess að vera
viss um að drepa niður allan fé-
lagsáhuga, þá á ekki að halda
aðalfund nema á tveggja ára
fresti, enda þá síðnr hætta á að
®kift verði um stjórn.
ByggiBprsamönH'
félðg.
Steingrímur á Hólum og Jón-
as Þorbergsson flytja frumvarp
á alþingi um byggingarsamvinnu-
félög. Tilgangur þeirra félaga á
að vera sá, að reisa íbúðarhús
fyrir félagsmenn sína, þeim til
eigin afnota, með hagfeldum kjör-
um, og að reka lánastarfsemi til
bygginganna. Slíkt félag megi
stofna með 15 mönnum eða
fleirum. Hver félagsmaður leggi
fé í stofnsjóð þess með frjáls-
um framlögum, „unz fjárhæð
hans í sjóðnum nemur minst 1/5
hluta andvirðis þess húsnæðis,
sem hann ákveður, að félagið
komi upp fyrir hann. Þegar þeirri
fjárhæð er náð, situr félags-
maður fyrir um byggingu húss,
enda gangi stofnsjóðsinneign hans
;upþ í hyggingarkostnaðinn.“ Eftir
það greiði hann árlega í stöfnsijóð
1 af þúsundi af kostnaðarverði
þess húsnæðis, sem hann hefir
eignast hjá félaginu. Þann hluta
húsverðsins, sem félagsmaður
ekki leggur fram í öndverðiu, er
ætlast til að félagið láni honum,,
— alt að 80% kostnaðarverðsins,
gegn 1. og 2. veðrétti, en lán
þau ,er félagið tekur til þessa,
er ætlast til að ríkissjóður ábyrg-
ist, með sameiginliegri áb'yrgð fé-
lagsmanna að baktryggingu.
ibúðir þessar megi aldrei selja
dýrara en nemur kostnaðarverði
þeirra, og hafi félagið forkaups-
rétt. Eigi megi leigja nema nokk-
urn hluta slíkrar íbúðar, nema
um stundarsakir, ef sérstaklega
stendur á, og þurfi jafnan siam-
þykki félagsstjórnar til, svo að
útleiga megi fara fram, og sé
hún þá miðuð við raunverulegan
kostnað eiganda samkvæmt mati,
Húsin séu gerð úr varanlegu efni,
með tv-eggja til fimm herbergja
■íbúðum, auk eldhúss og geymslu,
með venjulegum nútímáþægind-
um og eftir fastákveðnum fyrir-
myndum, er stjórn félagsins befir
ákveðið og atvinnumálaráðuneyt-
ið samþykt, og láti ríkisstjórniin
gera uppdrætti að slíkum bygg-
ingum,. Húsin séu reist á þeiirn
stöðum, sem félagsstjórnin á-
kveður og atvinnumálaráðimeytið
samþykkir, enda útvegi féliags-
stjórnin leigulóðir. Félagið annist
um byggingu húsanna að öllu
leyti, og er svo til ætlast, að
mörg hús séu reist samtímis..
Stjórn þess geti ákveðið að reist-
ar skuli sambyggingar, ef at-
vinnumálaráðuneytið leggur þar á
samþykki sitt.
Rekstrarkostnaðar félagsins,
aninars en nýbygginga, sé aflað á
þann hátt, að þeir, siem félagið
hefir reist hús fyrir,.greiÖi árlega
í rekstrarsjóð 1—2 af þúsundi af
kostnaðarverði þess húsnæðis/
Frumvarpið gerir ráð fyrir, að
áður en slíkt byggingarfélag er
stofnað, skuli kvatt til almenns
fundar um málið. Allir geti oxðiið
félagsmenn, með þeim skilyrðum,
sem nú h-efir verið skýrt frá.
Engin ákvæði eru sett í frum-
varpinu um eigna- né árstekna-
upphæðir þeirra, sem gerast megi
byggingarfélagsmenn samkvæmt
ákvæðum þess.
Skriftamál uppejafaprests
heitir érindi, sem Gunnar Bene-
diktsson ætlar að flytja á sunnu-
daginn kemur í Nýja Bíó kl. 3.
Síðasta erindið, sem hann flutti
hér í bænum, endurtók hann
þrisvar fyrir fullu húsi og er
ekki síður ástæða tii að ætla að
þetta erindi verði vel sótt. G.
Karlakór K. F. U. M.
hefir samsöng á fimtudaginn
kl. V26 í GamJa Bíó.
ListvIðiP.
Fyrsta hefti „Listviða“, hins
nýja mánað-arblaðis, er fyrir
■skömmu komið út. Ber það keim
af nýtízku myndablöðum erlend-
um, sem nú eru keypt hér í sí-
vaxandi mæli, svo að það sýnist
vissulega eiga erindi á íslexizkan
blaðamarkað. Margir erfiðleikar
eru auðvitað á því að gera silíkt
myndablað hér sæmilega úr
garði, en svo er að sjá sem út-
gefendur hafi glögt auga fyrir
smekklegxi og jafnframt alþýð-
legu vali efnis og mynda. Ef
pappírinn væri ögn betri, mundu
myndirnar þó njóta sín enn bet-
ur. Segjast útgefeúdur eiga von á
betra pappír áður en næsta hefti
kemur út, og lofa þá og jafnframt
fjölbreyttara efni. Eftir fyrsta
heftinu að dæma er verkefni
blaðsins miklu víðtækara en nafn-
ið kynni að gefa ástæðu til að
ætía, svo að blaðið á ekki að
eins erindi til hins tiltölulega fá-
menna flokks, sem kallar sig list-
vini, heldur til allra undantekn-
ingarfaust. Því að blaðinu er ekki
einungis ætlað að ræða um og
efla skilning á því, sem alment
eru kallaðar „fagrar listir", held-
ur taka bókstaflega alt til með-
ferðar, sem fegrar og prýðir dag-
legt líf innan heimilanna og utan.
— Sjá menn af þessu, að blaðið
mundi hafa nóg verkefni þótt
það væri vikublað. Enda færist
það ef til vill bráðlega í það horf.
Það er undir viðtökunum komið,
■— Þeir, sem leggja stund á að
safna blöðum og ritum, ætíu að
minnast þess, að þegar frá líður
er nær undantekningarlaust skort-
tur á fyrstu blöÖumim vegna þess,
hvað mildð af þeim fer í súginn
sem sýnishorn til að afla kaup-
enda. Þetta ættu menn að athuga
áður en upplag fyrsta heftisins er
þrotið. Lector.
MæftfsKlegir fimar®
Sjaldan hafa verið jafn-örðugir
og hættulegir tímar eins og nú
hvað ýmsa óeðlilega fjárhags-
örðugleika snertir, enda er at-
vinnuskortur sums staðar svo að-
þrengjandi hjá verkalýð að til
vandræða horfir, ef ekki fæst
nein viðrétting á því ástandi, sem
nú þvi miður á sér víða stað, svo
Jangvarandi, að atvinnuleysið
smásýgur merg og blóð úr öll-
um, og e,kld sízt að það komi
hart niður á þeirn mönnum, sem
hafa fyrir ómegð að sjá.
Þó víða sé atvinnuskortur tim
landið, þá hygg ég sem betur fer,
að það sé hvergi eins hörmulegt
ástand eins og nú er á Bíldudal
og lítur út fyrir að muni verða á
næstkomandi sumri.
En aðalhættan, sem þessi gnein
átti að benda á, er sú, að þegar
um stutta og stopula vinnu er að
ræða, þá eru sumir hverjir vinnu-
kaupendur, sem vilja koma þeirri,
hugsun sinni inn í hug og hjarta
verkalýðsins, aÖ þeim sé betra
áð lækka kaup sitt að minna eða
meira leyti þrátt fyrir gerðan
kaupsamning og hafa svo vinnu,
heldur en að vera að hugsa um
hátt kaup og hafa svo ekki neitt;
Og þegar að sultur og önnur að-
þrengjandi vandræði sverfa fast
að þeim mönnum, sem ekki hafa
neitt til neins, þá eni slíkar pre-
dikanir freistandi silagorð, en ætli
viljinn yrði meiri til atvinnuaukn-
inga, þó kaupið yrði lækkað.
Nei og aftur nei. Það yrðu létt-
ir vasar verkamanna, þó svo að
þeir létu blekkjast af þeirri fá-
vizku, því í annan vasann yrði
látin Joforð en í hinn svik.